مقصد پولهای گم شده ناباروری کجاست؟
پنجشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۹ ساعت ۱۶:۲۰
کد مطلب: 729075
«نابارروی» از همان وقتی که در کلمه با «ن» و نشدن شروع می‌شود دردناک است. بسیاری از زوج‌ها چندسال بعد از شروع زندگی مشترک وقتی تصمیم به فرزنددار شدن می‌گیرند به یکباره در دام این «درد» می‌افتند و با کلمه «نابارور» همراه و همنشین میشوند. درحالی که آمارها می‌گوید در ایران نرخ «ناباروری» در حال افزایش است، روان‌شناسان می‌گویند زوجین نابارور ممکن است به تدریج به سردی در زندگی مشترک، سردی در روابط زناشویی، افسردگی و حتی طلاق برسند. به این لیست بلند از خطراتی که یک خانواده را تهدید می‌کند، «هزینه درمان» را هم اضافه کنید که عمل‌های پر ریسک و بدون تضمیمن باروری را به صورت‌الحسابی از هزینه‌های بی‌انتها برای زوجین نابارور تبدیل می‌کند.
سالهای زیادی است که در بودجه دولتی برای درمان ناباروری هزینه‌ای معقول در نظر گرفته شده است. اما حسابرسی‌های سالهای اخیر نشان می‌دهد که در عین افزایش آمار ناباروری در کشور، بخشی از این بودجه هیچوقت صرف هزینه‌های درمان ناباروری نمی‌شود و دقیقا هم مشخص نیست به کجا می‌رود و در کجا هزینه می‌شود؟ چه کسی این بودجه را از زوجین نابارور می‌دزدد؟
هزینه‌های ناباروری چقدر است؟
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی که به تازگی درباره «یارانه حمایت از درمان ناباروی» منتشر کرده است می‌گوید: « ناباروری به عنوان یک معضل اجتماعی تا 20درصد زوجین در سن باروری را درگیر کرده است. از طرفی سازمان جهانی بهداشت، ناباروری را یک بیماری و نیازمند ارائه خدمات درمانی معرفی کرده است.»
اما چرا درمان ناباروری هزینه بر است؟ در فرآیند درمان 15تا 35درصد زوجهای نابارور نیازمند انجام عمل پیشرفته تلقیح آزمایشگاهی و لقاح مصنوعی (آی وی اف) هستند. این عمل‌ها حدود 30 الی 40 درصد منجر به باروری میشوند ولی به دلیل هزینه بالایی که برای زوجین در بر دارد؛ برخی از ادامه درمان صرف نظر می‌کنند.
مطابق آیین‌نامه وزارت بهداشت 85درصد تعرفه دولتی انواع عمل‌های کمک‌باروری برای زوجین تحت درمان در مراکز طرف قرارداد در قالب یارانه پرداخت می‌شود. با توجه به اینکه هزینه واقعی یک سیکل کمک‌باروری (عموما به روش آی سی اس آی) حدود 70میلیون ریال است و یارانه پرداخت شده از سوی وزارت بهداشت در سال 1398 به میزان 25.000 تعیین شده است. در حال حاضر پوشش یارانه‌ای حدود 30درصد هزینه مورد نیاز برای طی دوره درمانی است و تنها در مراکز درمان ناباروری دولتی برخی شهرها و برای زوجین با شرایط خاص قابل دستیابی است.
همچنین با توجه به اینکه به طور میانگین 3بار دوره درمانی (ای سی اس آی) برای هر زوج طی می شود تا منجر به یک تولد زنده شود؛ در حال حاضر یارانه دوره درمانی (ای سی اس آی) تنها برای 2سیکل درمانی برای هر زوج پرداخت می‌شود. لذا پرداخت از جیب زوجین نابارور ایرانی به ازای یک فرزند با تعرفه دولتی حدود 18میلیون تومان برآورد می‌شود. همین عدد برای مراکز خصوصی طرف قرارداد و بدون قرارداد با وزارت بهداشت، به ترتیب حدود 49 و 54 میلیون تومان است.
دولت چقدر برای درمان ناباروری هزینه می‌کند؟
بند3 سیاستهای کلی جمعیت به طور صریح به پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان ودرمان ناباروری مردان و زنان اشاره می‌کند. همچنین تبصره ماده 102 قانون پنج ساله ششم توسعه در توصیف بخشی از وظایف دولت برای پیاده‌سازی سیاستهای کلی جمعیت تأکید کرده است : «تمهیدات لازم از قبیل ارائه تسهیلات جهت افزایش سلامت ازدواج و درمان ناباروری در قالب بودجه سنواتی»
از سال 1398، که اعتبارات طرح تحول سلامت از محل منابع حاصل از موضوع ماده(64) تنظیم مقررات تعیین شد، فعالیت حمایت از درمان ناباروری در ذیل برنامه ارائه خدمات درمانی طرح تحول سلامت قرار گرفت.
در لایحه بودجه سال 1399 هم برای درمان ناباروری 2000 میلیارد ریال ذیل ردیف‌های وزات بهداشت در نظر گرفته شده است. در سالهای گذشته وزارت بهداشت این اعتبار را در قالب دستورالعمل برنامه حمایتی مالی زوج نابارور و توسعه خدمات ناباروری هزینه کرده است و اعلام می‌کند که 85درصد از هزینه‌های عمل کمک باروری در دفعات محدود به زوجین متقاضی دارای شرایط مندرج در آیین‌نامه پرداخت می‌کند.
اما اکنون گزارش‌ها نشان می‌دهد که این طرح نتوانسته پوشش مناسب خدمات، توزیع مناسب جمعیتی و دسترسی به درمان باکیفیت را برای بیماران فراهم آورد. به طوریکه طبق گزارش دبیرخانه ستاد طرح تحول سلامت در سال 1396 از 400 میلیارد تومان اعتبار هزینه‌ای وزارت بهداشت برای اجرای سیاستهای جمعیتی و حمایت از درمان ناباروری، فقط حدود 20میلیارد تومان صرف تخصیص یارانه به درمان بیماران شده است.
مقصد پولهای گم شده، پیدا شد
مابقی این بودجه کجا رفته و در کجا هزینه شده است؟ پرسش بی پاسخی است که دولت هیچوقت به آن جواب درستی نداده است.
مطابق قانون، وزارت بهداشت اجازه صرف اعتبارات هزینه‌ای را برای توسعه زیرساخت‌ها یا اهداف دیگر ندارد و هر ردیف اعتباری هزینه‌ای، صرفا باید در عنوان مخصوص همان ردیف هزینه شود. به عنوان مثال اعتبار «حمایت از درمان ناباروری» را نمی‌توان حتی برای توسعه زیرساخت‌های درمان ناباروری استفاده کرد، بلکه باید آن را مستقیم به صورت یارانه درمان در اختیار زوجهای نابارور قرار داد. این در حالی است که آقای جان‌بابایی معاون درمان وزارت بهداشت، مدعی است وزارت بهداشت 75 درصد این اعتبار را صرف توسعه زیرساخت‌های درمان ناباروری اعم از تاسیس یا تجهیز مراکز درمانی کرده است. اما با این حال هم باز بررسی‌های دقیق نشان داد با ملاحظه مراکز تاسیس شده سنوات اخیر، باز قسمت عمده‌ای از اعتبار درمان ناباروری صرف امور نامشخصی می‌شود.
امور نامشخصی که البته چندان هم نامشخص نیست و «پیمان ضیایی»، عضو مرکز پژوهش‌های مجلس و کسی که طرح انتقال بودجه ناباروری از وزارت بهداشت به بیمه‌ها را تدوین کرده است در گفتگو با فارس درباره جایی می‌گوید که هزینه ها از جیب زوجهای نابارور بی سروصدا به آنجا منتقل شده‌اند.
وقتی اعتبار هزینه‌ای صرف زیرساخت می‌شود
«ضیایی» در گفتگو با خبرنگار خانواده خبرگزاری فارس می‌گوید: «ما در قالب یک گروه در مرکز پژوهش‌ها نزدیک به یک سال درباره موضوع ناباروری و همه حواشی آن تحقیق مفصلی انجام دادیم. نتایجی که به آن رسیدیم بسیار گسترده بود اما آنچه به بحث بودجه و یارانه درمان ناباروری مربوط است و مسئله کلان امروز کشور هم هست این است که ردیف بودجه سنواتی این موضوع به نحوی از انحاء غیب و دزدیده می‌شود!
سالانه حدود 200میلیاردتومان با عنوان درمان ناباروری در قالب «اعتبار هزینه‌ای» به این موضوع اختصاص پیدا کرده است. اعتبار هزینه‌ای یعنی پولی که در کنار پول مردم مستقیما به یک موضوع اختصاص پیدا می‌کند. وقتی آقای جان‌بابایی می‌گوید 75درصد این بودجه به افتتاح مراکز ناباروری اختصاص پیدا کرده است باید پرسید که مگر بودجه سنواتی باید خرج زیرساخت بشود؟ و مگر ما این تعداد فلوشیپ و متخصص داریم که این تعداد مرکز برای آنها ایجاد کنیم؟ قبل از این صبحت برای ما احراز شده بود که اگر هزینه‌ای که دولت می‌گوید صرف احداث مراکز ناباروری کرده است را در کنار هزینه‌ای که صرف یارانه درمان کرده است، کنار هم بگذاریم حدودا یک سوم اعتبار درمان ناباروری شده است. اما بقیه این بودجه کجا رفته است؟
پول زوجین نابارور در جیب طرح شکست خورده سلامت
این پژوهشگر حوزه اجتماعی ادامه می‌دهد: «این همان سوال بی پاسخ است که من جواب آن را به شما می‌گویم. منبعی آگاه در وزارت بهداشت به ما در مرکز پژوهش‌های مجلس اطلاع داد که دولت این پول را صرف کمبودها در «طرح تحول سلامت» کرده است. چون طرح تحول سلامت به یک طرح بسیار هزینه‌بر برای دولت تبدیل شده بود. این منبع آگاه می‌گوید که وزارت بهداشت تفاهم‌نامه‌ای در زمان قبل از ارائه سیاستهای کلی جمعیت با سازمان برنامه و بودجه دارد که طبق آن وزارت بهداشت این مجوز را دارد که هر زمان بخواهد هر بخشی از بودجه را صرف طرح تحول سلامت کند. چون رئیس‌جمهور هم گفته است که نگذارید این طرح زمین بخورد. حالا کاری به اینکه این طرح اساسا زمین خورده است نداریم! اما طبق همین تفاهم‌نامه وزارت بهداشت بودجه‌ای که ما از آن تحت عنوان غیب شده یاد می‌کنیم و برای درمان ناباروری بوده است را خرج طرح شکست‌خورده تحول سلامت کرده است.
ناباروری بیمه نیست
ضیایی ادامه می‌دهد: «مسئله بزرگ این روزها درباره درمان ناباروری در کشور این است که این بیماری، بیمه نیست. اما ما می بینیم که در رژیم اشغالگر قدس، هر تعداد مراجعه برای درمان ناباروری و در هر سن و وضعیتی رایگان است.
بخشی از هزینه درمان ناباروری دارودرمانی است که تعدادی از اقلام آن شامل بیمه می‌شود و می‌توان اینطور در نظر گرفت که زوجین از پس آن برمی‌آیند. اما طبق محاسبات ما اگر کل هزینه‌ای که در برنامه بودجه به درمان ناباروری اختصاص پیدا کرده است صرف آن عمل پرهزینه یعنی لقاح مصنوعی بشود، 90دردصد این عمل‌ها در طی یک سال پوشش داده میشوند. اما چرا اختصاص داده نمی‌شود؟ دولت پاسخگو نیست.
ماجرای طرحی که فرصت خواندن پیدا نکرد
عضو مرکز پژوهش‌های مجلس در ادامه می‌گوید: « راهکار ما برای بودجه درمان ناباروری این بود که این هزینه را به بیمه‌ها بدهیم تا درمان‌های ناباروری شامل بیمه بشوند. نکته جالب این بود که در ابتدای طرح این پیشنهاد، بیمه‌ها با محاسبات و شنیده‌های غلط احساس کردند که قرار است هزینه زیادی به آنها تحمیل بشود. درست مثل ماجرایی که برای طرح تحول سلامت اتفاق افتاد و تحت فشار یک هزینه زیاد قرار گرفتند.
در همین زمان آقای موهبتی از سازمان بیمه تامین اجتماعی مصاحبه کرد و گفت: «اگر می‌خواهید ناباروری را بیمه کنید، باید 5هزار میلیارد به تامین اجتماعی بدهید» روند داشت به این صورت پیش میرفت که بیمه‌ها، نماینده‌ها را از تصویب موضوع پرداخت بودجه ناباروری به بیمه‌ها در بودجه99 پشیمان می‌کردند.
ما دوباره زمان گذاشتیم و جالب این بود در جلسات مختلف با نماینده بیمه‌ها در کمتر از 5دقیقه آنها را اقناع می‌کردیم. چون این طرح اصلا بار مالی برای آنها نداشت و فقط قرار بود یک بودجه مصوب را بهتر به دست کسی که به آن نیاز دارد برساند. حرف ما این بود که این بودجه را از وزارت بهداشت بگیرید، به بیمه‌ها بدهید تا مردم دغدغه کمتری برای بحثهای فرزندآوری و افزایش جمعیت داشته باشند.
ضیایی درباره سرانجام این طرح می‌گوید: «اما درحالی که نمایندگان بیمه و نمایندگان مجلس با طرح پیشنهادی ما همسو شده بودند و مصمم بودند که آن را در بودجه بگنجانند، اتفاقی که در جلسه کمیسیون تلفیق افتاد بسیار عجیب بود. ما باید این پیشنهاد را می‌خواندیم و رای آن را می‌گرفتیم اما تاجگردون به عنوان رئیس کمیسیون تلفیق به همراه پورمحمدی نماینده سازمان برنامه و بودجه زیرآب طرح را زدند. تاجگردون نه به نماینده‌ای که قرار بود طرح را بخواند و نه به نماینده مرکز پژوهش‌های مجلس که خودش شان حقوقی دارد و نیازی به اجازه از کسی برای نطق ندارد، اجازه صحبت ندادند. افراد زیادی درخواست اجازه صحبت در این کمیسیون را مطرح کردند اما تاجگردون مانع همه شد و در نهایت اصلا نگذاشت این طرح خوانده بشود. در واقع این طرح هیچوقت به رای گذاشته نشد و برای همیشه در مجلس دهم به اغما رفت.»
ظلمی که در حق زوجین نابارور می‌شود
حمایت از بیماران مبتلا به بیماریهای فراگیر، از مأموریتهای ذاتی بیمه‌های پایه است. این حمایت در همه کشورهای توسعه یافته از بیماران نابارور صورت میپذیرد. میزان این حمایت در بلژیک، فرانسه، یونان، هلند و اسلوونی 90درصد است.
همه اینها در حالی است که آمارها می‌گوید 25درصد زوجهای در سن باروری یعنی چیزی حدود سه و نیم میلیون نفر نابارور هستند و سالانه 88هزار زوج دیگر هم به این آمار اضافه می‌شود. یکی از بزرگترین مشکلات زوجهای نابارور در کشور ما بحث هزینه درمان است. در کنار آن بسیاری از اوقات این زوج‌ها درگیر افسردگی، انزوای اجتماعی و حتی طلاق هم میشوند. نتیجه یک تحقیق می‌گوید میزان افسردگی در زوجهای نابارور به اندازه و یا حتی بیشتر از افسردگی در کسانی است که سرطان را تجربه می‌کنند.
