اجرای واقعی تعزیه فقط روز عاشورا
سه شنبه ۲۱ آبان ۱۳۹۲ ساعت ۱۶:۴۰
کد مطلب: 325159
در ابتدای این نشست تقوایی به چگونگی ثبت مستند «تمرین آخر؛ تعزیه حر دلاور» در یونسکو اشاره کرد و گفت: ایده ثبت جهانی تعزیه در یونسکو ابتدا از سوی کشور ترکیه مطرح شد، ترکیه می‌کوشید تعزیه را به نام خود در جهان ثبت کند، اما نماینده کشور ما در یونسکو از این عمل جلوگیری کرد. برای ثبت جهانی تعزیه ما باید به همراه اسناد این هنر نمایشی یک فیلم مستند ۱۰ دقیقه‌ای نیز به یونسکو می‌فرستادیم. در فرمی که یونسکو برای ویژگی‌های فیلم ارائه کرده بود، درباره لباس، بازیگری و موسیقی تعزیه توضیحاتی از ما می خواستند.
این کارگردان سینما افزود: ثبت جهانی تعزیه می‌توانست فواید زیادی برای این هنر نمایشی داشته باشد. تعزیه نه تنها یک میراث ملی بلکه یک میراث جهانی است و هنگامی که این اثر به عنوان یک میراث جهانی ثبت می‌شود، تمامی کشور‌ها و به ویژه یونسکو باید برای حفظ آن بکوشند. یونسکو پس از ثبت جهانی تعزیه باید در راستای تاسیس بنیاد تعزیه اقدام کند اما هنوز کاری انجام نشده است. سازمان میراث فرهنگی هم کاری نکرده است و تنها کانون‌هایی که پیش از این درباره تعزیه تشکیل شده است به کار خود ادامه می‌دهند، اگرچه مردم به تعزیه همواره توجه ویژه‌ای دارند اما از سوی نهادهای مسئول هیچ اقدام قاطعانه‌ای برای حمایت از این هنر سنتی انجام نگرفته است.
ناصر تقوایی خاطرنشان کرد: متاسفانه امروز نه تنها از این هنر سنتی و آئینی حمایتی نمی‌شود، بلکه در کشورهای مذهبی نیز دیگر توجه آنچنانی به این هنر نمی‌کنند به طوری که امروز صداوسیما هیچ علاقه‌ای برای نشان دادن تعزیه ندارد.
کارگردان مستند «تمرین آخر؛ تعزیه حر دلاور» در بخش دیگری از صحبت‌های خود به لزوم توجه به تعزیه به عنوان یک اثر نمایشی سنتی و متفاوت اشاره کرد و گفت: تعزیه هنری است که ویژگی خاص خود را دارد و با هنر سینما و تئاتر تفاوت بسیار زیادی دارد، چرا که در سینما و تئاتر مهم‌ترین امر انتخاب بازیگر براساس ویژگی‌های جسمی و ظاهری آن و البته زیبایی بازیگر است اما در تعزیه بیشتر از چهره بازیگر، صدای بازیگر اهمیت دارد و بازیگر تعزیه بیشتر باید خواننده‌ای باشد که دستگاه‌های موسیقی و آواز را به خوبی می شناسد. در تعزیه بازیگران نقش اولیاء اهل بیت، در دستگاه موسیقی حرف می‌زنند و بازیگران نقش اشقیاء با نظم به صورت معمولی حرف می‌زنند، از طرف دیگر رنگ در تعزیه اهمیت معناداری دارد و برای مثال کسی که لباس سبز بر تن دارد از خانواده اولیاء و کسی که لباس قرمز پوشیده از خانوده اشقیاء است. ارزش تعزیه مانند اپرا است زیرا تلفیق موسیقی و نمایش در آن دیده می شود.»
تقوایی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه تعزیه تنها اثر واقعی است که در روز عاشورا به اجرا در می‌آید، گفت: تعزیه تنها اثری است که اجرای واقعی آن را فقط می‌توان در روز عاشورا و در برابر عاشقان و مومنان دید. ما برای فیلمبرداری صحنه آخر چون نیاز به وجود مردم برای نمایش داشتیم، چند وانت در شهر به راه انداختیم تا از مردم دعوت کنند تا در روز جمعه با لباس سیاه به تکیه بیایند. تعزیه با نمایش‌های معمول متفاوت است و می‌توان به عنوان یک واحد نمایشی جدا به آن نگاه کرد. من در این مستند تصمیم گرفتم یک تعزیه بدون تماشاچی بسازم و برای همین اسم آن را «تمرین آخر» گذاشتم.
در ادامه محمدحسین ناصربخت مشاور کارگردان در ساخت این مستند با بیان این که در آن زمان مرکز هنرهای نمایشی مساله ثبت جهانی تعزیه را پیگیری کرد، گفت: برای ثبت تعزیه ما به ابزار مختلفی از جمله ساخت یک فیلم مستند نیاز داشتیم، به همین دلیل تقوایی برای ساخت این مستند به ذهن ما رسید. البته فیلم مورد نظر برای یونسکو باید در زمان ۱۰ دقیقه به پایان می‌رسید که در کنار آن مستند «تمرین آخر» نیز ساخته شد.
وی در ادامه گفت: بعد از تهیه مستند «تمرین آخر؛ تعزیه حر دلاور»، پرونده مورد نظر تعزیه به یونسکو ارسال شد، اما در همان زمان قوانین عضویت در یونسکو با تغییرات بسیار زیادی همراه شد، به همین دلیل وقفه چند ساله‌ای برای ثبت تعزیه ایران به به وجود آمد. ۶ سال بعد یونسکو بعد از دیدن مستند «تمرین آخر؛ تعزیه حر دلاور»، خواست تا اجراهای دیگری نیز در آن گنجانده شود به همین دلیل یک گروه دیگر فعالیت خود را آغاز کرد و با استفاده از این مستند، پرونده دوم را آماده کرده و به یونسکو ارسال کردیم و در نهایت تعزیه به نام ایران ثبت جهانی شد.
محمدحسین ناصربخت در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: اجرای تعزیه حر در مستند «تمرین آخر» پیشنهاد گروه فعال برای به ثبت رساندن تعزیه بود. مجلس تعزیه حر بار دراماتیک بیشتری دارد و می‌توانست برای کشورهای مختلف جذابیت بیشتری داشته باشد. حر از ابتدا جز همراهان امام حسین (ع) نبوده و در طول داستان متحول شده و در نهایت به شهادت می رسد. البته نمی توان گقت که «تمرین آخر» یک مستند کامل برای تعزیه‌های مرسوم در کشور است، چرا که تقوایی سعی کرده فضای تعزیه را در این فیلم به تصویر کشد که این خود قابل توجه است.
در بخش دیگری از این نشست، «همایون امامی» پژوهشگر و مستند ساز به نکاتی درباره مستند «تمرین آخر؛ تعزیه حر دلاور» اشاره کرد و گفت: «در «تمرین آخر» برای اولین‌بار با فیلم- مستندی مواجه هستیم که لحظه به لحظه مورد دکوپاژ دقیق قرار گرفته است، این فیلم از تکنیک بازسازی استفاده کرده است، قطعاً این فیلم یک بازنمایی سینمایی از تعزیه است. البته از آن اصالتی که تحت نظر پژوهشگران است، بی‌بهره است. تقوایی در فیلمش به یک تلفیق هوشمندانه بین دو مدیوم نمایش و سینما رسیده است».
«تمرین آخر؛ تعزیه حر دلاور» مستندی است از تمرین تعزیه حر دلاور که متن آن در اوایل حکومت قاجار توسط «میرعزای کشی» مشهور به «کاشانی» نوشته شده است. «تقوایی» در این مستند توانسته ترکیبی از جنبه‌های مختلف تعزیه، موسیقی، آواز، روایت و بازیگری خاص تعزیه را عرضه کند.
