به گزارش جهان نيوز، اردیبهشت ماه ۱۳۹۷، در هفتههای منتهی به خروج امریکا از توافق هستهای ایران با ۱+۵، مجموعه مذاکراتی بین اروپا و امریکا برگزار شد با این هدف که اروپاییان، دولت ترامپ را متقاعد کنند که از این توافق خارج نشود. گزینههای مختلفی در این مسیر در دستور کار قرار گرفت، از جمله تغییر در توافق هستهای به شکلی که همزمان، ایران و امریکا آن را بپذیرند. مقامهای اروپایی در این مذاکرات، در نقش واسطه ظاهر شدند و ضمن ارائه طرحهای خود به طرف امریکایی، دیپلماتهای ایرانی را هم از جریان مذاکرات خود مطلع کردند و برعکس، مقامهای امریکایی را در جریان نظرات ایران قرار میدادند.
همان موقع، منابع ایرانی نزدیک به مذاکرات، به روزنامه جوان گفتند که طرفهای اروپایی به دیپلماتهای ایرانی گفتهاند چنانچه ایران در سناریوی خروج امریکا از برجام، کماکان در این توافق بماند، اروپا منافع ایران را تضمین خواهد کرد. همین منابع به جوان گفته بودند که دیپلماتهای اروپایی و مقامهای سابق امریکا در دولت اوباما، از دیپلماتهای ایرانی خواستهاند در صورت خروج دولت ترامپ از برجام، تا نوامبر ۲۰۱۸، یعنی زمان انتخابات کنگره امریکا مسیر صبر در پیش بگیرند تا «شرایط سیاسی داخلی در امریکا تغییر کند.» حالا به فاصله پنج ماه از خروج امریکا از برجام، روزنامه نیویورکتایمز از قول دیپلماتهای ارشد اروپایی فاش کرده که کشورهای اروپایی، به تهران پیشنهاد میکنند تا پایان دوران ریاستجمهوری دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا صبر کنند.
بر پایه گزارش جوان، نیویورک تایمز از قول دیپلماتهای اروپایی نوشته است: «کشورهای اروپایی همچنین به تهران توصیه میکنند که آرامش خود را حفظ کرده و به این امید که ترامپ مجدداً انتخاب نشود، تا پایان این دوره ریاستجمهوری او صبر کنند.» در حالی که ایران تا کنون به توصیه صبر اروپاییان عمل کرده، ولی ظاهراً سیگنالهایی که از تهران به واشنگتن و پایتختهای اروپایی میرسد، حاکی از لبریز شدن کاسه صبر ایران است.
محمدجواد ظریف این هفته در مصاحبه با بیبیسی، هرچند از مکانیزم ویژه اروپا استقبال کرد، ولی برای اولین بار گفت که صبر ایران بینهایت نیست: «ایران اندکی صبر خواهد کرد. البته این به معنای آن نیست که کاسه صبر ما هیچ وقت لبریز نمیشود، اما کمی تحمل میکنیم تا نتیجه را ببینیم.» گفته میشود در مذاکرات اخیر مقامهای ایرانی در نیویورک نیز، پیامهایی به طرفهای اروپایی و امریکایی منتقل شده که در صورت ادامه فشارها به شکل کنونی، ایران هیچ دلیلی برای ماندن در برجام نخواهد داشت، پیامی که البته محمدجواد ظریف وزیر خارجه در گفتوگو با با رسانههای امریکایی از جمله نشست خبری با روزنامهنگاران در مقر نمایندگی ایران در نیویورک نیز آن را تکرار کرد: «در صورت ناکارآمد بودن مکانیسم ویژه کشورهای اروپایی برای حفظ برجام، ایران ممکن است از آن خارج شود.»
کاخ سفید نگران «برجام بدون هزینه»
در هفتههای منتهی به خروج امریکا ازتوافق هستهای در اردیبهشت ماه ۱۳۹۷، دیپلماتهای اروپایی در مذاکرات خود با طرفهای ایرانی، این برآورد را به طرف امریکایی منتقل کردند که در صورت خروج امریکا از برجام، ایران در این توافق باقی خواهد ماند، برآوردی که البته از مواضع علنی محمد جواد ظریف، عباس عراقچی و دیگر دیپلماتهای مذاکره کننده ایرانی هم میشد به دست آورد.
کم نیستند ناظرانی که معتقدند خروج دولت ترامپ از برجام، بر اساس برآورد قطعی عدم خروج ایران یا به عبارتی «برجام بدون هزینه برای امریکا» انجام شده است. حالا در شرایطی که از تهران، زمزمههای قویتری در باره «خروج در صورت منتفع نشدن» شنیده میشود، مقامهای امریکایی از یک تغییر تاکتیک در سیاست امریکا خبر میدهند. مایک پمپئو مرداد ماه گفته بود: تعهد داریم بیشترین فشار را بر حکومت برای جلوگیری از تولید ثروت و انتقال آن اعمال کنیم و این کار را انجام خواهیم داد. هسته این کارزار را اعمال مجدد تحریمها علیه بخش انرژی و بانکی ایران تشکیل میدهد.
تمرکز ما بر همکاری با کشورهای واردکننده نفت خام ایران برای رساندن این واردات به کمترین مقدار و نزدیک صفر تا ۴ نوامبر (۱۳ آبانماه) است.»، اما حالا با نزدیک شدن به ماه نوامبر، مقامهای امریکایی نه تنها از صدور معافیت برای خرید نفت ایران برای کشورهایی مانند هند، چین و حتی ژاپن خبر دادهاند، بلکه منابع نزدیک به کاخ سفید چنین معافیتهایی را نشان دهنده تغییر جهت از «سیاست فشار حداکثری» به «فشار کافی» میدانند.
مقامهای ارشد امریکایی به واشنگتن فری بیکن گفتهاند که مقامات دولت ترامپ بر خلاف دستورهای مستقیم وی، از اعمال فشار حداکثری علیه ایران ناامید و برای حفظ وجهه امریکا در میان متحدان، به اعمال «فشار کافی» راضی شدهاند. یکی از کارکنان ارشد جمهوریخواه در کنگره، زوایای دیگری از تغییر رویکرد هیئت حاکمه امریکا را برملا کرده و گفته است: «در هفتههای اخیر، مقامات دولت، نشستهای توجیهی در خصوص اعمال حداکثر فشار بر ایران را متوقف کردهاند. این کار، پیش از این با درخواست مستقیم ترامپ انجام میشد.» این منبع گفته که مقامات دولت امریکا این روزها به جای بحث در خصوص نحوه اعمال فشار حداکثری بر ایران، روی نحوه اعمال «فشار کافی» مباحثه میکنند و لب کلام این سوگیری جدید، دادن مجوز ادامه ارتباط ایران با نظام بانکی بینالملل از طریق سوئیفت است. بخش مهمی از تغییر موضع کاخ سفید، به ناتوانی از اجرای سیاست صفر کردن نفت ایران برمیگردد.
«ریچارد گلدبرگ» از کارکنان ارشد سابق سنا که در تنظیم متن تحریمهای هستهای ایران دخیل بوده، در خصوص تصمیمهای تحریمی ترامپ برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران گفته است: «فکر نمیکنم کسی باور کند که میتوان صادرات نفت ایران را ظرف شش ماه به صفر رساند و بشکههای نفتی این کشور را با نفت دیگر تأمینکنندگان جایگزین کرد. نمیتوان هم در این مسیر گام برداشت و هم به متحدان امریکا اطمینان داد که بهای نفت جهشی نخواهد داشت.
با چنین رویکردی، همچنین نمیتوانیم مطمئن باشیم که ضربه تحریمها به جای ایران، بر پیکره متحدان ما وارد نشود.» با این حال، برخی ناظران با اشاره به اختلافات داخل وزارت خزانهداری در خصوص خارج کردن ایران از سیستم سوئیفت، دلیل آن را نگرانی امریکا از شکلگیری یک نظام مالی غیر امریکایی میدانند.
برونو لومر، وزیر دارایی فرانسه چند روز قبل با انتقاد از سیاستهای دونالد ترامپ گفت: ترامپ «انگیزهای برای اروپای قدرتمندتر» است. او با اشاره به خروج امریکا از برجام و بازگرداندن تحریمهای ایران گفته است: «یقیناً نتیجه بحران با ایران، فرصتی برای آن است که اروپا نهادهای مالی مستقل خود را داشته باشد تا با هر کس که میخواهد تجارت کند.»
«وولکر پرتهس» مدیر مؤسسه امور بینالمللی و امنیت در برلین نیز در نیویورک تایمز نوشت: شکافی که توافق هستهای ایران میان امریکا و اروپا انداخته، بعید است تا پایان دولت ترامپ از بین برود. این تحلیلگر آلمانی همچنین تأکید کرد: اختلاف بر سر توافق هستهای ایران نیروی محرک بزرگی در مباحث اروپاییها پیرامون استقلال راهبردی از امریکا است و شکافی که این توافق میان متحدان غربی انداخته، بسیار جدیتر از جنگ عراق در سال ۲۰۰۳ است.»