بررسی علمی رؤیت‌پذیری هلال ماه رمضان 1439 با استفاده از نرم‌افزار Accurate Time و نقشه حاصل از محاسبات نجومی برای کشورهای مختلف جهان نشان می‌دهد تمام پهنه ایران در شامگاه چهارشنبه 29 شعبان در ناحیه‌ای قرار دارد که هلال ماه با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است (بخش سبز رنگ نقشه روبه رو). در بخش‌های صورتی‌رنگ این نقشه که عمدتا بخش‌هایی از چین، روسیه و استرالیا را تشکیل می‌دهد هلال ماه کماکان با چشم غیرمسلح اما با دشواری بیشتری قابل مشاهده است و فقط در بخش‌هایی از کشور روسیه برای دیدن این هلال به ابزار رصدی مانند دوربین دوچشمی یا تلسکوپ نیاز است.

اگر تا به حال هلال اول ماه را ندیده‌اید، شامگاه امروز فرصت خوبی برای آشنایی با این موضوع جذاب است. با این حال، همیشه هلال اول ماه این طور آسان و راحت دیده نمی‌شود.

چرا گاهی دیدن هلال ماه دشوار است؟
احتمالا با دیدن هلال ماه رمضان امشب با خود بگویید وقتی دیدن هلال ماه این قدر آسان است، پس چرا بعضی مواقع با تلسکوپ و تجهیزات متنوع عازم رؤیت هلال ماه می‌شوند؟! در پاسخ باید بگویم این یکی از زیباترین و پیچیده‌ترین نکاتی است که در رؤیت هلال ماه و استخراج تقویم هجری قمری وجود دارد. جالب است بدانید هلال اول ماه در هر ماه ویژگی‌های خاص خود را دارد و با هلال دیگر متفاوت است. فرض کنید مثلا هلالی که امشب در آسمان خواهید دید، در لحظه رؤیت چیزی حدود 2 درصد از قرص ماه در جریان آن روشن است. اگر از افق تا بالای سرتان را در آسمان بتوانید زاویه‌ای 90 درجه را تصور کنید، هلال امشب در لحظه غروب خورشید چیزی حدود 10 درجه و حتی بیشتر از افق ارتفاع دارد. بعلاوه نزدیک به یک وجب در آسمان با فاصله نسبت به خورشید دیده می‌شود.

این در حالی است که در بسیاری از مواقع، هلال اول ماه بسیار نازک به نظر می رسد؛ مثلا چیزی حدود 5/0 درصد از قرص کامل ماه به صورت هلالی دیده می‌شود. در لحظه غروب خورشید بسیار نزدیک به افق قرار دارد و فاصله ظاهری‌اش در آسمان نسبت به قرص خورشید به قدری کم است که درخشش هلال از روشنایی زمینه آسمان هنگام غروب خورشید قابل تمایز نیست. در این زمان است که منجمان برای دیدن هلال ماه به سراغ دوربین دوچشمی و تلسکوپ می‌روند و برای تعیین موقعیت دقیق هلال ماه در آسمان شامگاه از تئودولیت، قطب‌نما و ... استفاده می‌کنند.

مثلا هلال ماه شوال امسال که با دیدن آن عید سعید فطر را جشن خواهیم گرفت در شامگاه
29 رمضان نسبت به هلال امشب دشوارتر دیده خواهد شد و دست کم نیمه شمالی کشور برای رؤیت هلال باید از تلسکوپ و دوربین دوچشمی استفاده کنند. در مورد رؤیت این هلال و چالش‌های رؤیت آن در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان برایتان بیشتر توضیح خواهم داد.