نظربایف، انتقال قدرت و دیپلماسی جشن تولد

تمام این مباحث از مصاحبه قاسم جامارت توکایف، رئیس مجلس سنای قزاقستان با برنامه هاردتاک (Hardtalk) شبکه بی‌بی‌سی آغاز شد. وی در این مصاحبه گفته بود که «فکر نمی‌کنم رئیس‌جمهور بار دیگر برای سال 2020 نامزد انتخابات ریاست جمهوری شود».

توکایف همچنین تاکید کرده بود که «تصمیم نهایی به‌ هرحال با خود نظربایف است».
این مصاحبه که حواشی بسیاری را در قزاقستان در پی داشت، موجب شد از یک سو برخی چهره‌های سیاسی و مقامات قزاق، از جمله داران آبایف، وزیر اطلاعات و ارتباطات قزاقستان و معاون مطبوعاتی پیشین رئیس‌جمهور نسبت به این اظهارات موضع گرفته و از سوی دیگر تحلیلگران رسانه‌ای این موضوع را بیش از پیش مد نظر قرار دهند.

با این حال اما بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که حتی در صورت کناره‌گیری نظربایف از ریاست‌جمهوری، وی همچنان بانفوذترین چهره سیاسی قزاقستان باقی خواهد ماند. از همین رو شاید بتوان موضع محتاطانه شرکای این کشور را بهتر درک کرد.

با این حال، آنچه در بحبوبه این مباحث بیش از دیگر مسائل در رسانه‌های این روزهای قزاق دیده می‌شد، انبوه پیام‌های تبریک سران کشورها و مقامات سیاسی برای تولد 78 سالگی نظربایف بود. اخباری که شاید عادی و در فرایندهای دیپلماتیک و دوستانه طبیعی به نظر برسد، اما با توجه بیشتر به حجم و محتوای این پیام‌ها، می‌توان اهداف سیاسی نهفته‌ و روندهای نوینی را در آن‌ها مشاهده کرد.

ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری فدراسیون روسیه در پیامی که به این مناسبت برای نظربایف ارسال کرده بود، با تقدیر از ایده «همگرایی اوراسیایی» وی و تلاش‌هایش در این راستا، بر توسعه و تقویت مشارکت راهبردی روسیه و قزاقستان و افزایش تعاملات در چارچوب‌های نهادی اوراسیایی همچون اتحادیه اقتصادی اوراسیا، پیمان امنیت دسته‌جمعی، سازمان همکاری شانگهای و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، تاکید کرد.

شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین نیز ضمن تبریک تولد 78 سالگی نظربایف، در پیام خود نوشته بود: چین و قزاقستان دو همسایه دوست و شریک راهبردی هستند. من عمیقاً از توسعه روابط دو کشور قدردانی می‌کنم و کاملاً برای تقویت حمایت مشترک و تعمیق همکاری همگرایانه در سیاست اقتصادی جدید «نورلی ژر» و «ابتکار کمربند و جاده» در راستای منافع مشترک دو کشور، آماده هستم.

الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس نیز طی ارسال پیامی با تقدیر از تلاش‌های شخص نورسلطان نظربایف در توسعه مناسبات قزاقستان-بلاروس، با راهبردی خواندن شراکت دو کشور، نوشته بود: تلاش‌های مبتکرانه و چندوجهی شما قزاقستان را به کشوری قدرتمند و مستقل، با سیاست خارجی سازنده و دوراندیشانه تبدیل کرد. من مطمئن هستم که تقویت مشارکت دوجانبه دوستانه قزاقستان و بلاروس منافع دو کشور را تامین کرده و باعث توسعه منطقه اوراسیا می‌شود.

قربانقلی بردی‌محمداف، رئیس‌جمهور ترکمنستان نیز در پیام خود بر ارتقاء سطح روابط دوجانبه و تقویت مشارکت راهبردی دو کشور در تمامی حوزه‌ها تاکید می‌کند.
گئورگی مارگولاشویلی، رئیس‌جمهور گرجستان نیز ضمن تبریک تولد نظربایف، با تاکید بر همکاری‌های دو کشور، ابراز امیدواری می‌کند سنت دوستی و مشارکت دو کشور بیش از پیش تقویت شود.

آرمن سرکیسیان، رئیس‌جمهور ارمنستان نیز در نامه پیام تبریکش با تقدیر از تجربه نظربایف، بر روابط سازنده دو کشور و لزوم دستیابی به برنامه‌های طراحی‌شده تاکید می‌کند. آندری دودا، رئیس‌جمهور لهستان نیز قزاقستان را شریک مهم این کشور در آسیای مرکزی معرفی کرده، با تاکید بر نقش‌های میانجی‌گرانه قزاقستان، عضویت این کشور در شورای امنیت را نمونه‌ای از ابتکارات نظربایف می‌خواند.

علاوه بر این افراد چهره‌های سیاسی دیگری همچون الکساندر وسیچ، رئیس‌جمهور صربستان، رومن رادیف، رئیس‌جمهور بلغارستان و فیلیپ ششم، پادشاه اسپانیا نیز پیام‌های مشابهی برای نظربایف ارسال کرده و ضمن تبریک تولد وی، بر مناسبات سیاسی و اقتصادی با قزاقستان تاکید کرده‌اند.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه نیز طی تماسی تلفنی به نظربایف تبریک گفته و پیرامون مناسبات دو کشور با وی گفت‌وگو کرد.

 همانطور که پیش از این ذکر شد، نکته قابل توجه در این پیام‌های تبریک که به بهانه تولد 78 سالگی نظربایف ارسال شد، تاکید بر مناسبات سیاسی و دیپلماتیک این کشورها بود. آن‌ها به خوبی می‌دانند حتی در صورت عدم کاندیداتوری در انتخابات 2020 نظربایف تا مدت‌ها همچنان چهره اول سیاسی قزاقستان باقی خواهد ماند. علاوه بر این، ریاست مادام‌العمر نظربایف بر شورای امنیت قزاقستان که پیش آخرین مرحله تصویب و اجرائی شدن را گذراند، اختیارات نوینی را به نظربایف اعطا می‌کند که بر همین موضوع صحه می‌گذارد.

شورای امنیت متشکل از رئیس‌جمهور، رئیس سنا، رئیس پارلمان، نخست‌وزیر، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور، دبیر شورای امنیت، دادستانی کل، ریاست کمیته امنیت ملی، وزیر امور خارجه، وزیر دفاع و وزیر امور داخلی است. به ویژه با گسترده‌تر شدن اختیارات و وظایف شورای امنیت و لزوم پاسخگویی رئیس‌جمهور به این شورا در آینده، می‌توان مکانیزم تدریجی انتقال قدرت با حفظ جایگاه نظربایف در قزاقستان را ملاحظه کرد. لذا، این کشورها با آگاهی از این فرایندهای سیاسی و با اطلاع از ویژگی‌های روان‌شناختی و شخصیت‌شناسی نظربایف در آستانه 80 سالگی، به خوبی از دیپلماسی جشن تولد استفاده کرده و به نوعی در صددند تضمینی برای تداوم وضع موجود، تدبیر کنند.