روزه شکم معطوف به بُعد مشترک انسان و حیوان است و روایات ما وجه فردی و اجتماعی این مرحله از روزهداری را بهخوبی برای ما تبیین کردهاند.
جهان نيوز - حجتالاسلام دکتر محسن الویری: روزهداری یکی از برترین عبادتهای اسلامی در تمامی روزهای سال ـ جز روزهایی که روزه در آن روا نیست و در شمار اصلیترین رفتارها در ماه خجسته رمضان است. امیرالمؤمنین علی(ع) در بیانی شیوا که عبدالواحد بنمحمد تمیمیآمِدی (۵۵۰ ق) در غُرَر الحِکَم و دُررَ الکَلِم (صص ۴۲۳ ـ ۴۲۴) آن را نقل کرده است میفرمایند: «صُومُ القَلبِ خَیرٌ مِن صیامِ اللّسانِ وَ صُوم اللّسانِ خَیرٌ مِن صیامِ البَطنِ: روزه قلب بهتر از روزه زبان و روزه زبان بهتر از روزه شکم است».
ردههای سهگانه روزه شکم و روزه اندامها (با تأکید بر زبان) و روزه دل و روح در برخی متون اخلاقی موردتوجه و شرح قرار گرفته است. ازجمله عارف پرآوازه میرزا جواد ملکی تبریزی (۱۳۴۳ق) در کتاب المراقبات (اعمال السنه) (صص ۱۶۱ ـ ۱۶۲) دراینباره چنین گفته است: و کیف کان مراتب الصوم ثلاثه: صوم العوامّ:
و هو بترک الطعام و الشراب و النساء علی ما قرّره الفقهاء من واجباته و محرّماته. و صوم الخواصّ: و هو ترک ذلک مع حفظ الجوارح من مخالفات اللّه جلّ جلاله. و صوم خواصّ الخواصّ: و هو ترک کلّ ما هو شاغل عن اللّه من حلال أو حرام. و لکلّ واحد من المرتبتین الأخیرتین أصناف کثیرة لا سیّما الأولی فإنّ أصنافه کثیرة لا تحصی بعدد مراتب أصحاب الیمین من المؤمنین بل کلّ نفس منهم له حدّ خاصّ لا یشبه حدّ صاحبه و من أهل المراتب أیضا من یقرّب عمله من عمل من فوقه، و إن لم یکن منه. و به هر حال ردههای روزه سه تاست:
• روزه انسانهای معمولی که با دوریجستن از خوراکی و نوشیدنی و زنان آنگونه که فقها باید و نباید آن را مقرر ساختهاند، بهدست میآید.
• روزه انسانهای ویژه که افزون بر رده نخست، نگاهداشتن اندامها از هر نوع سرپیچیدن از خداوند بزرگ است.
• روزه ویژگان انسانهای ویژه که دوریجستن از هر حلال و حرامی است که آدمی را از یاد خدا بازدارد.
هریک از دو رده اخیر، بهویژه رده مربوط به انسانهای ویژه، خود گونههای فراوان و غیرقابلشمارش به فراوانی اصحاب یمین از باورمندان دارد؛ چهبسا بتوان گفت هریک از مؤمنان، خود در جایگاهی (از روزهداری اندامها) است که مانند دیگری نیست و حتی گاه رفتار افراد هریک از ردهها همسان رده بالاتر از خود است؛ هرچند (در نگاهی کلی) این فرد بدان رده بالاتر راه نیافته باشد.
روزه شکم معطوف به بُعد مشترک انسان و حیوان است و روایات ما وجه فردی و اجتماعی این مرحله از روزهداری را بهخوبی برای ما تبیین کردهاند. روزه زبان معطوف به وجه انسانی انسان و باتوجهبه اجتماعیبودن مقوله زبان الزاما ناظر به وجه اجتماعی انسان است و روزه دل هم معطوف به وجه الهی انسان و فراتر از وجه فردی و اجتماعی زیست اوست و حیات معنوی او را در نظر دارد.
مفهوم روزه قلب و روزه نفس و دوریجستن از هر آنچه آدمی را از یاد خدا بازدارد، بر صاحب این قلم روشن نیست و جز ظاهر این کلمات و مفهوم لغتنامهای آنها درکی از آنها ندارد؛ ولی شاید بتوان گفت مفهوم روزه اندامها و بهویژه روزه زبان که امیرالمؤمنین علی؟ع؟ آن را از روزه شکم برتر نهاد، چندان پیچیدگی ندارد. اگر خدا بخواهد چنین است که بیشتر ما توفیق روزه فقهی را داریم که سنگپایه دیگر مراتب روزهداری است؛ اما باتوجهبه کارکردهای اجتماعی روزه، بهنظر میرسد امروزه خود را در این مرحله نگاهداشتن و برای رفتن به مراحل بالاتر نکوشیدن امری نکوهیده باشد.بیاییم در این ماه با درنظرگرفتن شرایط خطیری که امت اسلامی در آن بهسر میبرد و در شرایطی که نظام اسلامی ما و ایران عزیز ما سختترین آزمون دههها و شاید سدههای اخیر را پشتسر میگذارد، اندکی بیشتر به آنچه میگوییم و آنچه مینویسیم بیندیشیم و در آغاز ماه مبارک رمضان نیت روزه زبان هم داشته باشیم و دستکم و در حد توان خود از برخی آفات زبان دوری بجوییم، هر آنچه سستی و نومیدی و نشانی نادرستدادن و فرع را بهجای اصل نشاندن و بستن افقهای بلنداندیشی مردم را بهدنبال دارد، آسان بر زبان نیاوریم، دروغ و تهمت و سخنچینی و غیبت را کنار بگذاریم، درباره چیزهایی که آگاهی نداریم، سخن نگوییم، آبروی دیگران را نریزیم، درشتگویی و بدگویی و ناسزاگفتن را جز در مواردی که دین بر ما روا داشته، ترک کنیم و تقویت پیوند آحاد جامعه و امت اسلامی را وظیفه خود بشمریم.
منبع:صبح نو