با این روند آیا این گزاره طنز و تلخ آیا اتفاق نمی‌افتد که با برجام به نقطه‌ای خواهیم رسید که همان مزایای اقتصادی که قبل از برجام داشتیم را هم باید از طرف اروپایی و آمریکایی گدایی کنیم؟ بهتر نیست از دولت مطالبه کنیم مردم را به شرایط اقتصادی قبل از برجام برگرداند؟

گروه سیاسی جهان نیوز، مهدی جهان تیغی: یک: پس از 9 ماه وعده های پی در پی برای حفظ برجام سازوکاری با نام INSTEX یا همان «ابزار پشتیبان فعالیت‌های تجاری»  ایجاد شد. این تاخیر قطعا همه آن طبیعی نبوده است. تاخیر برای چه بود؟ آنچه مسلم است اینکه همزمان با این تاخیر آمریکا همه تحریم‌های را که می توانست به سرانجام برساند را انجام و عملیاتی کرد. ضمن اینکه هنوز زمان مشخصی برای عملیاتی شدن این کانال اعلام نشده است و عملا معلوم نیست از همین کانال محدود نیز ایران دقیقا کی می تواند منفعتی ببرد. این را بگذارید که کنار این مساله که اروپایی ها در تمام سالهای اخیر کش دادن منفعت های برجام برای ایران بخشی از سیاست کلی شان بوده است. در بیانیه رسمی سه کشور اروپایی آمده است: «ابزار پشتیبان مبادلات تجاری در دراز مدت قصد دارد به روی فعالان اقتصادی از کشورهای ثالث که مایل به تجارت با ایران هستند گشوده شود. سه کشور اروپایی کماکان نحوه تحقق این هدف را بررسی می‌کنند.»

دو: INSTEX برای هرچه که اروپایی ها می گویند، هست، ولی خودشان می گویند برای دور زدن تحریم های آمریکا نیست! این کانال پرسر و صدا اصلا کاری به فروش نفت ایران و تضمین فروش نفت ایران ندارد! یعنی در حقیقت به اساسی ترین منبع درآمد ایران در این جنگ اقتصادی که مورد تحریم قرار گرفته کاری ندارد. به تعبیر دیگر اروپا حتی از SPV (مبادله نفت در مقابل کالا) هم عبور کرده اند.  به همین دلیل است که آمریکایی ها نیز گفته اند که این کانال به تحریم های آنها ضربه ای وارد نمی کند. با اینس‌تکس همچنین قرار نیست پولی وارد ایران شود. مگر هدف اصلی تحریم های آمریکایی ها محدود کردن دسترسی ایران به ارز نبود؟ به معنای دیگر دور زدن تحریم همچنان باید اولویت جمهوری اسلامی باشد! 
 
سه: برخی رسانه‌های زنجیره‌ای خط رسانه‌ای مشخصی را طی کرده‌اند. آنها معتقدند «INSTEX» نخستین سازوکاری است که دلار را می‌خواهد دور بزند. اما مساله این است که این کانال به چه میزان بزرگ است که بتواند دلار را تحت تاثیر قرار بدهد؟ سوال اساسی دیگر این است که اروپا چه برنامه برای تحریم این کانال و فشاری که از همین الان آمریکایی ها برای تحت تاثیر قرار دادن آن شروع کرده اند، دارد؟ آیا چشم انداز مقاومت اروپا در برابر آمریکا در اینباره برای ایران مشخص است؟ زیرا «INSTEX» در حال حاضر با آنچه غربی ها گفته‌اند ضعیف و محدود متولد شده است .

چهار: با «INSTEX» ما رسما پذیرفته‌ایم که به کمترین سهم و منفعت از برجام راضی شده‌ایم و یا حداقل برای رسیدن به منافع اقتصادی برجام سالها می‌توانیم صبر کنیم. چه پیامی مخرب تر از این می‌توانیم به دشمن خود منتقل کنیم؟

پنج: با «INSTEX» همچنین رسما پذیرفته‌ایم که طبق نقشه اروپا به تقابل با آمریکا می‌رویم و نقشه راه خودمان که همان عملیاتی کردن شروط 9گانه‌ای که رهبری برای برجام در نظر گرفته بودند و یا شورای عالی امنیت ملی و مجلس بر آن مصوبه گذرانده بود، تمایلی نداریم. کسی با نقشه دوست دشمنش به جنگ خواهد رفت؟ همچنانکه  " مارکوس ادرر" سفیر اتحادیه اروپا در روسیه تاکید کرده که ساز و کار مالی اروپا ویژه کار با ایران برای مقابله با آمریکا راه اندازی نشده است. بنابراین به لطف دولت تدبیر و امید  ملت ایران باید دور جدیدی از اعتماد به اروپا را اجبارا مجدد تجربه کند!

شش: اما اینکه «INSTEX» تا چه میزان شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی را محافظت می‌کند و مهمتر اینکه مجاب به همکاری با ایران؛ بسیار در ابهام قرار دارد. قبلا مقامات اروپایی به صراحت گفته بودند که بخش اقتصادی آنها خصوصی است و نمی‌توانند کسی را به زور وارد همکاری با ایران بکنند. بنابراین این کانال تا چه میزان برای این شرکت‌ها قوی و دلگرم‌کننده به نظر می‌رسد؟ همچنانکه عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه نیز به صراحت گفته است: هدف اصلی این سازوکار این است که از شرکت‌‌هایی که می‌خواهند با ایران وارد تعاملات تجاری شوند، حمایت کند. این‌که این شرکت‌ها چقدر رغبت کنند تا وارد این کار بشوند منوط به این است که سازوکار به‌درستی طراحی شده باشد و به‌درستی هم به شرکت‌ها معرفی شود، که البته این گام بعدی است که باید انجام شود!

هفت: طرف اروپایی همین کانال نحیف مالی را هم با پیش‌شرط های به ما عرضه کرده است. آنها اجرایی شدن همه عناصر برنامه اقدام  FATF را از ایران مطالبه کرده‌اند. بسیار جای تعجب دارد که ایران در حال ضرر کردن اجباری برای توافق هسته‌ای است ولی طرف اروپایی با هیچ پیش‌شرط مشخصی از طرف دولت ایران مواجه نمی‌شود. ضمن اینکه انها به جای ما تضمین می‌خواهند! 

هشت: بی شک محصول تجربه برجام برای اروپایی ها هست! تجربه برجام می گوید دولت ایران نسیه غربی را به جای نقد می‌پذیرد. «INSTEX» در حال حاضر کاملا روی ورق و به تعبیر دقیقتر یک موضوع نسیه به جای نقد است. تلخ‌تر اینکه اروپایی ها دریافته اند که ایران به جای منفعت های برجام به INSTEX هم راضی است. آیا این روند خود دلیلی نمی شود که آنها حتی از برخی منفعت های کوچک INSTEX هم در آینده به مرور عبور کنند؟

نه: اما سوال اساسی این است که تا زمان راه اندازی این سازگار جدید قرار است در اقتصاد ایران چه اتفاقی بیافتد؟ اقتصاد ایران با برجام سالهاست در تعلیق خودخواسته قرار گرفت و هر چندماهی یکبار این تعلیق شوک خود را به بازار ایران وارد کرد. ادامه این تعلیق، اینبار با INSTEX در حال تکرار است. همزمان با این تعلیق، اروپایی‌ها قرار است چند ماه دیگر بازار ایران را در انتظار قرار بدهند و شوک جدید چه خواهد بود؟

ده: نهایت اینکه از INSTEX قرار نیست ظاهرا آبی برای مردم چندان گرم شود و فقط ابزاری است که ایران همچنان در برجام بماند. همچنانکه یک دیپلمات اروپایی نیز به رویترز گفت: ابزار پشتیبان مبادلات تجاری (اینس‌تکس) تغییر محسوسی در اوضاع ایجاد نخواهد کرد، اما یک پیام مهم سیاسی است که به ایران نشان دهیم مصمم به حفظ برجام هستیم.

یازده: با این روند آیا این گزاره طنز و تلخ آیا اتفاق نمی‌افتد که با برجام به نقطه‌ای خواهیم رسید که همان مزایای اقتصادی که قبل از برجام داشتیم را هم باید از طرف اروپایی و آمریکایی گدایی کنیم؟ بهتر نیست از دولت مطالبه کنیم مردم را به شرایط اقتصادی قبل از برجام برگرداند؟ حداقل قبل از برجام قیمت گوشت و دلار بسیار کمتر از الان بود! و اینقدر پیش شرط برای تهیه غذا و دارو هم نداشتیم. ضمن اینکه ایرانی که روزگاری با ثروت غنی سازی بیست درصد فقط برای رفع تحریم ها حاضر به معامله بود، اینک غربی ها طمع دارند که حتی برای حفظ غذا و دارو کنترل شده، ثروت های همچون موشک و نفوذ منطقه ای خود نیز پای میز معامله بیاوریم.

*مدیر مسئول جهان نیوز