جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - 29 Mar 2024
 
۰
۸

فیلمی برای فخر سینمای دینی

نگاهی به روند تولید فیلم بلند «ملک سلیمان»
يکشنبه ۲ آبان ۱۳۸۹ ساعت ۱۶:۰۴
کد مطلب: 140807

شاهين مظفري 

ملك سليمان پس از مريم مقدس (سلام الله علیها) آخرين ساخته شهريار بحراني است و اگرچه يك فيلم با موضوع تاريخي و قرآني است، اما توانسته با بهره‎گيري از فيلم‎نامه خوب و استفاده از جلوه‌هاي ويژه تصويري، تحولات زيادي را در فيلم‎سازي ايران ايجاد كند. بحراني و گروه همكارانش در اين توليد بزرگ سينمايي سعي كرده‌اند قواعد فيلم‎سازي روز دنيا را رعايت كنند و از اين منظر بايد ملك سليمان را تنها فيلم ايراني بدانيم كه قابليت‌هاي سرمايه‎گذاري و پخش در عرصه بين‎المللي را هم دارد. فيلمي كه بحراني آن را سينماي آرماني خود مي‌داند و معتقد است كه بايد براي نشان دادن الگوهاي ديني و اسلامي از سبك و روش آن استفاده شود. 

نخستين جرقه‎هاي ساخت فيلم ملك سليمان نبي (عليه‌السلام) كه امروز لقب عظيم‎ترين و پرهزينه‎ترين پروژه سينمايي ايراني را به همراه دارد، از سال 1383 در ذهن شهريار بحراني و همكارانش روشن شد؛ يعني همان وقتي كه دولت هشتم با ارائه لايحه‌اي به مجلس شوراي اسلامي خواستار اختصاص رديف بودجه ويژه‌اي براي ساخت آثار فاخر سينمايي شد و با مساعدت نمايندگان، مصوبه آن را دريافت كرد. با تصويب اين لايحه، گروه‌هاي مختلفي دست به كار ارائه طرح ساخت آثار سينمايي فاخر به معاونت سينمايي وزارت ارشاد شدند. در اين ميان اما گروه سه نفري شهريار بحراني، مجتبي فرآورده و حميد قديريان، يك گام از ديگران جلوتر بودند؛ زيرا مدتي مي‌شد كه مشغول مطالعه و تحقيق درباره موضوعات مختلف تاريخي بودند. تحقيقاتي كه به گفته فرآورده، تهيه‎كننده فيلم ملك سليمان(ع)، از دوران حضرت آدم (عليه‌السلام) تا پيامبر اسلام (صلي‌ا... عليه و آله) را شامل مي‌شد. فرآورده درباره اين‌كه كار ساخت ملك سليمان چگونه به او و همكارانش سپرده شد، گفت: «بعد از تصويب آن لايحه، آقاي حيدريان، معاون سينمايي وقت تماس گرفت و پيشنهاد كرد كه طرح‎مان را براي ساخت اثر فاخري با محتواي قرآني ارائه كنيم كه ما زندگي حضرت سليمان را به‎دليل ويژگي‎هاي خاص مقطع زندگي ايشان پيشنهاد داديم و تصور مي‎كرديم به دليل نياز بالاي اين كار به امكانات و جلوه‎هاي ويژه مورد نياز با ساخت آن موافقت نشود، اما خوشبختانه دوستان پيشنهاد ما را پسنديدند و كار را براي توليد اين فيلم به‎صورت جدي پيگيري كرديم.»
بحراني هم در اين باره گفت: «بعد از ساخت و پخش سريال «مريم مقدس (سلام الله علیها)» با افراد گروه، شروع به ساخت مجموعه‌اي به نام «امام حسين(عليه‌السلام)» كرديم كه اين مجموعه بنا به دلايلي نيمه‌كاره ماند و به پايان نرسيد. بنابراين مدتي بيكار بوديم! در اين هنگام وزارت ارشاد، طرحي را در اختيار ما گذاشت و معاونت سينمايي وقت وزارت ارشاد از ما خواست تا ساخت يكي از داستان‌هاي قرآني را در قالبي فاخر آغاز كنيم. با كمك تهيه‌كننده كار، آقاي فرآورده و طراح صحنه و مدير هنري كار، آقاي حميد قديريان، تحقيقاتي در اين‎باره انجام داديم و به اين نتيجه رسيديم كه يكي از داستان‌هايي كه به‌عنوان موضوع روز مي‌تواند مطرح شود و قابليت اين را دارد تا مشكلات و موانع دنياي امروز در آن مورد بررسي قرار گيرد، داستان حضرت سليمان(عليه‌السلام) است.»

* طرح فيلم نامه
بلافاصله بعد از اعلام موافقت معاونت سينمايي ارشاد و بنياد سينمايي فارابي با طرح ساخت داستان حضرت سليمان(ع) و اختصاص بودجه به طرح، گروه تحقيقات فيلم كار خود را به‎صورت شبانه‎روزي آغاز كردند. سه گروه تحقيق در آيات قرآن، روايات و تحقيق در حوزه تاريخي همزمان كار خود را شروع كرده و به‎صورت موازي پيش مي‌رفتند. در پايان، مجموعه اين تحقيقات در مركز تحقيقات كامپيوتري علوم اسلامي زير نظر آقاي حميد محمدي پالايش شده و احاديث و رواياتي كه بيش از ديگر احاديث قابل استناد بودند از داخل آنها استخراج شد. گروه تحقيقات قرآني نيز زير نظر سعيد اصفهانيان، مجموعه آيات مربوط به حضرت سليمان (عليه‌السلام) و حضرت داود (عليه‌السلام) را از قرآن استخراج، دسته‎بندي و تاخر و تقدم آيات را مشخص كردند. 

     

سعي شده بود در انجام تحقيقات تنها از منابع اسلامي و آيات و روايات استفاده نشده و به منابع تاريخي قوم يهود نيز توجه شود.
با تكميل تحقيقات اوليه، گروه سه نفري بحراني، فرآورده و قديريان دوباره دست به كار شدند و كار تحقيقات را در سطح ديگري پيش بردند. فرآورده در زمينه ميتراييسم و تمدن باستان و تأثيرش در آيين زرتشت، مسيحيت و نفوذش در دنياي غرب، قديريان در رابطه با معماري باستان و كليت تفكر هنري بني‌اسراييل و بحراني نيز در زمينه تمدن كهن در منطقه خاورميانه به‎خصوص بين‌النهرين تحقيق كردند. فرآيند تحقيقات براي ساخت ملك سليمان به اذعان بحراني، حدود يك سال و نيم طول كشيد. با اتمام اين مرحله، بحراني با همكاري فرآورده و قديريان دست به كار نوشتن فيلم‎نامه شد. فيلم‎نامه‌اي 150 صفحه‌اي كه بعد از 39 بار بازنويسي به حدود 51 صفحه رسيد. آن‌چه امروز به‎عنوان ملك سليمان بر پرده سينماهاي كشور نشسته است، در واقع نخستين بخش از سه‎گانه‌اي است كه درباره تاريخ زندگي حضرت سليمان نبي (عليه‌السلام) ساخته شده است. در اين قسمت، داستان از مشاهدات حضرت سليمان(عليه‌السلام) شروع مي‌شود؛ او به واسطه نشانه‌ها درمي‌يابد كه خداوند ملك او را به جسدي بي‌جان و بي‌روح تشبيه مي‌كند و مي‌فهمد كه دليل نبود اين روح چيست و در نتيجه خداوند او را كمك مي‌كند تا ملك بي‌بديل خود را بنا كند. اولين قدم براي بنا كردن اين ملك، نزديك شدن به عالم اجنه و شياطين و در نهايت به تسخير درآودن آنان است. راهكاري كه خداوند در قرآن مطرح مي‌كند و در آن مردم را به رعايت تقوا و اطاعت از ولي خود رهنمون مي‌كند. اين راهي است كه مي‌تواند مردم را در دنياي مادي و در ميان سرگشتگي‌هاي دنيايي سالم نگه دارد و به سر منزل مقصود برساند. سليمان نبي (عليه‌السلام) موفق به تسخير فضاي شيطاني حاكم شده بر ملك خود و غلبه بر فضاي فتنه‌گون سرزمين و امت خويش مي‌شود. 

قسمت بعدي فيلم، ماجراي «ملك» است كه حضرت سليمان (عليه‌السلام) با شكوه تمام آن را اداره مي‌كند، اما چون اجازه نابودي كامل شياطين را از سوي خداوند ندارد، اين بار اتفاق عجيبي مي‌افتد و مردم به سراغ شياطين مي‌روند و سحر و جادو طلب مي‌كنند. اين‎جاست كه درمي‌يابيم جهاد اول، جهاد اصغر بوده و حالا جهاد اكبر در راه است. متأسفانه براساس فرمايش قرآن، در آن مقطع همه كافر مي‌شوند غير از سليمان نبي (عليه‌السلام). 

    

در قسمت سوم نيز شاهد ادامه برپايي ملك هستيم تا جايي كه اعمال مثبت انسان تبديل به وجوه مادي مي‌شود و برزخيات كمرنگ مي‌شوند و صور مثالي افعال را مي‌بينيم و در نهايت، فيلم با حضور بلقيس و ايمان آوردن او كه نماد ايمان آوردن بشر است، ادامه مي‌يابد و با ماجراي مرگ سليمان نبي(عليه‌السلام) به پايان مي‌رسد.

* توليد فيلم
تكميل و نگارش فيلم‎نامه كه توسط بحراني و همكارانش با دقت و وسواس زيادي انجام شد، حدود شش‎ماه طول كشيد. با نهايي شدن فيلم‎نامه، گروه وارد فاز بعدي كار يعني «پيش توليد» شد. هشت ماه اوليه بعد از نگارش فيلم‎نامه، به تحقيق درباره جلوه‌هاي ويژه تصويري و بررسي تكنولوژي روز دنيا اختصاص يافت. سعي گروه از همان ابتدا بر اين بوده كه خروجي كار چيزي باشد كه حداقل استانداردهاي جهاني را دارا بوده و براي پخش در كشورهاي خارجي نيز مناسب باشد. براي همين دقت و حساسيت ويژه‌اي درخصوص جلوه‌هاي ويژه فيلم انجام شد. حساسيتي كه در نهايت پاي «لئولو»ي هنگ كنكي را به پروژه ملك سليمان باز كرد. «لئولو» پيش از اين براي فيلم «ببر خيزان، اژدهاي پنهان» نامزد دريافت جايزه اسكار شده و به‎خاطر همان كار، جايزه بريتيش آكادمي لندن را دريافت كرده بود. 

فرآورده، كه كار تهيه‎كنندگي اولين محصول بزرگ سينمايي ايران (big production) را بر عهده داشته است، درباره حساسيتي كه او و همكارانش براي جلوه‌هاي بصري ملك سليمان داشته‎اند، گفت: «در ابتداي كار اين مسئله روشن بود كه بايد از جلوه‌هاي ويژه استفاده زيادي داشته باشيم، اما عملا اين امكانات در سينماي ايران موجود نبود؛ در نتيجه به‎دنبال تأمين آن رفتيم.» 

او ادامه داد: «ابتدا در ميان هنرمندان ايراني اين مسئله را مطرح كرديم و بيش از 100 اتود از كارهاي افرادي كه تصور مي‌شد شايد بتوانند كاري براي فيلم انجام دهند جمع‎آوري شد، اما هيچ‎يك از آن‎ها در حد فيلمي سينمايي نبود؛ در نتيجه سراغ خارجي‌ها رفتيم.»
 
فرآورده اظهار داشت: «براي يافتن فردي كه بتواند كار ما را انجام دهد و دستمزد درخواستي‎اش با بودجه‌اي كه در اختيار داشتيم همخواني داشته باشد، جست‌وجوي زيادي كرديم. ابتدا با پيشنهادهاي بالايي روبه‎رو شديم تا اين‌كه در نهايت با مراجعه به هنگ كنگ، لئولو وارد پروژه شد.» 

این تهیه کننده همچنین بیان داشت: «شرط ما اين بود كسي كه كار را قبول مي‎كند با بچه‌هاي ايراني همكاري كند و علاوه‎بر آموزش به آنان، كار را پيش ببرد. خوشبختانه اين توافق صورت گرفت و حدود 10 نفر از بچه‌هاي ايراني كه نمونه كار خود را ارائه كرده بودند، وارد كار شدند و علاوه‎بر يادگيري، كارهاي مربوط به فيلم را انجام مي‌دادند.» 

فرآورده در گفتگوي ديگري پس از اكران فيلم درباره اينكه چرا كار ساخت جلوه‌هاي ويژه ملك سليمان به گروه خارجي سپرده شد، گفت: «متأسفانه نمي‌توانستيم كار را به متخصصان داخلي بسپاريم؛ زيرا تجربه اين كار در ايران وجود نداشت. آن چيزي كه به اسم جلوه‌هاي ويژه در ايران وجود داشت، در حد كارهاي تيزرسازي بود و البته در قطع تلويزيون. به نظر من هنر اين نيست كه بگوييم همه كارهاي مربوط به پروژه را خودمان يك تنه بدون كمك ديگران پيش برديم؛ هنر در اين است كه كار درست و در نهايت كيفيت انجام شود. به نظرم سپردن كار به متخصصان خارجي عقلاني‌ترين حركتي بود كه از سوي ما انجام پذيرفت. حضور آقاي لئو موجب شد تا مجموعه‌اي از بچه‌هايي كه به كار جلوه‌هاي ويژه علاقه‌مند بودند، بتوانند تجربيات و آموخته‌هاي خود را در اين زمينه افزايش داده و به‎روز كنند. ما حتي تعدادي از اين‌ها را به هنگ كنگ فرستاديم. اين دوستان تحت نام همان شركتي كه نامش را بردم، زير نظر آقاي لئو كار كردند و در اين كار پخته شدند.» 

پس از امضاي قرارداد، لئولو و گروه 220 نفري‎اش در شركت شخصي او يعني legend toonland كار خود را براي جلوه‌هاي ويژه فيلم آغاز كردند. همان ابتدا شركتي با نام كاريز پارسه در ايران تأسيس شد تا كار انجام جلوه‌هاي ويژه فيلم را با نظارت و همكاري لو، پيش ببرد. 

لئولوي بودايي كه اولين تجربه كاري‎اش را در همكاري با يك گروه مسلمان ايراني از سر مي‌گذراند، ظاهراً ارتباط خوبي با كار برقرار كرده بود. او مفهوم كار ديني را درك كرده و به اذعان بحراني در بسياري از صحنه‌هاي فيلم، كمك شاياني به او و تيم كارگرداني‎اش كرده بود. وي مدتي قبل در گفتگويي كه با فارس انجام داده بود، درباره سينماي ايران گفته بود: «فيلم‌هاي ايراني در سطح جهان، به‎خاطر داستان‌هاي زيباي‌شان و جوايزي كه برده‌اند، معروف هستند، اما از نظر استانداردهاي جهاني، سينماي ايران چندان قابل قبول نيست. بايد امكانات جديدي مثل تجهيزات ديجيتالي به سينماي ايران وارد شود و هزينه‌هاي زيادي هم در اين راه انجام گيرد و اين كاري است كه ما در پروژه ملك سليمان قصد انجام دادن آن را داريم.» 

با نهايي شدن بحث جلوه‌هاي ويژه، عملاً مرحله پيش‎توليد كار آغاز شد و گروه براي ساخت دكورها كار خود را شروع كردند. حدود 18 هزار مترمربع دكور جديد در منطقه شهريار ساخته شد. بخش‎هايي از ساحل دريا در منطقه‌اي در گيلان نيز نياز به طراحي مجدد داشت. با تكميل مرحله پيش‎توليد، كار تصويربرداري آغاز شد و فيلم به‎طور رسمي در نيمه تيرماه سال 1386 كليد خورد. اما به هرحال بعد از شش ماه از آغاز تصويربرداري به دلايلي كه آفريده آن‎ها را مشكلات مالي و كمبود بودجه عنوان كرد، متوقف شده و بعد از 9 ماه مجددا آغاز شد. 

* هزينه‌هاي توليد
تا پيش از ساخت ملك سليمان، «دوئل» احمدرضا درويش با حدود يك ميليارد تومان هزينه، گران‎ترين فيلمي بود كه در سينماي ايران ساخته شده بود. دوئل در زمان خودش توانست الگوهاي رايج فيلم‎سازي ايران را حداقل در سكانس‌هاي ابتدايي فيلم، از حيث جلوه‌هاي ويژه تصويري تغيير دهد و نام خود را در صدر فهرست فيلم‌هاي ايراني به لحاظ جلوه‌هاي بصري بنشاند. با ساخت ملك سليمان اما همه چيز عوض شد. بدون اغراق بايد گفت، ملك سليمان نبي، با تكيه بر محتواي خوب و جلوه‌هاي ويژه بي‎نقصش تمامي قواعد فيلم‎سازي ايران را تغيير داده و به آثار سينمايي فاخر دنيا پهلو زده است. بنابراين طبيعي است كه چنين فيلمي بتواند لقب گران‎ترين فيلم تاريخ سينماي ايران را براي خود دست و پا كند. به گفته تهيه‎كننده فيلم، حدود 4 ميليارد و 600 ميليون تومان، خرج نقدي فيلم بوده و در حدود 400 ميليون تومان هم صرف خريد تجهيزات شده و نهايتا مي‌توان گفت 5 ميليارد تومان خرج اين فيلم شده است.
 
    

اگرچه مجتبي فرآورده هنوز رقم نهايي را كه خرج جلوه‌هاي ويژه اين فيلم شده است اعلام نكرده، اما به نظر مي‌رسد بخش زيادي از بودجه 5 ميليارد توماني اين فيلم به جلوه‌هاي ويژه‎اش اختصاص يافته باشد. بخشي كه توانست جوايز اول جشنواره فيلم فجر و جشن خانه سينما را به خود اختصاص دهد. 

به‎غير از بخش جلوه‌هاي ويژه، صداگذاري و ساخت موسيقي فيلم نيز در هنگ كنگ و چين انجام شده است. صداگذاري فيلم به شيوه دالبي توسط كينسون تسانگ در هنگ كنگ آغاز شد و با همكاري تيم 24 نفره‎اش به پايان رسيد و در نهايت يكي از زمينه‎هايي شد كه ملك سليمان را در بيست و هشتمين جشنواره فيلم فجر به سيمرغ بلورين رساند. 

موسيقي فيلم نيز توسط پانك چان در هنگ كنگ ساخته شد و درست مثل صداگذاري و جلوه‌هاي ويژه، يكي از بخش‎هايي بود كه در جشنواره فيلم فجر براي ملك سليمان، سيمرغ بلورين دريافت كرد.

* اكران و فروش
در ابتدا قرار بود فيلم ملك سليمان به جشنواره بيست و هفتم فيلم فجر برسد، اما با قرار گرفتن تعطيلات سال نوي مسيحي و تعطيلات در چين و هنگ كنگ، كار آماده نشد و گروه فيلم‎ساز تصميم گرفت تا فيلم را براي جشنواره سال بعد آماده كند. ملك سليمان در جشنواره بيست و هشتم در 9 بخش نامزد دريافت سيمرغ بلورين شد كه در اين ميان توانست در پنج بخش چهره‎پردازي، تصويربرداري، جلوه‌هاي ويژه، صداگذاري و ميكس و همچنين موسيقي متن اين جوايز را نصيب خود كند. ملك سليمان همچنين جايزه ويژه مصطفي عقاد را هم در بخش سينماي بين‎الملل به خود اختصاص داد. جايزه‌اي كه هر سال به بهترين فيلمي كه در حوزه ديني ساخته مي‌شود، تعلق مي‌گيرد.
آخرين فيلم شهريار بحراني، در چهاردهمين جشن خانه سينما هم چهار تنديس شايستگي براي فيلم‎برداري، طراحي صحنه و لباس و جلوه‌هاي ويژه بصري دريافت كرد. 

ملك سليمان كه ارديبهشت امسال پروانه نمايش خود را دريافت كرد، قرار بود همزمان با عيد فطر در سينماهاي تهران روي پرده برود كه به دلايلي به تأخير افتاد و در نهايت از 14 مهرماه در 18 سينماي تهران و 28 سينما در شهرستان‎ها به نمايش درآمد و توانست در چهار روز اول نمايش، 25 ميليون تومان فروش داشته باشد. رقمي كه به نسبت هزينه و زماني كه براي ساخت فيلم گذاشته شده، چندان قابل‎قبول نيست. با اين حال ملك سليمان در اولين جمعه پس از اكران، 18 ميليون و 500 هزار تومان فروش داشته كه به گفته آفريده با اين تعداد سالني كه در اختيار دارد، حداكثر فروش را به‎دست آورده است.
 
منبع: هفته نامه پنجره/ شماره 65



نام شما

آدرس ايميل شما
برای ارتقای فرهنگ نقد و انتقاد و کمک به پیشرفت فرهنگ و اخلاق جامعه، تلاش کنیم به جای توهین و تمسخر دیگران، نظرات و استدلال هایمان را در رد یا قبول مطالب عنوان کنیم.
نظر شما *


Turkey
به نظرمن اگر این فیلم باارزش را با بهترین شیوه معرفی می کردند و تبلیغ و فراگ مانش مثل فیلم های خارجی می شد قطعا بیشتر و بهتر از اینها مورد استقبال قرار می گرفت.
Iran, Islamic Republic of
سلام
تنها راه برای بازگشت هزینه ها اکران بین المللی فیلم در قدم اول در خاورمیانه و بعد اروپاو آمریکاست
Iran, Islamic Republic of
واقعا فیلم خوبی بود
خسته نباشید
Iran, Islamic Republic of
فیلم بسیار تاٌثیرگذاری بود .از دیدگاه بنده از نظر بار روحانی نیز بعد از فیلم روز وافعه بهترین فیلمی بود که دیدم.خدا دست اندرکاران آنرا توفیق دهد.امیدوارم قسمتهای بعدی حتی از این قسمت هم یهتر باشد و جلوه های اثر گذار روحانی بیشتری داشته باشد.
Russian Federation
چرا بی دلیل حرف می زنید؟ کجای این فیلم نامه خوب بود؟
ولی واقعاً دست سازندگان این فیلم درد نکند. خدا خیرشان بدهد. بالاخره در این سینمای ... امروز ایران، یک چیزی ساختند که هرچند قوی نیست ولی به نام خداست!
United States
فیلم بسیار خوبی بود
باید در سطح بین المللی اکران شود.
Iran, Islamic Republic of
به نظر من اين فيلم اولين شاهكار محشر هنري توسط كارگردان ايراني است
Iran, Islamic Republic of
بدک نبود ولی به اندازه یک قسمت از سریالهای کره ای که توی تلوزیون نمایش می دهند روی آن کار نشده بود...