دانشگاه؛ در خدمت بیگانه
علی شمسی پور
سه شنبه ۱۴ اسفند ۱۳۹۷ ساعت ۱۹:۰۹
کد مطلب: 676332
آنچه امروز بعد از چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان محصول آموزش عالی کشور بخصوص دانشگاههای زیر مجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قابل مشاهده است تلفیقی از توفیقات بسیار مهم و در عین حال ضعف های مبنایی و غیرقابل اغماضی است که باید برای رفع آنها تمهیداتی ویژه در لایه های سیاستگذاری و مدیریت در نظرگرفت. رشد علمی فوق العاده در کنار شیب رشد علمی تحسین برانگیز در سالهای اخیر، موفقیت های چشمگیر در علوم و فناوری های اولویت دار کشور مثل صنایع هوافضا، هسته ای، نانو و زیست فناوری، توسعه آموزش عالی و تربیت نیروی انسانی متخصص مورد نیاز کشور در همه حوزه ها و در مقاطع تحصیلی مختلف از جمله نقاط قوت مهم در کارنامه پربرکت آموزش عالی کشور هستند. در عین حال بررسی خروجی های اصلی دانشگاه که سرمایه انسانی کشور هستند نشان از فاصله مشهود با محصول مورد توقع از یک دانشگاه انسان¬ساز دارد. بر همین اساس عمده خروجی های دانشگاههای مهم کشور یا متخصصینی غیرمتعهد یا خنثی نسبت به آرمانهای انقلاب هستند و یا نخبگانی هستند که پس از خروجشان از کشور تبدیل به نیروی انسانی کارآمد برای خدمت به اهداف بیگانگان در کشورهای دیگر می شوند.
یکی از مهمترین دلایل ایجاد چنین وضعیتی رشد نامتناسب جنبه های آموزشی و پژوهشی فارغ التحصیلان بدون توجه کافی به جنبه های پرورشی و تربیتی است که به عنوان پررنگترین ایراد نظام آموزش عالی کشور شناخته می شود. از آنجا که اساتید دانشگاه ابزار اصلی پرورش انسانهای متعهد و متخصص هستند باید نقش کلیدی اعضای هیات علمی دانشگاهها در این رابطه بدون اغماض مورد توجه جدی قرار گیرد. قطعا حضور اساتید مبرز، متخصص، متعهد و متدین و انقلابی است که می تواند ضامن پرورش خروجی های مد نظر انقلاب فرهنگی از دانشگاه باشد. در حقیقت تا اساتید دانشگاه نفوس خود را اصلاح نکنند نمی‌توانند دیگران را تهذیب کنند. اما آنچه امروز در دانشگاهها جریان دارد تفاوت فاحش عملکرد اساتید با خواسته های مورد نظر انقلاب است بگونه ای که حتی گاهی هدایت فرهنگی اساتید، دانشجویان را به سمت و سویی خلاف خواست اسلام و انقلاب و مردم سوق می دهد. در واقع باید گفت که تربیت نیروی مد نظر انقلاب اسلامی از طریق اساتیدی که خود افرادی مومن به آرمانهای انقلاب نیستند غیر ممکن است. اصلاح این روند غلط و معیوب نیازمند تغییراتی عمیق و فوری در دو لایه کلیدی سیاستگذاری علم و فناوری و مدیریت آموزش عالی شامل نظام جذب و تبدیل وضعیت اعضای هیات علمی و همچنین نظام ارتقای مرتبه علمی آنها است.
یک) نظام جذب و تبدیل وضعیت:
آنچه که در دولتهای نهم و دهم در حوزه جذب اساتید و تشکیل هیات عالی جذب ذیل شورای عالی انقلاب فرهنگی و هیات های اجرایی جذب دانشگاهها اتفاق افتاد حرکت مبارک اما ناقصی بود که سیطره اختاپوسی گروههای آموزشی و حتی استیلای لجام گسیخته دانشکده ها را از مساله جذب اساتید تا حد زیادی کوتاه کرد و آنرا در اختیار هیات های اجرایی جذب دانشگاهها قرار داد. بررسی فرایند جذب اساتید در سالهای گذشته نشان می دهد که این اتفاق عملا باعث ایجاد لابی گری، دخالت سلایق شخصی و حتی تمایلات سیاسی و غیر علمی در سطح روسای دانشگاهها شده است. در واقع مساله جذب اساتید برای ارتقای کیفی دانشگاهها تنها از سطح گروههای آموزشی به سطح بالاتری ارتقا یافته اما مساله اصلی کماکان بدون راه حل باقی مانده است. لذا رصد نتایج جذب اساتید در سالهای اخیر نشان از شکست پروژه "هیاتهای اجرایی جذب" دارد. یکی از مهمترین دلایل این شکست آن است که اعضای حقیقی هیات های های اجرایی جذب با پیشنهاد روسای دانشگاهها به هیات عالی جذب معرفی شده و غالبا حکم عضویت هیات علمی برای همان موارد پیشنهاد شده صادر می شود. لذا تغییرات اعضا، وابسته به تغییر روسای دانشگاهها در دوره های مختلف ریاست جمهوری است و در عمل این هیاتها فاقد یک شخصیت مستقل از ساختار مدیریتی دانشگاه جهت جذب اساتید با سازوکاری متناسب و صحیح هستند.
دو) نظام ارتقای مرتبه علمی:
این فرایند در کشور با تکیه بر آئین نامه ارتقا مرتبه اعضای هیات علمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری انجام می شود. بررسی دقیق این آیین نامه و مقررات جانبی آن و تغییراتی که هیاتهای ممیزه دانشگاههای مختلف در جهت اجرای آن انجام داده اند نشان می دهد که تکیه اصلی آن بر بخش آموزش و پژوهش است ودر آن یک نگاه افراطی بر نگارش و چاپ مقالات علمی حاکم است در حالیکه توجه بسیار اندکی بر بخش فرهنگی و حتی اجرایی و تولید فناوری شده است. بر این اساس هر استاد می تواند تنها با شرکت در پنج عنوان کلاس، کل امتیازات مورد نیاز بخش فرهنگی و صرفا با حضور خود در محل کار، کل امتیازات مورد نیاز بخش اجرایی آیین نامه را کسب کند! می توان تصور کرد که یک استاد غیرانقلابی و غیرارزشی به¬راحتی این امتیازات را کسب کرده و اجازه ارتقا به مراتب بالاتر (دانشیاری و استادی) را بدست خواهد آورد. این چنین است که نظام پرورشی آموزش عالی کشور از منظر تربیت نیروی انسانی پرورش یافته متخصص، به نظامی از هم پاشیده و رو به افول تبدیل شده است. در حالی که وجود اساتید دلسوز انقلابی می تواند حتی نظام آموزش عالی کشور را از برگزاری دوره ها و فعالیتهای فرهنگی فوق برنامه هم مستغنی کند.
اکنون در آغاز گام دوم انقلاب اسلامی، علم و پژوهش به عنوان یکی از اصلی ترین سرفصلهای پیش روی ملت ایران قرار دارد و شروع یک انقلاب علمی و حرکت پر شتاب به سمت قله های آرمانی برای جبران عقب افتادگی های دورانهای گذشته مستلزم یک جهاد علمی بزرگ است. حرکت جهادی در تمامی زمینه ها نیاز به نیروی انسانی متناسب با آن حرکت عظیم دارد و اعضای هیات علمی که قرار است فرایند انسان¬سازی در دانشگاهها را تکمیل کنند باید افرادی مجاهد، پرتلاش، علمی و انقلابی باشند و وظیفه ساختار علم و فناوری کشور و مدیریت حاکم بر آن تقویت چنین فضایی در دانشگاه به هر وسیله قانونی و مشروع ممکن است. برای شروع چنین حرکتی مهمترین و اصلی ترین اقدام نیز تغیرات کلیدی در سیاستگذاری کلان نیروی انسانی در حوزه آموزش عالی کشور است. هر گونه تاخیر در شروع چنین تغییراتی چیزی جز اخلال در مسیر حرکت پرشتاب علمی کشور وتبدیل دانشگاههای کشور به دانشگاه سازنده نیروی متخصص در خدمت بیگانگان نخواهد بود.
*عضو هیات علمی دانشگاه
