چرا دولت عزمی برای مهار گرانی دلار ندارد؟

داده‌کاوی در این فهرست، موارد قابل توجه دیگری را نیز را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد. از جمله می‌توان این انگاره - یا به تعبیر بهتر ادعای سیاستگذاران - را بررسی کرد که «قیمت اجناسی که با ارز دولتی یا نیمایی وارد شده‌اند، در بازار آزاد، قابل کنترل نیست». پذیرش این «انگاره‌ی از بن غلط»، خصوصاً توسط مقامات وزارت اقتصاد، وزارت بازرگانی، و وزارت جهادکشاورزی به «یلگی و وانهادگی قیمت» در بازار منتهی شده، و «تورم بی‌سابقه» در کشور را رقم زده است. تحلیل زیر، مبتنی بر همین آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد، اتفاقاً مسئولان سیاستگذار اقتصادی - درصورتی‌که کفایت لازم برای کنترل شرایط را داشته باشند - به‌سادگی هرچه تمام‌تر توان کنترل قیمتها در بازار را داشتند، و دارند.

جدول زیر، نسبت سهم ارز دولتی دریافتی شرکتها را نشان می‌دهد. توصیف اعداد جدول به این ترتیب است: تنها 108 شرکت (از مجموع 9090) شرکت دریافت‌کننده‌ی ارز دولتی 4200 تومانی، 50 درصد کل ارزهای اختصاص داده شده را دریافت کرده‌اند. اگر دایره شرکتها را کمی بازتر بگیریم، 740 شرکت اول، حدود 80 درصد، و در مرحله‌ی بعدی 1574 شرکت، 90 درصد ارزهای دولتی را دریافت کرده‌اند. به 7516 شرکت انتهایی جدول، مجموعاً تنها 10 درصد ارزهای دولتی اختصاص داده شده است.

یقیناً یک اقدام محدود کنترلی، یعنی کنترل قیمت در زنجیره‌ی تأمین کالاهایی که با ارز دولتی تأمین شده‌اند، می‌توانست بخش قابل توجهی از تلاطمهای بازار کالای کشور را کنترل کند؛ اما نفسِ حرکت سیاستگذار به سمت بازار نیمایی و همچنین بازار آزاد، و تعبیه‌ی ساز و کارهایی مانند «بازار متشکل» - که به بهانه‌ی "عدم امکان کنترل «فرمایشی» بازار به سبک ایست و بازرسی" انجام می‌شود - نشان می‌دهد دولت کوچکترین توفیقی در کنترل قیمتها نداشته که به این سیاست روی آورده است. حالا سؤال اساسی اینجاست: اگر بپذیریم که دولت توان کنترل و نظارت بر همه‌ی بازار کالا را ندارد، آیا می‌توان پذیرفت که توان کنترل و نظارت حتی بر 108 شرکت را هم نداشته و ندارد؟! جدول بعدی، نسبت سهم ارز نیمایی دریافتی افراد را نشان می‌دهد. توصیف اعداد جدول به این ترتیب است: تنها 223 نفر (از مجموع 8323 نفر دریافت‌کننده‌ی ارز نیمایی، 50 درصد کل ارزهای اختصاص داده شده را دریافت کرده‌اند. اگر دایره شرکتها را کمی بازتر بگیریم، 1201 شرکت اول، حدود 80 درصد، و در مرحله‌ی بعدی 2246 نفر، 90 درصد ارزهای نیمایی را دریافت کرده‌اند. به 6077 نفر انتهایی جدول، مجموعاً تنها 10 درصد ارزهای نیمایی اختصاص داده شده است. اینجا هم جای این سؤال اساسی باقی است: اگر دولت توان نظارت بر کل بازار را ندارد، آیا توان کنترل و نظارت حتی بر 223 نفر را هم نداشته و ندارد؟!