علت نوسان قيمت ارز

جهان نيوز - مجتبي توانگر: اين روزها بيشترين سوالي که مردم مي‌پرسند اين است که «چرا اين مقدار نرخ دلار نوسان دارد؟ براي حفظ قدرت خريد آتي باز هم دلار بخريم؟»اگر کسي بخواهد پيش‌بيني دقيقي از نرخ دلار در ماه‌ها و سال‌هاي آينده داشته باشد بايد به يک چارچوب تحليلي در اقتصاد برسد چرا که اعلام هر نرخي غير از اين، از جنس «پيش‌گويي» تلقي مي‌شود که آن ارتباطات ماورايي را مي‌طلبد!
بنابراين بايستي با رصد تحولات اقتصادي دريابيم چه پارامترهايي نرخ دلار را تعيين مي‌کنند. اگر براي قيمت هر کالايي، دو طرف عرضه و تقاضا را در نظر بگيريم. براي قيمت دلار نيز مي‌توان چنين چيزي را متصور شد.
الف:در اقتصاد ايران آنچه در «عرضه دلار» موثر است:
1- فروش نفت و گاز، حجم بالايي از عرضه ارز است كه بيشترين بخش آن صرف واردات کالا‌هاي اساسي مي‌شود.
2- صادرات غير نفتي؛ در اين بخش همه کالاهايي که صادر مي‌شود اعم از فرش، خشکبار و..براي کشور ارزآوري دارد ليکن حجم غالب اين بخش از آن صادرات پتروشيمي‌هاست.
3- توريسم و دلارهايي که در دست مردم قرار دارد.
ب- تقاضاي دلار
1- ارز معاملاتي که از سوي وارد کنندگان تقاضا مي‌شود و شامل واردات کالاهاي اساسي، کالاهاي سرمايه‌اي و کالاهاي لوکس است. اين بخش در حال حاضر بيش از همه در سامانه نيما فعال است.
2- تقاضاي سفته‌بازي؛ برخي سفته‌بازي را کسب سود از طريق تلاش براي پيش‌بيني نوسان قيمت تعريف مي‌کنند و تاکيد مي‌کنند که وجود سفته‌بازي در حد معقول،‌ براي فعاليت هر بازار ضروري است.
اما شکل افراطي آن مي‌تواند به مکانيزم‌هاي بازار آسيب بزند. شکل نامطلوب سفته‌بازي، ايجاد نارضايتي در معامله‌کنندگان و سرمايه گذاران و همين‌طور ايجاد حباب در قيمت‌ها و نوسانات شديد قيمت‌هاست که اکنون در بازار ارز ايران، ظهور و بروز دارد. متاسفانه اين موضوع بعد از دلار 4200 توماني آقاي جهانگيري شدت بيشتري گرفته است. مراجعه‌اي کوتاه به خيابان فردوسي حدفاصل ميدان فردوسي تا خيابان منوچهري نشان مي‌دهد تعداد افرادي که خريد و فروش ارز دارند چندين برابر شده است(اين فقط جلوه بيروني اين اتفاق است).
3- تقاضاي احتياطي
مردم به درستي دريافته‌اند روز به روز ارزش دارايي و ثروت آنها کاهش پيدا مي‌کند و اقدامي نيز از سوي دولت محترم صورت نمي‌گيرد بنابراين هجوم قابل توجهي به بازار غيررسمي براي تبديل آن(دارايي و ثروت) صورت مي‌گيرد. گرچه ميزان اين تقاضا بالا نيست ولي تاثير قابل توجهي بر قيمت دلار دارد.
در اين ميان چند نکته قابل توجه است:
1- در تمامي عوامل ذکر شده، مي‌توان هم کاهش قيمت دلار و هم افزايش آن را در روزها و ماه‌هاي اخير جستجو کرد.
2- يکي از عوامل تنظيم بازار، مداخله دولت جهت عرضه ارز کاغذي و فيزيکي است. متاسفانه به دليل بي‌تدبيري دولت هنوز قيمت هدفي جهت تعادل‌بخشي به بازار از سوي بانک مرکزي انتخاب نشده است(اين نرخ نيازي به اعلام عمومي ندارد اما اخبار پشت پرده نيز نشان مي‌دهد هنوز در اين مورد تصميم‌گيري انجام نشده است) تا در آن نرخ، بانک مرکزي به عرضه و يا جمع آوري اسکناسي‌ِارز از بازار بپردازد. علت نوسانات و بالا و پايين رفتن قيمت دلار در هفته‌هاي اخير به استفاده و عدم استفاده از اين ابزار در اختيار بانک مرکزي مرتبط است. البته موضوع کلي‌تر است که بدون سياستگذاري و تحرک دولت، دلار همچنان در وضعيتي ناپايدار دچار نوسانات پيش‌بيني نشده خواهد بود.
3- به‌علت گران‌شدن نرخ دلار تقاضاهايي که با عنوان تقاضاي لوکس تلقي مي‌شود کاهش يافته است. به عنوان نمونه پروازهاي خارجي و عوارضي که از سوي دولت مطالبه مي‌شود موجب افزايش هزينه سفرهاي خارجي و کاهش تقاضا براي آن شده است. نمونه ديگر مي‌توان به کاهش تقاضا براي تحصيل در خارج از کشور اشاره کرد.
4- با نوسانات نرخ ارز، برخي از دارندگان ارزهاي خارجي مخصوصا دلار براي فروش يا نگهداري از سرمايه‌هايشان مردد شده‌اند و به‌همين دليل است که اکنون سپرده‌گذاري ارزي در بانک‌ها با شرايط جديدي که اعلام شده، نظر برخي را به خود جلب کرده است.
5- وضعيت آتي دلار، عده‌اي از تقاضا کنندگان را مردد کرده است. به طوري که در يک هفته اخير تقريبا نرخ بين 14 تا 15 هزارتومان معامله مي‌شود و نوسان قابل توجهي را تجربه نکرده است.
6- همچنان با حجم بالايي نقدينگي مواجه هستيم و هيچ اراده‌اي براي کنترل آن در دولت محترم وجود ندارد بنابراين هجوم و تلاطم بازارهايي که خاصيت نقدشوندگي دارند همچنان در معرض سونامي آن قرار دارند. در صورت ادامه بي‌تحرکي دولت در اجراي ماليات بر ارزش دارايي و جذابيت نقدينگي در بازارهاي توليد؛ در آينده، اتفاقات ناگوارتري را در بازار ارز و سکه شاهد خواهيم بود.
7- مالکيت و مديريت اکثر پتروشيمي‌ها در اختيار نهادهاي دولتي، شبه دولتي و.. قرار دارد. همچنان با دلارهاي دراختيار خود بازي مي‌کنند. در مقطعي از زمان، مقدارکمي از آن را وارد بازار مي‌کنند تا فشار افکار عمومي و رسانه‌ها را کم کنند و در مقطعي از زمان با هم‌دستي دولتي‌ها، خزانه خود را سه قفله مي‌کنند و عرضه ارز را دستخوش سودجويي خود مي‌نمايند.
8- همچنان دولت محترم به برخورد امنيتي براي کنترل بازار ارز باور دارد بر همين اساس معاملات فيزيکي دلار، سکه و طلا مقداري کاهش يافته است. اين موضوع در کوتاه مدت موجب حتي کاهش قيمت‌ها مي‌شود اما به دلايل مختلف امکان استمرار ندارد.
9- دولت محترم در مقاطعي از زمان، صرفا سامانه نيما را براي پاسخگويي به تقاضاهاي ارز به رسميت مي‌شناخت که منجر به هجوم تقاضا به بازار غيررسمي ارز شده و نرخ ارز افزايش مي‌يافت اکنون با تزريق ارز کاغذي تعادل‌بخشي و نزديک شدن بازار نيما و بازار غير رسمي نيز در دستور کار دولت قرار گرفته است.
10- با وجود آنکه ذخاير ارزي کشور در حال حاضر بيش از نياز است ليکن با نزديک شدن به 13 آبان و بازگشت تحريم‌هاي ثانويه در حوزه ارزي و بانکي، عملا جوسنگين رسانه‌اي نيز بر آتش نرخ ارز خواهد افزود. از روز خروج برجام تا 13 آبان فرصت چهارماهه‌اي در اختيار دولت قرار داشت تا به وضعيت ارزي خود ساماني دهد اما هر روز که مي‌گذرد با ارائه بخشنامه‌هاي متعدد نه تنها قدرت تصميم گيري را از سرمايه گذاران داخلي گرفته است بلکه با ازدست دادن فرصت 4 ماهه براي حل اين مشکلات عملا زمينه را براي التهاب بيشتر بازار فراهم کرده است.
منبع:رسالت