هیات نظارت بر برجام دقیقا کجاست؟/ وقتی رهبرانقلاب هم از عملکرد ناظران ابراز نارضایتی کردند
گروه سیاسی جهان نیوز: حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در ۲۹ مهرماه سال 1394 در نامه‌ای به «حسن روحانی»، رئیس‌جمهور و رئیس شورای‌عالی امنیت ملی، با اشاره به بررسیهای دقیق و مسئولانه برجام در مجلس شورای اسلامی و شورای‌عالی امنیت ملی و عبور این موافقتنامه از مجاری قانونی، دستورات مهمی را در خصوص رعایت و حفظ منافع ملی و مصالح عالیه کشور صادر و با برشمردن تأکیدات و الزامات ۹ گانه در اجرای برجام، مصوبه جلسه ۶۳۴ مورخ ۹۴/۵/۱۹ شورای عالی امنیت ملی را با رعایت این موارد و الزامات تأیید کردند. موارد متعددی در این نامه به عنوان شروط 9 گانه مطرح شد که لحاظ شدن هر یک از آنها تضمینی برای طی طریق درست برجام بود.
در آخرین بند از نامه 9 ماده‌ای مقام معظم رهبری به رییس‌جمهور درباره الزامات اجرای برجام آمده است: «وجود پیچیدگی‌ها و ابهام‌ها در متن برجام و نیز گمان نقض عهد و تخلفات و فریب‌کاری در طرف مقابل به ویژه آمریکا، ایجاب می‌کند که یک هیات قوی، آگاه و هوشمند، برای رصد پیشرفت کارها و انجام تعهدات طرف مقابل و تحقق آن‌چه در بالا (هشت بند دیگر از نامه رهبری) بدان تصریح شده است، تشکیل شود. ترکیب و وظایف این هیات باید در شورای عالی امنیت ملی تعیین و تصویب شود.»
در ادامه «سید عباس عراقچی» معاون وزیر خارجه در رابطه با ویژگی‌های هیات نظارت بر اجرای برجام که در شورای عالی امنیت ملی پیش از اجرای برجام تشکیل شده است روز یک‌شنبه گفت: «این هیات به دستور رهبری تشکیل شده است و وظیفه بررسی اجرای برجام و تشخیص نقض برجام چه نقض کلی و چه نقض فاحش به عهده این هیأت است.»
اعضای هیات نظارت بر اجرای برجام آقایان حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی، علی لاریجانی، محمدجواد ظریف، حسین دهقان (وزیر دفاع وقت) ، علی شمخانی، علی‌اکبر صالحی، سعید جلیلی و علی‌اکبر ولایتی تشکیل دادند. هم‌چنین دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، هم‌زمان دبیر این هیأت است و وظیفه اطلاع‌رسانی و ارایه گزارش‌های مربوطه با ایشان و هیات نظارت است.
رویه اعضای این هیات در ابتدا بر سکوت بود. بعد از هشت ما از اجرای برجام که دستاوردهای آن هنوز با وعده‌هایی که دولت به مردم داده بود برابری نمی کرد، روند اجرای برجام به جایی رسید که دولت به جای برشمردن اهداف محقق شده اعلام کرد که تحریم‌ها هدف اصلی برجام نبوده و برجام توانست سایه جنگ را از سر کشورمان کم کند. این درحالی بود که کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گزارشی از روند اجرای این توافق مطرح کرد که آمریکایی ها با اعمال تحریم های موازی سعی کردند برجام را خنثی و بی خاصیت کنند. این موارد در زمان رئیس جمهور پیشین آمریکا یعنی باراک اوباما اتفاق افتاد.
البته همه افرادی که در این هیات بودند نسبت به عدم اجرای درست برجام در مصاحبه های مختلف انتقاد کردند. «علی اکبر صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی از جمله منتقدان نحوه اجرای برجام بود. وی در مصاحبه ای حتی مطرح کرد که قبلا گفته که بانک‌ها نسبت به مروادات مالی و بانکی اقدام نمی کنند اما بعدا این موضوع را با انتقادی شدیدتر مطرح کرد که بانک های بزرگ اروپایی تراکنش مالی با ایران انجام نمی دهند.
اینکه چرا ایران در مقابل کارشکنی‌های طرف مقابل در برجام اقدام معتنابهی انجام نمی‌داد، مسئله قابل تاملی بود. «دکتر فواد ایزدی»، کارشناس سیاست خارجی، در 2 مرداد 96 در مصاحبه با خبرگزاری صدا و سیما، روی نکته مهمی درباره عملکرد برجام انگشت گذاشت: «بسیاری از اعضای هیات نظارت بر برجام افرادی هستند که تمام قد از برجام حمایت می کردند. از این منظر، به طور ناخودآگاه برای آنان سخت است که مشکلات ساختاری برجام را که از ابتدا هم وجود داشت بپذیرند.»
این موضوع تا به جایی بود که رهبر معظم انقلاب در سال گذشته نسبت به عملکرد این هیات تذکر جدی دادند. رهبر معظم انقلاب در ماه رمضان سال 96 و در دیدار با مسئولان نظام، با یادآوری بدعهدی‌های آمریکا در اجرای برجام گفتند: «آن جمعی که معین شده‌اند برای نظارت بر برجام - که رئیس محترم جمهور است، رئیس محترم مجلس است، وزیر محترم خارجه است و چند نفر دیگر هستند- واقعاً در این مسئله دقّت کنند! یعنی باید دقّت کنند، باید مراقبت بکنند ببینند چه اتّفاقی دارد می‌افتد. بالاخره ما یک مواردی را ذکر کردیم؛ بنده در قبول برجام یک شرایطی را به‌طور صریح ذکر کردم، مکتوب هم کردم، اینها باید رعایت بشود؛ به‌طور دقیق باید اینها رعایت بشود. وقتی طرف مقابل با وقاحت می‌آید می‌ایستد و یک چیزی را می‌گوید، ما هرچه در این زمینه کوتاه بیاییم، حمل بر ضعف خواهد شد؛ حمل بر این خواهد شد که ما ناچاریم، ناگزیریم؛ احساس ناچاری در ما، دشمن را تشجیع می‌کند به اینکه بر فشارهای ناحقّ خودش بیفزاید».
«علاءالدین بروجردی»، رئیس وقت کمیسیون امنیت ملی وسیاست خارجی مجلس در پاسخ به این سوال که با توجه به گلایه و تذکر چندی قبل رهبر انقلاب، آیا اقدامات هیات نظارت بر اجرای برجام را در مقابل نقض برجام کافی می‌دانید یا خیر، اظهار داشت: « بعد از آن زمان، کار هیات سرعت بیشتری پیدا کرده و آقای دکتر ولایتی هم چندین بار نسبت به مسائل اتفاق افتاده، اعلام موضع کرده است.»
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در پاسخ به این سوال که صرفنظر از موضوع اطلاع‌رسانی آیا اصل تصمیمات را کافی می دانید یا خیر، تصریح کرد: «آنها تصمیمات را متناسب با تحولات اتخاذ می‌کنند و باید ببینیم این تصمیمات چه خواهد بود.»
در حالی که آمریکا بارها و به صورت هدفمند، مفاد و روح برجام را نقض کرد، مقامات ایرانی دست اندرکار برجام، اقدام چندانی در این روند انجام ندادند. حتی در آبانماه سال 96 قانون موسوم به «مادر تحریم‌ها» با امضای ترامپ اجرایی شد و بعد از آنهم کاخ سفید از این توافق خارج شد. به نظر می رسد عدم اقدامات لازم از سوی این هیات سبب شد تا آمریکایی ها در ایجاد تحریم های جدید علیه کشورمان گستاخ تر شوند و این روند را تا خروج از برجام ادامه دهند؛ روشی که باید گفت خود سبب بی خاصیت شدن برجام شد.
دریافت صفحه با کد QR