در این ایام و زمانی که دونالد ترامپ رسما از برجام خارج شد و تمامی امیدهای باقیمانده به آمریکا نیز کور شد، همین جریان که زمانی روابط با چین و روسیه را تقبیح می‌کردند از گردش به شرق سخن گفتند و حتی در روزنامه‌های خود نوشتند که اهمیت چین از کل اروپا برای ایران بیشتر است.

گروه بین الملل جهان نیوز: 40 سال از سقوط پهلوی و شکرآب شدن رابطه ایران با غرب، به‌ویژه ایالات متحده می‌گذرد. در این سال‌ها سایه تحریم لاینقطع بالای سر کشور بوده و به نوعی اقتصاد و حتی سیاست در ایران را تهدید می‌کرده است و از این رو مساله سیاست خارجی و روابط با کشورهای مختلف چه شرقی و چه غربی مورد توجه و بحث بوده است.  

به گزارش جهان نیوز، در این مدت بسیاری از کارشناسان امر از اقتصاددانان گرفته تا سیاستمداران گفته‌اند که فشار تحریمی کشورهای غربی به اضافه تحریم‌های سازمان ملل حتی در حالت اوج مانند شرایط سال‌های ابتدایی دهه90، نهایتا 30 یا 40 درصد تاثیر منفی بر اقتصاد ایران داشته و بقیه عوامل نارسایی مربوط به اختلال‌های ساختاری، قوانین معیوب و ناکارآمدی نیروهای داخلی بوده است. با وجود این اما به علت همان ناکارآمدی اقتصادی در ادوار مختلف، دولت‌های مستقر و طرفداران‌شان معمولا تلاش می‌کنند عوامل خارجی را بیشتر از آنچه واقعیت دارد، موثر جلوه دهند و بگویند تا تحریم‌ها برطرف نشود، عملا نمی‌شود کار ویژه‌ای را در کشور جلو برد. 

در این میان، بررسی مقطعی از تاریخ نشان می‌دهد که حضور در مرکزیت قدرت یا دور بودن از آن تاثیرات متفاوت و شگرفی در نوع نگاه به مساله سیاست خارجی، فشارهای بین‌المللی و راه برون‌رفت از آنها دارد. در ایام تبلیغات انتخابات سال 92 جریانی که قبلا در زمان انتخابات سال 88 شعار مرگ بر روسیه و چین سر می‌داد، به میدان آمد و انتقادات دوباره خود از سیاست خارجی کشور را به‌گونه‌ای افراطی مطرح کرد.

گزینه این جریان یعنی حسن روحانی که بعدا در انتخابات هم به پیروزی رسید، همواره انتقادات خود را به روابط دولت قبل با شرق مطرح می‌کرد تا جایی که در 6 آذر 92 و در جریان گفت‌وگو با مردم برای ارائه گزارش صدروزه دولت گفت که «دولت قبل شغل زیاد ایجاد کرد، اما برای چینی​ها و کره‌ای‌ها». این نگاه بعدها با پیگیری گسترده روابط با اروپایی‌ها و آغاز مذاکرات دوجانبه با آمریکا در جریان مذاکرات هسته‌ای پیگیری شد و عملا ایده گفت‌وگو با غرب برای حل مشکلات اقتصادی پیاده شد.

در این ایام در سخن گفته می‌شد که حتی حل مشکل آب خوردن مردم هم وابسته به رفع تحریم‌هاست و در مقام عمل تنها مسیر واردات کالاهای لوکس و مصرفی از غرب باز شد؛ واردات از آمریکا در مقاطی به میزان سه برابر افزایش یافت و در مقابل هیچ یک از مشکلات اقتصادی کشور نه در عرصه تولید، نه ایجاد اشتغال و نه مشکلات بانکی مرتفع نشد. 

در این ایام و زمانی که دونالد ترامپ رسما از برجام خارج شد و تمامی امیدهای باقیمانده به آمریکا نیز کور شد، همین جریان که زمانی روابط با چین و روسیه را تقبیح می‌کردند از گردش به شرق سخن گفتند و حتی در روزنامه‌های خود نوشتند که اهمیت چین از کل اروپا برای ایران بیشتر است.

این روند با سفرهای متعدد میان مقامات ایران و چین پیگیری شد و در آخرین مورد هم حسن روحانی عازم چین شد تا شاید بتواند تلاش دولت محمود احمدی‌نژاد برای پیوستن به پیمان شانگهای را به سرانجام برساند.  ناگفته نماند که عبور و مرور از شرق و غرب برای خروج از مشکلات اقتصادی کشور در حالی اتفاق می‌افتد که چینی‌ها در پنج سال گذشته به صورت ادامه‌دار مشکلات مالی و بانکی زیادی برای بازرگانان و دانشجویان ایرانی ایجاد کرده‌اند، سهم مبادلات تجاری ایران با روسیه از 13 درصد فراتر نرفته و بانک‌های بزرگ اروپایی هم هرگز فعالیت خود با ایران را از سر نگرفته‌اند. (2)

جزییات نگاه به شرق
در حالی که دولت آمریکا پس از نقض تعهدات بین المللی و خروج یک جانبه از توافق هسته‌ای، تهدید به بازگرداندن تحریم‌ها و افزایش فشارها علیه تهران را طی ماه‌های پیش رو وعده داده است، سفر رئیس جمهور کشورمان به شهر چینگدائوی چین عمدتاً با هدف مقابله و بی‌اثر کردن فشارهای اقتصادی مورد ادعای ترامپ انجام شد.

در واقع پس از خروج یک جانبه واشنگتن از توافق هسته ای، پرسش اساسی درباره امکان حضور و تداوم فعالیت شرکت‌های اقتصادی بین المللی در ایران در صورت تداوم پایبندی تهران به تعهدات هسته‌ای خود است. بر این اساس تهران امیدوار است که خلأ ناشی از خروج شرکت‌های غربی را با تقویت همکاری‌های اقتصادی با کشورهای عضو شانگهای به ویژه چین، روسیه و هند پر کند.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی الوقت، دیدار روحانی و شی جین پینگ رئیس جمهور چین، با هدف تقویت بیشتر روابط اقتصادی و سیاسی پکن- تهران انجام می شود. تنها چند ماه پس از امضای توافق هسته‌ای گروه 1+5 با ایران در ژوئن 2015 که چین هم عضو طرف‌های مذاکره کننده با ایران محسوب می‌شد، شی جین پینگ در ژانویه 2016 همراه با یک هیئت بزرگ تجاری به تهران سفر کرد و دو طرف متعهد به توسعه بیشتر روابط دو جانبه و افزایش میزان تجارت به 600 میلیارد دلار تا سال 2025 شدند. در سال 2017 تجارت دو جانبه ایران و چین به رقمی بیش از 37.2 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال 2016 بیش از 20 درصد رشد داشت. سال 2017، گروه موسسات سرمایه گذاری CITIC چین وامی به اعتبار 10 میلیارد دلار را به تهران داد، که علاوه بر وام 15 میلیاردی بانک توسعه این کشور به ایران بود.به طور حتم گسترش مناسبات تهران- پکن، فرصت تقویت نفوذ سیاسی و اقتصادی در منطقه را در اختیار چین قرار ‌می‌دهد.

چین در دوره شی جین پینگ بر آن است تا طی یک دهه پیش رو با پشت سر گذاشتن ایالات متحده به قدرت اول اقتصادی جهان تبدیل شود. برنامه بلندپروازانه «یک کمربند یک جاده» که فهرستی بیش از 68 کشور، 65 درصد جمعیت جهان و 40 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان تا سال 2017 را شامل می‌شود و یکی از بزرگ ترین پروژه های زیربنایی و سرمایه گذاری در تاریخ محسوب می شود، در این زمینه طرح ریزی شده است.

هدف اصلی از این طرح احیای جاده قدیمی ابریشم است که در گذشته به عنوان بزرگ ترین خط تجاری جهان، چین را به غرب متصل می‌کرد. یکی از مسیرهای مهم شش گانه کریدور  زمینی از ایران خواهد گذشت. در سال 2017، چین و ایران موافقت کردند که همکاری بیشتری را در چارچوب ابتکار کمربند و جاده در جلسه وزرای خارجه دو کشور در مجمع تمدن های باستانی در آتن یونان انجام دهند.بر همین مبنا «هوا چون اینگ» سخنگوی وزارت خارجی چین 6 ژوئن (هفته گذشته) در گفت و گو با «گلوبال تایمز» سفر روحانی را عاملی برای تقویت مناسبات ایران و چین تا سطح روابط استراتژیک دانسته بود.

وی همچنین شنبه 19 خرداد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا درباره احتمال خروج برخی شرکت های غربی از ایران به دنبال خروج آمریکا از قرارداد هسته ای ایران تاکید کرد: دولت چین همواره با اجرای تحریم های یک جانبه کشوری علیه دیگر کشورها مطابق با قوانین داخلی خود، مخالفت کرده است و اکنون نیز مخالف هرگونه تحریم و اعمال فشار بر ایران به دلیل خروج آمریکا از برجام هستیم.

نشانه‌های تمایل چین به نقش آفرینی بیشتر در شراکت اقتصادی با ایران حتی پیش از انجام سفر روحانی روی داده بود هنگامی که شرکت فرانسوی توتال در ماه می اعلام کرد که به دلیل تحریم های آمریکا پروژه مشترک توسعه میادین استخراج گاز طبیعی با ایران را ترک خواهد کرد شرکت ملی نفت چین بلافاصله اعلام آمادگی کرد تا اکثر سهام این پروژه را از توتال بگیرد. پس از این تحولات، تهران به توتال 60 روز برای به دست آوردن معافیت وقت داد در غیر این صورت چین قرارداد را دریافت خواهد کرد.

هند و ضرورت همکاری اقتصادی با تهران
علاوه بر چین به عنوان بزرگ ترین قدرت اقتصادی سازمان شانگهای، هند دیگر عضو مهم این سازمان بر حفظ روند رو به گسترش همکاری های اقتصادی با تهران به چشم یک ضرورت برای پیشرفت خود بدون توجه به خواسته‌های واشنگتن برای اعمال تحریم  و فشار بر ایران نگاه می‌کند. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران روز دوشنبه ۲۸ ماه می (2 هفته پیش) به هند سفر و در دهلی نو با خانم سوشما سوآراج، همتای هندی خود دیدار کرد.

تجارت نفت ایران و هند همچنین پروژه توسعۀ بندر چابهار از جمله موضوعاتی بود که به آن پرداخته شد. در این دیدار وزیر خارجه هند اعلام کرد: «هند تنها از تحریم‌های سازمان ملل پیروی می‌کند نه تحریم‌های یک جانبه ایالات متحده علیه ایران.» هند به طور خاص از عقب ماندن از رقیب مهم منطقه ای خود یعنی چین در نفوذ به بازارهای خاورمیانه به ویژه در بخش انرژی واهمه دارد که ایران به دلیل قرابت جغرافیایی موقعیت مناسبی برای تامین نیازهای دهلی نو دارد.(1)


منابع:
1)http://newspaper.fdn.ir/?nid=2513&pid=3&type=0
2)http://khorasannews.com/?nid=19839&pid=9&type=0