حجت الاسلام یاوری سرتختی گفت: عبادت بسیار بدون ایمان، گرایش و تظاهر به زهد، ناآشنایی به سنت پیامبر و احکام دین، فهم نادرست از قرآن کریم از جمله ویژگی های گروه خوارج است.
«خوارج» از کجا پدید آمدند؟ +ویژگیهای اخلاقی
4 خرداد 1398 ساعت 10:24
حجت الاسلام یاوری سرتختی گفت: عبادت بسیار بدون ایمان، گرایش و تظاهر به زهد، ناآشنایی به سنت پیامبر و احکام دین، فهم نادرست از قرآن کریم از جمله ویژگی های گروه خوارج است.
به گزارش جهان نیوز، خوارج، اسلام را به سوی رهبانیت و انزوا کشاندند، بازار تظاهر و ریا را رایج کردند. اینان چون آن هنر را نداشتند که شمشیر پولادین بر روی صاحبان قدرت بکشند، شمشیر زبان را بر روی صاحبان فضیلت کشیدند؛ بازار تکفیر و نسبت بیدینی به هر صاحب فضیلت را رایج ساختند. به هر حال یکی از بارزترین ممیّزات خوارج جهالت و نادانی شان بود.
درخصوص ویژگی های فکری و اعتقادی خوارج با حجت الاسلام دکتر محمدجواد یاوری سرتختی، استادیار گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم (ع) به گفتگو نشستیم:
*خوارج کسانی هستند که در تاریخ اسلام بسیار تقبیح شده اند؛ ویژگی آنان چه بود؟
تصور می شود خوارج، مردمانی مقدس مآب و زاهد بودند و خاستگاه فکری- سیاسی آنان در فرآیند درونی سیاسی- فکری جامعه اسلامی دیده میشود؛ خوارج به دلیل نداشتن بصیرت سیاسی لازم، فریب معاویه را خورده و در نهایت برضد علی (ع) وارد جنگ شده و او را به شهادت رساندند؛ اما براساس شواهد تاریخی، رفتار خوارج در قالب بازگشت به نظام قبیله ای جاهلیت و رقابت سیاسی با قریش قابل تحلیل است.
اندیشه سیاسی خوارج متأثر از تفکر و فرهنگ سیاسی- اجتماعی قبیلهای است. بنابراین تفکر اجتماعی خوارج با تفکر عرب پیش از اسلام در ارتباط و پیوند نزدیک دارد. آنان، دارای سنتهای دموکراتیک قبیلهای یعنی حقوق برابر بودند و رسیدن به آرمانهای قومی را بر مصالح نظام اسلامی ترجیح می دادند.
*خوارج چگونه پدید آمدند؟
بنابر نقل منابع تاریخی، گروه خوارج پس از آن پدید آمد که امیرالمومنین در جریان جنگ صفین، با نقض حکمیت از سوی معاویه مخالفت کرد. آنان گرچه خود از ابتدا پیشنهاد حکمیت را مطرح کرده بودند، اما پس از پذیرش آن از سوی علی (ع) و توقف جنگ، دست از خواسته خود برداشتند و علی بن ابی طالب (ع) را نیز به توبه دعوت کردند. خوارج، پذیرش حکمیت را کفر دانستند و پس از بازگشت امام علی (ع) به کوفه، به حروراء در نزدیکی کوفه رفتند که در تاریخ به خوارج یا حروریّه شهرت یافتند. اینان پس از جریان حکمیّت سربرآوردند و در اعتراض به امیرمؤمنان علی (ع) گفتند: «تو در دین خدا مردان را داور نهادی، درحالی که خداوند می گوید: تنها حکم از آن خداست.»
*آیا مبانی فکری خوارج، پیش از این ماجرا هم وجود داشت؟
یکی از جریان های مخالف امیرمؤمنان علی (ع) که از قبل پیامبراکرم (ص) پیشبینی درگیری آنان را با آن حضرت کرده بود، جریان خوارج بود. تفکرات خوارج در زمان صدر اسلام نیز فعال بود به گونه ای که گاه به پیامبر هم نسبت به تقسیم غنایم اعتراض می کردند و خواهان سهم بیشتری از بیت المال بودند. چنانکه ذوالخویصره نسبت به رسول خدا اعتراض کرد. وجود چنین گزارش هایی حکایت از ضعف بینش آنان نسبت به ولایت الهی است. به عبارت دیگر، این گروه ولایت پذیری الهی پیامبر را صرفاً با نگاه مادی و قبیله ای در برتری شرافت قدسی قریش پذیرفته بودند.
براساس شواهد تاریخی آنان اگر کینه ای از کسی داشتند، نگاه قبیله ای را بر نگاه دینی ترجیح می دادند. تعصبات و رقابت قبیله ای برای کسب قدرت که میان عربها رایج بود، در ظهور این فرقه نقشی بسزا داشت؛ بسیاری از رهبران و سربازان خوارج از قبیله «بنی تَمیم» و «بنی رَبیعه» بودند؛ چنان که شَبُثبن رِبعی، حْرقوصبن زُهیر، مُسعَربن فدکی، عُروةبن أدیه و مِرداسبن أدیه همگی از قبیله بنیتمیم و بنیربیعه بودند. قبیله بنیتمیم در زمان جاهلیت با قبیله «مُضَر» خصوصاً با تیره قریش، دشمنی و ستیز داشتند؛ به طوری که پس از اسلام که به ظاهر مسلمان شده بودند، گاه و بیگاه دشمنی خویش را ابراز میکردند و از اینکه پیامبر (ص) از قریش است ناراحت بوده، رشک می ورزیدند.
در راستای نگاه طایفه ای، شاهدیم که اعتراضات آنان در قالب رفتارها و اندیشه های دینی قابل توجیه نیست. اعتراضات طوایف خوارج به ابوبکر و دیگر خلفا که برآمده از قریش بود، شاهدی بر رقابت آنان است. چنانکه عبدالله بن کواء به عثمانبن عفان اعتراض کرد که چرا بستگان خود از قریش را به کار گرفته است. نیز وقتی امام (ع) عبداللّه بن عباس را برای داوری برگزیدند، صدای اشعث بن قیس بلند شد که نباید دو حَکَم از قبیله مُضَر باشند؛ ما از طرف خود باید فردی از اهالی یمن را انتخاب کنیم؛ وی گفت: اگر دو حَکم به ضرر ما حُکم کنند ولی یمنی باشند، بهتر است تا به نفع ما حُکم کنند و از قبیله مُضَر و قریش باشند! این غائله، سرانجام با انتخاب ابوموسی اشعری یمنی ختم گردید. این نژادپرستی چنان شدت یافت که روح ناسازگاری را در آنان برتافت؛ به گونه ای که در برهه ای از زمان، فرمانروایی بر جامعه را انکار و نوعی آنارشیسم را در اندیشه ها تبلیغ می کردند؛ اگرچه عملاً، در «حروراء» برای خود فرمانده و امیر برگزیدند و با عبداللّه بن وهب راسبی دست بیعت دادند.
*در مورد ویژگی های فکری و اخلاقی خوارج بفرمایید؟
در منابع تاریخ و حدیثی فریقین، به نظام فکری و ویژگی های اخلاقی و اعتقادی برای عموم خوارج از فرماندهان و پیروان اشاره شده است. عبادت بسیار بدون ایمان، گرایش و تظاهر به زهد، ناآشنایی به سنت پیامبر و احکام دین، فهم نادرست از قرآن کریم و تطبیق نادرست آیات بر مقاصد خویش، همراه با سادگی و سطحینگری، غرور و خودبرتربینی و کافر و گمراه دانستن عموم مسلمانان جز خویش، تمایل به جدل و مناظره و ضعف در احتجاج، ستیزهجویی و لجاجت و تعصب و تندروی در آرا و عقاید، نیکسخنی به همراه بدکرداری توأم با خشونت، عدالتخواهی و امر به معروف و نهی از منکر و جهاد با حاکمان جور به مثابه والاترین آرمانهای اجتماعی، نرمش با اهل ذمه و مشرکان، نظمناپذیری و انشعابات پیاپی، برخی از ویژگیهای خوارج است. اما به نظر می رسد نگاه قومی و قبیله ای یا نژادپرستی، تعیین کننده خط مشی و حاکم بر تفکرات و رفتارهای سیاسی خوارج است.
کد مطلب: 687707
آدرس مطلب: https://www.jahannews.com/news/687707/خوارج-کجا-پدید-آمدند-ویژگی-های-اخلاقی