هشدار درباره گردبادهای نمکی دریاچه ارومیه
سه شنبه ۱۵ خرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۵:۲۹
کد مطلب: 617765
سال‌های سال است حفاظت از محیط زیست اعم از جنگل، کوه، تالاب، حیات وحش و حتی آب و هوا با چالش‌های زیادی روبه‌رو بوده و با وجود ادعای مسؤولان و متولیان امر مبنی بر وضعیت روبه بهبود آنها، به دلایل زیادی چهره تنوع‌زیستی از وخامت اوضاع خبر می‌دهد و هر سال که می‌گذرد وضعیت آنها وخیم‌تر هم می‌ود.
روند تخریب محیط‌زیست و نابودی منابع طبیعی در کشورها مشکلات فراوانی برای جامعه به وجود آورده است.
انسان امروز حرص زیادی برای رفاه بیشتر دارد، به همین علت می‌کوشد همه امکانات را به خدمت بگیرد و این آزمندی البته باعث نابودی زوایای مختلف زندگی اجتماعی و فردی شده و تعادل و توازن را در حیات بشری متزلزل کرده است.
امروزه ضرورت توجه به حفظ محیط‌زیست بر همگان معلوم است، چون نابسامانی‌هایی که به واسطه صنعتی‌شدن در زندگی ما پدید آمده، ناهنجارهای فرهنگی و روانی بسیاری را موجب شده است.
تعرض به منابع طبیعی و محیط‌زیست در کشورهای در حال توسعه و به ویژه کشورهای اسلامی از وسعت بیشتری برخوردار است، چه اینکه بسیاری به مدد پول نفت و به منظور کسب درآمد بیشتر، نسبت به محیط‌زیست دست‌اندازی بیشتری دارند؛ در حالی که دقت در بسیاری از آیات کلام‌الله مجید و روایات، اهمیت فراوان توجه به نعمات الهی از جمله محیط‌زیست و منابع طبیعی را به صورت آشکاری نشان می‌دهد.
هرچند در سال 2016 رتبه کشورمان در شاخص‌های سلامت محیط‌زیست و سرحالی اکوسیستم از 114 جهان به 105 ارتقاء یافت اما با این حال اوضاع چنان که گزارش می‌شود، خوب نیست و در بعضی بخش‌ها حتی بحرانی هم هست.
تخریب، استفاده نامناسب، خشکسالی، طوفان‌های نمک ناشی از خشک شدن دریاچه ارومیه، آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از استفاده بی‌رویه از ظروف یکبار مصرف و در رأس همه آنها مدیریت ضعیف و غیر موثر، از عوامل اصلی تهدیدهای زیست محیطی در کشور و به تبع آن استان آذربایجان‌شرقی است تا جایی که اگر اقدامات اساسی و عاجلی در جهت کاهش این میزان تخریب صورت نگیرد، شاید فردا دیگر محیطی قابل تحمل برای زندگی مردم باقی نماند.
اهمیت حفاظت از محیط زیست به عنوان بستر اصلی ادامه بقای نسل‌های آینده جوامع به حدی است که در اصل پنجاهم قانون اساسی تصریح شده است: "در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌سود"، اما شواهد نشان می‌دهد مشکل بنیادی محیط زیست استان با موضوعی به نام "استفاده بی‌رویه از منابع" گره خورده است.
بنابراین استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، خاک، مرتع، اراضی جنگلی و تغییر کاربری بی‌رویه اراضی کشاورزی به مسکونی، صنعتی و تجاری به ویژه در کلان‌شهر تبریز را در دو دهه اخیر، می‌توان از معضلات و چالش‌های محیط زیست آذربایجان‌شرقی برشمرد.
به طوری که بنابر اعلام آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی، وضعیت منابع آبی استان به خصوص سفره‌های آب زیرزمینی به دلیل اضافه برداشت‌ها و عدم رعایت الگوی کشت مناسب، نامساعد است.
کارشناسان آب منطقه‌ای معتقدند بر اثر برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، دشتهای آذربایجان‌شرقی با معضل بحران آب مواجه است، به گونه‌ای که هم اکنون از حدود ۲۱ محدوده مطالعاتی موجود در استان، محدوده‌هایی چون مرند، عجب‌شیر، شیرامین، آذرشهر، صوفیان ، شبستر و تسوج جزو مناطق ممنوعه محسوب می‌شود.
همچنین کم آبی برخی مناطق آزاد آب زیرزمینی استان را نیز تهدید می‌کند، به‌گونه‌ای که مدیریت آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی هشدار داده است در صورت مصرف بی‌رویه آب و عدم مدیریت صحیح و کنترل اصولی، طولی نخواهد کشید برخی مناطق آزاد از جمله دشتهای سراب، بستان‌آباد و تبریز نیز با شرایط بی‌آبی مواجه و به مناطق ممنوعه تبدیل شود.
ایجاد فروچاله‌ها در سطح کشور
حسن عباس‌نژاد یکی از کارشناسان اداره کل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان شرقی ایجاد فروچاله‌ها در سطح کشور را ناشی از استفاده بیش از حد منابع آب زیرزمینی دانست و گفت این چالش استان ما را هم تهدید می‌کند.
وی با اشاره به بحران کمبود آب در کشور و به تبع آن در استان آذربایجان‌شرقی افزود: در جهان کشورهایی که تا 20درصد از منابع آب تجدیدپذیر را در سال مصرف می‌کنند، در وضعیت خوبی هستند و کشورهایی که 25 درصد بیشتر مصرف می‌کنند، وارد فاز بحران شده‌اند و متاسفانه در کشور ما 70درصد سفره‌های آب زیرزمینی استفاده می‌شوند و این یعنی این که از بحران هم گذشته‌ایم.
عباس‌نژاد با بیان این که در قانون اساسی کشور ما حفاظت از محیط زیست تاکید شده است، گفت: متاسفانه در کشور ما در مورد زباله‌های شهری و صنعتی هنوز با مشکل مواجه هستیم و تاکنون راهکار مناسب برای اجرا ارائه نشده است.
به گفته کارشناسان محیط زیست یکی از فاکتورهای اصلی آلودگی محیط زیست جهان به خصوص در چند سال اخیر استفاده بی‌رویه از ظروف یک بار مصرف است.
این امر به حدی زندگی محیط زیست را به مخاطره انداخته که سازمان ملل متحد شعار روز جهانی سال 2018 را با عنوان "غلبه بر آلودگی پلاستیک" نامگذاری کرده است.
زمانی که این کیسه ها و ظروف، جایگزین اسلاف پارچه‌ای و کاغذی خود شدند، شاید کمتر کسی فکر می‌کرد در آینده‌ای نزدیک همین جایگزین‌ها، تبدیل به یکی از معضلات اصلی محیط زیست شوند.
سالانه بیش از ۳میلیون تن پلاستیک تولید می‌شود
براساس تحقیقات انجام شده، تنها در ایران سالانه بیش از ۳میلیون تن پلاستیک تولید می‌شود.
بیشتر این پلاستیک‌ها نیز بادوام هستند و صدها سال طول می‌کشد تا به خودی خود تجزیه و نابود شوند.
در سال‌های اخیر همیشه هشدارهایی در مورد اثرات سوءاستفاده از ظروف یکبار مصرف و پلاستیکی شنیده‌ایم؛ یعنی گذشته از بحث آسیب‌رسانی به محیط زیست، استفاده از این ظروف به خصوص ظروف ساخته شده از پلی‌استایرن و پی وی سی که وابسته به مواد نفتــی و فسیلــی است، در مواجهه با دمای بالای ۶۵ درجه سانتیگراد و در مجاورت با چربی‌ها و مواد اسیدی، آزاد می‌شوند که فوق‌العاده سمی بوده و سرطان‌زایی آنها ثابت شده است.
راحله پیرایش، کارشناس تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تبریز در پاسخ به فارس، بهترین نوع ظروف یکبار مصرف را ظروف ساخته شده از ترکیبات گیاهی دانست و گفت: به غیر از ظروف یکبار مصرف گیاهی هیچ کدام از ظروف یکبار مصرف به خصوص برای غذاهای گرم مناسب نیستند.
وی با اشاره به اینکه وزارت بهداشت تنها ظروف یکبار مصرف گیاهی را بهداشتی دانسته و برای مصارف گرم تایید می‌کند، افزود: براساس بخشنامه وزارت بهداشت، تمام مراکز درمانی و بیمارستان‌ها تنها مجاز به استفاده از ظروف یکبار مصرف گیاهی‌اند و در صورت استفاده این مراکز از ظروف یکبار مصرف غیرگیاهی، با آنها برخورد قانونی صورت می‌گیرد.
استاندارد سرانه فضای سبز هر شهروند در کشور ۲۵ متر مربع و در تبریز 4 مترمربع
تخریب جنگل‌ها و استفاده بی‌رویه از مراتع و اراضی جنگلی، تخریب و فقر فضای سبز نیز از دیگر فاکتورهای آلاینده محیط زیست آذربایجان‌شرقی محسوب می‌شوند که متاسفانه در دهه‌های اخیر مشکلات فراوانی را در این خطه از کشورمان سبب شده است.
رضا فدایی، رئیس اداره پایش و نظارت حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در خصوص کمبود فضای سبز در پاسخ به فارس می‌گوید: استاندارد سرانه فضای سبز برای هر شهروند در کشور ما ۲۵ مترمربع است و این رقم در داخل شهر تبریز چهار مترمربع و در حومه شهر 8.5 مترمربع است.
وی گفت: بر این اساس تبریز از دیگر کلان‌شهر‌های کشور هم فقیرتر است، زیرا آنها دست کم تا ۱۰ مترمربع سرانه دارند.
فدایی در ادامه می‌گوید: همین فضای سبز موجود هم به صورت علمی و اصولی، مدیریت نمی‌شود چرا که مدیریتشان به پیمانکارانی سپرده شده که صلاحیت لازم و کافی را ندارند.
به گفته وی، علاوه بر این، فضای سبز موجود در تبریز با کم آبی‌های اخیر هم هماهنگی ندارد و سیستم آبیاری قدیمی و چمن کاری زیادی دارد، در حالیکه گزینه مطلوب برای تبریز، فضای سبز مشجر با گونه‌های متناسب با اقلیم کوهستانی و سرد شهر است که بتواند در همه فصول سال، پا برجا بوده و هوای تازه به کالبد شهر و شهروندان بدمد.
تهدید منطقه با طوفان‌های نمکی دریاچه ارومیه
البته چالش‌های فرآروی محیط زیست آذربایجان‌شرقی ده‌ها پدیده دیگر مانند گردبادهای نمکی برخاسته از بستر خشک دریاچه ارومیه، استفاده نیروگاه حرارتی تبریز از مازوت به عنوان یک منبع مهم آلوده‌کننده هوا در فصولی از سال، ظهور پدیده نامانوس ریزگردها در گستره استان، ناسالم شدن هوای کلان‌شهر تبریز به دلیل قرار گرفتن واحدهای صنعتی بزرگ در غرب این کلان‌شهر در طول پنج دهه گذشته ایجاد کرده که مدیریت و به حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از آن نیازمند همدلی دولت و ملت است.
حتما برای همین است که موسوی کارشناس فعال زیست محیطی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در تبریز معتقداست، وضعیت محیط زیست استان به مرحله‌ای رسیده که دیگر امکان اولویت‌بندی برای رسیدگی به مشکلاتش وجود ندارد، چون آنقدر در بخش‌های مختلف مشکل هست که اولویت‌بندی مشکلات فقط زمان هدر می‌دهد و امکان برگشت‌پذیری طبیعت را ضعیف می‌کند.
وی می‌گوید:همه زنجیره‌های حیات آن‌چنان به هم پیوسته‌اند که تفکیک‌ناپذیرند و چون اثرات متقابلی برهم دارند، باید همزمان با هم حفظ شوند، یعنی حفظ آب بدون حفظ جنگل، حفظ جنگل بدون حفظ ریزگردها و کنترل ریزگردها بدون حفظ آب شدنی نیست.
منبع:فارس
