«استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی»

در جريان نهضت انقلاب اسلامي از ۱۹ دي ۱۳۵۶ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ شعارهاي زيادي مطرح شد كه مهمترين، تأثيرگذارترين و ماندگارترين آن شعار استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي است.

«استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي» از شعارهاي اصلي انقلاب اسلامي ايران بود كه نشانه هاي آن نه تنها در مقدمه قانون اساسي بلكه در اصول مختلف آن ديده مي شود. به اعتقاد كارشناسان،شعار مذكور عصاره آرمان مبارزان انقلاب اسلامي است و ماهيت انقلاب را تشكيل مي دهد و ساختار سياسي جمهوري اسلامي به مقدار زيادي متاثر از شعار مذكور است.

** استقلال
اولين واژه شعار ياد شده استقلال است. دخالت هاي مكرر دولت هاي استعماري روس و انگليس در امور داخلي ايران در دوره قاجار و پهلوي اول و سپس دخالت آشكار ايالات متحده آمريكا در امور داخلي ايران در دوره پهلوي دوم موجب شد، قطع دست اجانب از امور كشور و رسيدن به استقلال واقعي به آرمان مبارزان نهضت مشروطيت و انقلاب اسلامي تبديل شود.

منظور از استقلال سياسي آن است كه يك كشور از جهت مديريت سياسي تابع يا متاثر از كشور ديگر نباشد.در اين مفهوم استقلال و حاكميت خارجي ادامه و مكمل حاكميت داخلي است كه به موجب آن دولت انحصارا ابتكار تعيين سرنوشت كشور را بدون دخالت ساير دولت ها داراست.

حاكميت خارجي دولت - كشور مستلزم نفي هرگونه تبعيت يا وابستگي آن كشور در برابر دولت هاي خارجي است. دولت - كشور داراي حاكميت خارجي در روابط متقابل خود در سطح بين الملل با دولت - كشورهاي ديگر كاملا برابر است و به عنوان يك شخصيت حقوقي مستقل و برابر با دولت هاي ديگر رفتار مي كند.

اصل احترام به حاكميت ملي كشورها اصلي است كه درحقوق بين الملل پذيرفته شده و در اسناد بين المللي نيز مورد تاييد كشورها قرار گرفته است.در بند ۴ منشور ملل متحد آمده، كليه اعضاء در روابط بين المللي خود از تهديد به زور يا استفاده از آن بر ضد تماميت ارضي يا استقلال سياسي هر كشوري خودداري خواهند نمود.

** آزادي
دومين واژه شعار مذكور آزادي است،كه يكي از مهمترين خواسته هاي مردم ايران در يك قرن اخير بوده است و در جريان نهضت مشروطيت و نهضت ملي شدن صنعت نفت نيزمطرح شد و درجريان پيروزي انقلاب اسلامي مردم با صداي رساتري آزادي و رهايي از بند نظام استبدادي را فرياد زدند.

آزادي حقي است كه به موجب آن افراد بتوانند استعدادها و توانايي هاي طبيعي و خدادادي خود را به كار اندازند،مشروط بر آنكه آسيب يا زياني به ديگران وارد نسازند. آزادي در اسلام به معناي آزادي از هر قيد و بند و از هرعبوديتي به جز عبوديت براي خداي سبحان است.

** استقلال و آزادي در قانون اساسي جمهوري اسلامي
قانون اساسي جمهوري اسلامي در اصول متعددي به جايگاه رفيع استقلال و آزادي اشاره دارد. 'طرد كامل استعمار و جلوگيري از نفوذ اجانب' و 'تقويت‏ كامل‏ بنيه‏ دفاع‏ ملي‏ از طريق‏ آموزش‏ نظامي‏ عمومي‏ براي‏ حفظ استقلال‏ و تماميت‏ ارضي‏ و نظام‏ اسلامي‏ كشور' به عنوان يكي از برنامه هاي سياسي دولت در قانون اساسي آمده است.(بند ۵ و ۱۱ اصل سوم)

اصل نهم قانون اساسي نيز استقلال و آزادي را لازم و ملزوم يكديگر دانسته و اجازه نمي دهد فرد يا گروهي به نام آزادي به استقلال كشور لطمه وارد كند يا برعكس به نام حفظ استقلال، آزادي هاي مشروع را سلب كند.

در اصل نهم قانون اساسي چنين آمده است: «در جمهوري اسلامي ايران، آزادي و استقلال و وحدت و تماميت ارضي كشور از يكديگر تفكيك ناپذيرند و حفظ آن ها وظيفه دولت و آحاد ملت است. هيچ فرد يا گروه يا مقامي حق ندارد به نام استفاده از آزادي،به استقلال سياسي، فرهنگي، اقتصادي، نظامي و تماميت ارضي ايران كمترين خدشه اي وارد كند...»

در فصل سوم قانون اساسي اصول ۱۹ تا ۴۲ حقوق ملت درجلوه هاي مختلف بيان شده و آزادي افراد تا آن حد كه به حقوق و آزادي ديگران و ارزش هاي جامعه ضرري نرساند وسيعا مورد تأكيد قرار گرفته است. استقلال بدون آزادي، دوام نخواهد داشت و آزادي بدون استقلال، نيز بردگي و وابستگي است و اين هر دو،تنها در سايه وحدت و حفظ تماميت ارضي جمهوري اسلامي ايران،قابل دفاع و حمايت است.

** جمهوري اسلامي
عبارت جمهوري اسلامي كه جزيي از شعار مذكور مي باشد نيز يكي از مهمترين خواسته هاي مردم در جريان پيروزي انقلاب اسلامي بوده كه اين خواسته،بعدها در جريان تعيين نظام سياسي جايگزين رژيم سلطنتي در ۱۲ فروردين ۱۳۵۸ مورد تاييد اكثريت ملت قرار گرفت.

جمهوري بيانگر شكل حكومت است كه آن را از نظام هاي سلطنتي و جمهوري هاي ظاهري متمايز مي سازد و بيانگر نقش مردم در تعيين زمامداران مي باشد.

واژه اسلامي نيز نظام سياسي ايران را از ساير نظام هاي جمهوري رايج درجهان متمايز مي سازد. اسلامي بودن نظام به معناي حاكميت ارزش هاي اسلامي برتمامي امور كشور است و ولي فقيه، ولايت امر و امامت امت را برعهده مي گيرد.

در باره اسلامي بودن امور در جمهوري اسلامي در اصل‏۴ قانون اساسي آمده است: «كليه‏ قوانين‏ و مقررات‏ مدني‏، جزايي‏، مالي‏، اقتصادي‏، اداري‏، فرهنگي‏، نظامي‏، سياسي‏ و غير اينها بايد بر اساس‏ موازين‏ اسلامي‏ باشد. اين‏ اصل‏ بر اطلاق‏ با عموم‏ همه‏ اصول‏ قانون‏ اساسي‏ و قوانين‏ و مقررات‏ ديگر حاكم‏ است‏ و تشخيص‏ اين‏ امر برعهده‏ فقها شوراي‏ نگهبان‏ است‏.»

همچنين براساس اصل ۵۷ قانون اساسي قواي‏ حاكم‏ در جمهور اسلامي‏ ايران عبارتند از: قوهء مقننه، قوهء مجريه، قوهء قضائيه كه زير نظر ولايت مطلقه ي امر و امامت امت برطبق اصول آينده ي اين قانون اعمال ميگردند.اين قوا مستقل از يكديگرند.

امام خميني (ره) رهبر و بنيانگذار جمهوري اسلامي نيز قبل از پيروزي انقلاب اسلامي در پاسخ به سوال خبرنگار فاينشنال تايم انگليس كه پرسيد، دنياي غرب شناخت صحيحي از حكومت اسلامي شما ندارد، فرمود: «ما خواستار جمهوري اسلامي مي باشيم. جمهوري، فرم و شكل حكومت را تشكيل مي دهد و اسلامي يعني محتواي آن فرم ، كه قوانين الهي است.»

در اصل اول قانون اساسي جمهوري اسلامي در باره نوع حكومت كشور آمده است: «حكومت‏ ايران‏ جمهوري‏ اسلامي‏ است‏ كه‏ ملت‏ ايران‏، بر اساس‏ اعتقاد ديرينه‏ اش‏ به‏ حكومت‏ حق‏ و عدل‏ قرآن‏، در پي‏ انقلاب‏ پيروزمند خود به‏ رهبري‏ مرجع عاليقدر تقليد آيت‏ الله‏ العظمي‏ امام‏ خميني‏، در همه‏ پرسي‏ دهم‏ و يازدهم‏ فروردين‏ ماه‏ يكهزار و سيصد و پنجاه‏ و هشت‏ هجري‏ شمسي‏ ... با اكثريت‏ ۲ / ۹۸ درصد كليه‏ كساني‏ كه‏ حق‏ راي‏ داشتند، به‏ آن‏ راي‏ مثبت‏ داد.»

در اصل ۴ قانون اساسي نقش محوري مردم در نظام جمهوري اسلامي و انتخاب زمامدران توسط آنان مورد تاكيد قرار گرفته است: «درجمهوري‏ اسلامي‏ ايران‏ امور كشور بايد به‏ اتكا آرا عمومي‏ اداره‏ شود، از راه‏ انتخابات‏، انتخاب‏ رييس‏ جمهور، نمايندگان‏ مجلس‏ شوراي‏ اسلامي‏، اعضاي‏ شوراها و نظاير اينها، يا از راه‏ همه‏ پرسي‏ در مواردي‏ كه‏ در اصول‏ ديگر اين‏ قانون‏ معين‏ مي‏ گردد.»

بنابراين مي توان گفت: شعار استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي يكي از مهمترين شعارهايي است كه در جريان پيروزي انقلاب اسلامي مطرح شده و با قرار گرفتن در اصول مختلف قانون اساسي به يكي از مهمترين و ماندگارترين شعارهاي انقلاب تبديل شد. در واقع اين شعار ماهيت انقلاب و روح حاكم بر قانون اساسي جمهوري اسلامي است و در يك جمله مي توان گفت: نظام جمهوري اسلامي تبلور شعار «استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي» است.

منبع: ایرنا