محور تهران – بغداد، نشست ژنو 2 و امنیت ملی ایران؛
سفر اخیر ظریف به بغداد چه ربطی به موضوع ژنو 2 داشت؟/ چرا عراق برای امنیت ملی ایران مهم است؟
پنجشنبه ۳ بهمن ۱۳۹۲ ساعت ۱۷:۱۸
کد مطلب: 339313
اگرچه روابط دوجانبه ایران و عراق و چگونگی سیرش و موانعش برای هر دو طرف اهمیت بالایی دارد، اما امروز صحبت از این روابط دو جانبه با وجوه سیاسی و امنیتی و اقتصادی اش به صورت مجزا میسر نیست چرا که این پرونده به صورت گسترده (و حتی «در هم تنیده»ای) با مسائل حساس و خطیری که در منطقه می گذرد ارتباط یافته است و این مسائل منطقه ای (چه به صورت مثبت و چه به صورت منفی) در کل بر همه کشورهای منطقه از جمله ایران و عراق تأثیر می گذارد.
چند مسئله به سفر ظریف به بغداد بعد «منطقه ای» بیشتری می داد اولا اینکه که این سفر در خلال یک بازدید منطقه ای صورت گرفت که شامل بیروت و عمان و دمشق و برخی پایتخت های دیگر (که هر کدام کم و زیاد به مسائل منطقه خصوصا بحران سوریه مرتبط هستند) می شد.
و ثانیا اینکه بحران سوریه در رأس موضوعات گفتگوی بین وزیر خارجه ایران با مسئولین بلندپایه عراقی قرار داشت و در کنار آن، موضوع عملیات نظامی ارتش عراق و نیروهای عشایر در استان الانبار بر علیه داعش هم مورد بحث قرار گرفت. و شکی نیست که تهدیدات امنیتی ای که عراق با آن ها روبروست (وبرخی هایش واقعا هم نگران کننده هستند) به هر صورت از اوضاع سوریه جدا نیست.
و ثالثا اینکه این سفر درست در آستانه ی برگزاری کنفرانس ژنو 2 (که دیروز آغاز شد) صورت گرفت و این مسئله نیازمند بحث و بررسی بیشتر با طرف های مرتبط بود. چیزی که مشخص است آن است که ایران چه شرکت می کرد و چه حالا که شرکت نمی کند، در هر حال دست بسته نمی ایستاد تا منتظر بماند و ببیند بقیه چه تصمیمی می گیرند و چه خط سیری تعیین می کنند.
نقطه مهم و جوهری در این مسئله این است که ایران و عراق در موضوع سوریه نقطه نظرات بسیار نزدیک (اگر نگوییم عین هم) دارند و این چیزی بود که ظریف در تصریحاتش در بغداد هم به آن اشاره کرد.
از همان ابتدا تهران به صورت فعالانه ای از طرح عراق برای حل بحران سوریه که توسط نوری مالکی در کنفرانس کشورهای عدم تعهد در تهران در آگوست سال 2012 مطرح شد حمایت نمود و معتقد بود که این طرح راه برون رفتی مناسب و راه حلی واقع گرایانه و عملی برای همه طرف ها محسوب می شود. ولی کشورهای منطقه ای و طرف های بین المللی که روی ساقط کردن نظام رئیس جمهور سوریه بشار اسد و برپایی نظامی جدید به جای آن سرمایه گذاری کرده بودند توجهی به طرح عراق نکردند و به این نتیجه رسیدند که بغداد و تهران در حال تلاش برای جلوگیری از سقوط بشار اسد هستند.
ولی حالا با گذشت سه سال از شروع بحران سوریه و ظاهر شدن حقایق و چیزهایی که انتظارش نمی رفت(در رأسشان پایداری نظام سوریه و فروپاشی و چند دسته شدن مخالفین مسلح سوری و اختلاف پیدا کردن طرف های حامی آنان) برای بسیاری از مرتبطین با قضیه روشن شده است که نگاه ایران و عراق به این مسئله واقع بینانه تر بوده است. حتی اگر این طرف ها به این موضوع تصریح هم نکنند، صرف رفتنشان به کفرانس ژنو 2 در سایه اینکه نظام سوریه بسیاری از عناصر قدرتش را که از دست داده بود حالا باز یافته است و در سایه شدت یافتن اختلافات بین مخالفین مسلح تا حد برخورد نظامی با یکدیگر و در سایه تفاهمات و توافق های بین المللی بین روسیه و آمریکا، صرف همان یعنی اینکه محور منطقه ای شامل ایران و عراق و برخی طرف های دیگر مثل حزب الله (که با برخی مواضع بین المللی از طرف چین و روسیه هم تقویت می شود) بر محور مقابل خود (یعنی محور عربستان – قطر – ترکیه) پیروز شده است.
طبیعی است اگر کنفرانس ژنو 2 فرضا موفق شود و امور را به مسیر صحیحش برای حل مسالمت آمیز بحران سوریه برگرداند، این به معنی باز شدن باب ترتیبات جدید در منطقه خواهد بود که عراق و ایران در آن نقش مهمی ایفا خواهند نمود. اگرچه خوش بینی خیلی زیاد نسبت به نتایج کنفرانس ژنو 2 اشتباه است، ولی در هر حال باید در نظر داشت که گروه های تروریستی که خود را در سوریه بازنده می بینند (میدانی یا سیاسی یا هر دو) پس قطعا به دنبال میدان های تازه ای خواهند گشت و چیزی که به آن ها در این مسئله کمک می کند این است که حمایت های مختلف طرف هایی که از اول آنها را ایجاد کردند و زیر بال و پر گرفتند هنوز نسبت به آن ها برقرار است. طبیعی است که عراق یکی از میدان های جایگزین برای نیروهای تروریستی حاضر در سوریه و مشخصا داعش محسوب می شود. و آنچه هم اکنون در استان الانبار و برخی مناطق غرب عراق می گذرد نشانه ی روشنی است از اینکه گروه های تروریستی ای که در سوریه ضربه های سنگینی خورده اند، به عراق سرازیر شده اند، آن هم با توجه به جای پایی که برخی طرف های سیاسی و غیر سیاسی معین (که از جهت دستور کارها و منافع با آن ها تلاقی دارند) برای این گروه ها در عراق ایجاد کرده اند.
بالاگرفتن دوباره خشونت و تروریسم در عراق می تواند هر نتیجه ی مثبتی در قضیه سوریه را برای بغداد و تهران و همه طرف های منطقه ای که دستور کارهای تروریست ها با جهت گیری ها و منافع آنان در تعارض است، بی معنی کند.
با توجه به آنکه این قضایا و پرونده ها در هم تنیده است، و از آنجا که چیزهایی که در محیط اطراف ایران می گذرد به او مرتبط است، فلذا سعی دارد که جهت گیری ها و مسیرها در موضوع سوریه به صورت مثبت با هم یکی شود (همچنان که در موضوعات مرتبط دیگر از جمله عراق و لبنان). ایران به خوبی درک می کند که این مسئله نیازمند همکاری و هماهنگی در بالاترین سطوح است، خصوصا با طرفهایی که به اشکال مختلف، کلید همکاری و هماهنگی امنیتی محسوب می شوند، از جمله اردن و ترکیه، یعنی دو کشوری که شریان های اصلی حمایت و تجهیز و تأمین مالی مخالفین مسلح سوری در طول سه سال گذشته محسوب می شدند.
پرونده های دوجانبه ی بغداد و تهران (از قبیل مرزها و آب و ...)حجم چندانی را در گفتگوهای ظریف با تصیم گیران سیاسی عراقی به خود اختصاص ندادند، حتی وقتی که در کنفرانس خبری مشترک ظریف و همتای عراقی اش هوشیار زیباری خبرنگاران در این موارد سؤال پرسیدند، دو طرف از ورود به این مسائل پرهیز کرده و تنها به گفتن این اکتفا کردند که هیئت های فنی ای برای بررسی و پیگیری جزئیات این مسائل تشکیل شده است. دلیل این مسئله آن بود که بحث ها از فضای کنفرانس ژنو 2 و خطرات تروریسم و افراطی گری و همچنین موضوع توافق هسته ای ایران و گروه 5+1 (که حمایت گسترده ی عراقی ها را هم با خود دارد) دور نشود.
تهران و در کنار او بغداد به خوبی درک می کنند که مسئله اساسی، خطرات و تهدیداتی است که امروز کل منطقه با آن مواجه است و موفقیت در مقابله با این مخاطرات و تهدیدات خودش فضای مناسب برای تقویت روابط دو طرفه در تمام موضوعات را فراهم و جوی مناسب برای حل نقاط پیچیده و اختلافی در فلان موضوع جزئی دو طرفه را ایجاد می نماید. و در عین حال، تقویت و پیشرفت روابط دو طرفه در جو متشنج و مملو از مشکلات و بحران های منطقه ای و نبود اطمینان و وجود هیمنه ی نیروهای ترورریستی و افراطی، اساسا به هیچ طرفی اجازه نمی دهد که حاصل فلان موافقتنامه یا فلان معاهده ی دو طرفه را به دست بیاورد.
منبع: پایگاه اینترنتی «العهد» (ترجمه: جهان نيوز)
