قطعنامه اخیر شورای حکام با روح برجام چه کرد؟!/ چه کسانی جاده صاف کن بی خاصیت کردن برجام بودند؟

گروه سیاسی جهان نيوز، امیر حمزه نژاد: روزگاری حسن روحانی رئیس جمهور از سیب و گلابی های برجام سخن می گفت و بیان می کرد که نبایستی عجولانه درباره برجام و نتایج آن قضاوت کرد. امروز بعد از 7 سال از دولت روحانی و حدود 5 سالی از برجام می گذرد وضعیت اقتصادی کشور چندان به سامان نیست. قیمت دلار به 19 هزار تومان رسیده است و قیمت مسکن و طلا نیز هر روز در حال افزایش است. اما بیشتر از اینکه وضعیت نابه سامان اقتصادی امروز را که بر هیچ کس پوشیده نیست یادآور شویم بایستی اتفاقاتی که در دولت‌های حسن روحانی برای رسیدن به نقطه ای که هم اکنون در آن قرار داریم افتاده را خصوصا در حوزه دیپلماسی را مرور کنیم.

قطعنامه شورای حکام که اخیر علیه کشورمان صادر شد از نظر کارشناسان حائز پیام ها و موضوعات مختلفی است. یکی از پیام های مهمی که این قطعنامه خصوصا در حوزه دیپلماسی برای کشورمان داشت غیر قابل اعتماد بودن اروپایی ها بود که حالت تاکیدی داشت. یعنی به صورتی نبود که برای اولین بار برای کشورمان ثابت شود. 

وقتی ترامپ به صورت یکجانبه و بدون هیچ اقدام تنبیهی از برجام خارج شد، رویکرد سیاست خارجی دولت روحانی چرخش به سمت اروپایی ها بود. چشم آبی هایی دیگر که قول حمایت از برجام دادند اما این قول را مشروط به پذیرفتن دیگر طرح ها و برنامه هایی که داشتند کردند و در این خصوص برجام گروگان گرفته شد تا ایران به  امتیازات دیگری مانند FATF تن دهد.
 

در این میان شاهد دو جریان داخلی و خارجی بودیم. یکی بزک کنندگان غرب که با هر اقدام ضدبرجامی امریکا و اروپا به توجیه آن در رسانه های خود پرداختند و با تیترهایی مانند «امضای کری تضمین است» و «موگرینی: هر چه تهران بگوید» سعی کردند اینگونه القاسازی کنند که در اجرای برجام خللی وارد نمی شود. متعاقب همین سیاست رسانه ای بود که غربی ها گستاخانه تر علیه ایران و برجام اقدام کرد. 

این در شرایطی بود که سیاست غرب از جمله آمریکا بی خاصیت کردن برجام به طور قطره چکانی و گام به گام بود. در زمان ریاست جمهوری «باراک اوباما» کنگره آمریکا کار ویژه بی خاصیت کردن برجام با تصویب طرح های موازی ضدبرجامی را در دستور کار خود قرار داد. در این حوزه هر بار که یک طرح ضدبرجامی و به موازات تعهدات غربی ها مطرح می‌شد دیپلمات های هسته ای با لفظ «روح برجام» آنرا مغایر با برجام می خواندند.

آمریکایی ها می خواستند از برجام پوسته و جلدی بی جان به جای بگذارند که رسانه های داخلی با تیترهای توجیه آمیز به عنوان جاده صاف کن غرب عمل کردند.

بر همین اساس کشورهای غربی توانستند اقداماتی را که می خواستند به راحتی علیه برجام انجام دهند با این نظریه که ایران در برجام باقی خواهد ماند. هر چند که به باور بسیاری از کارشناسان اقدامات تنبیهی ایران و کاهش عمل به تعهدات برجامی اگر به خوبی اجرا می شد می توانست ترمز بدعهدی اروپایی ها را در این زمینه بکشد که این موضوع با توجه به اینکه اروپایی ها دست دیپلماسی کشورمان را در ماندن در برجام خوانده اند خنثی شد.

از سوی دیگر در این خصوص شاهد شکست رویکرد غرب باوری هستیم. در این خصوص مشخص شد که غربی ها چه امریکایی ها و چه اروپایی ها با یکدیگر تفاوتی ندارند و این دو پیوند استراتژیک با یکدیگر بستند و حتی در یک پازل بازی می کنند. بر همین اساس حتی اروپایی ها برای فشار بیشتر آمریکا بر ایران با بازی برجام اروپایی برای ترامپ زمان خریدند و با بدعهدی در اجرای تعهدات خود در راستای سیاست های آمریکا قدم برداشتند.

اما موضوع اصلی اینجاست که چندان رویکرد سیاست خارجی ایران در این حوزه گام های محکم و اثربخشی نبوده است. هر بار منتقدان نسبت به اینکه رویکرد دولت چندان درست نیست در جای جای اجرای برجام انتقاد کردند و با بازخورد مناسبی از سوی دولتمردان روبرو نشدند و نتیجه کار اقدامات دولت در عرصه برجام کم نتیجه بودن این سند توافق است.