یک تاریخپژوه گفت: بعد از آنکه ایرانیان اداره صنعت نفت را بر عهده گرفتند، تصور انگلیسیها این بود که ایرانیان به تنهایی قادر نیستند نفت تولید کنند اما با همت کارشناسان آن زمان، اداره صنعت نفت توسط ایرانیان انجام شد.
تصور پوچ انگلیس درباره توانمندیهای ایرانیان
10 ارديبهشت 1397 ساعت 19:56
یک تاریخپژوه گفت: بعد از آنکه ایرانیان اداره صنعت نفت را بر عهده گرفتند، تصور انگلیسیها این بود که ایرانیان به تنهایی قادر نیستند نفت تولید کنند اما با همت کارشناسان آن زمان، اداره صنعت نفت توسط ایرانیان انجام شد.
به گزارش جهان نیوز، پس از ملی شدن صنعت نفت، دولت ایران تصمیم گرفت که دست انگلیسیها را از شرکت نفت ایران کوتاه کند بنابراین لایحهای به مجلس برد که طی آن، از انگلستان در امور نفت ایران، خلع ید و سلب اختیار میشد. با تصویب این قانون، کارمندان انگلیسی از شرکت نفت اخراج شدند و صنعت نفت به دست ایرانیها افتاد.
انگلستان که منافع خود را از دست رفته میدید، به سازمان ملل و دیوان بین المللی دادگستری در شهر لاهه هلند شکایت برد ولی دیوان، حکم به نفع ایران داد، در نتیجه، روابط سیاسی ایران و انگلستان قطع شد.
انگلیسی ها که مصدق را عامل اصلی این واقعه می دانستند، تصمیم به برکناری مصدق و فشار به شاه گرفتند که حوادث متعدد بعدی را به وجود آورد. گفتوگوی ما را با امیر مکی برادرزاده حسین مکی را در زیر بخوانید. که با موضوع خلع ید نفت ایران از انگلستان که در 29 خرداد 1330 روی داد پرداخته شد.
*جناب مکی به عنوان سؤال نخست، توضیحاتی درباره بحث خلع ید و در دست گرفتن جریان صنعت نفت توسط ایران بفرمایید؟
10 اردیبهشت 1330 مجلس شواری ملی قانون خلع ید از شرکت نفت انگلیس تصویب کرد و در بیست و نه خردادماه 1330سالروز خلع ید از شرکت نفت انگلیس و ایران است؛ روزی که پرچم سه رنگ ایران بر فراز پالایشگاه آبادان به اهتزاز درآمد و دست استعمار پیر از صنعت نفت ایران کوتاه شد.
خواست عمومی مردم ایران در آن برهه تاریخی، ملی شدن صنعت نفت بود، ایرانیان آرزو داشتند اداره تأسیسات و پالایشگاه های خود را در دست بگیرند. به نظر تمامی مسئولان وقت، ملی کردن صنعت نفت، کاری سخت و طاقت فرساست که تنها با همت والای مردم این مرزو بوم شدنی است.
افراد قسم خوردهای همچون اللهیار صالح ، حسین مکی ، دکتر شایگان ، امیر اعلائی ، کاظم حسیبی و ......... که تقریباً 10 ـ 12 نفر از نمایندگان مجلس سنا و مجلس شورای ملی بودند گرد هم آمدهاند با این گردهمایی عملا" خلع ید از شرکت نفت انگلیس آغاز شد.
* افراد دیگر چه کسانی بودند؟
دو گروه برای خلع ید انتخاب شده بودند که از مجلس شورای ملی سید علی شایگان، دکتر عبدالله معظمی، حسین مکی، اللهیار صالح، ناصر قلی اردلان حائز اکثریت آراء شدند و از مجلس سنا هم، ابوالقاسم نجم، محمد سروری، سهام السلطان بیات، دکتر احمد متین دفتری و دکتر رضازاده شفق به همراه مهندس کاظم حسیبیی معاون وزیر دارایی وقت و نماینده دولت در هیئت مختلط تعیین شده بود، انتخاب شدند.
اللهیارصالح رئیس هیئت،حسین مکی مخبر هیئت و وظیفه ایشان اجرای قانون 9 ماده ای خلع ید گردید که بدین منظور راهی جنوب شدند.
اعضای هئیت با همه فراز و نشیبها کار را در دست گرفتند و مهندس بازرگان بعنوان اولین مدیر عامل شرکت نفت ایران انتخاب گردیدند.
آقای مهندس بازرگان در کتاب «شصت سال خدمت و مقاومت» نکته ای را در این باره بیان کردند که : " مهم این بود که ماجرای خلع ید از شرکت نفت انگلیس خود منجر به کودتای 28 مرداد شد"
اما درباره بحث خلع ید گفتنی است که خلع ید طبق 9 ماده نظری و عملی صورت گرفت، نخستین کاری که افراد آن زمان در جنوب انجام دادند تصرف ساختمان نفت در خرمشهر و در نهایت حرکت به سمت پالایشگاه آبادان بود، نقش بازرگان، اللهیار صالح، امیر اعلایی و در نهایت حسین مکی به عنوان مخبر و حرکت کننده و سخنران قابل مد نظر است.
*آیا ورود ایرانیان به شرکت نفت با مقاومتی هم روبه رو شد؟
بله، آنجا پر از عمال انگلیسی داخلی و خارجی بود، حسین مکی در خاطراتش مینویسد که حتی بهنگام عبور ماشین اعضای هیئت خلع ید از روی پل بهمن شیر عده ای اجیر شده بودند تا ماشین بهم را سرنشینانش را به داخل رود بیاندازند،که بحمدالله موفق نشدند.
مهندس بازرگان هم در خاطراتش از نگاه مکی به این وظیفه محول شده، مینویسد: آقای مکی در جلسه هیئت خلع ید اظهار داشت که شرکت نفت انگلیسی حاضر نیست تأسیسات را به ما بدهد، ما باید دل را به دریا بزنیم و خودمان همه چیز را در دست بگیریم، برخی همکاران واهمه داشتند که شکست بخوریم، امیر اعلایی و من و اردلان با نظر مکی موافق بودیم اما دیگران تردید داشتند.
بازرگان در جای دیگری میگوید: «زمانی که با مکی به اطاق دریک (مدیر کل پالایشگاه) رفتیم ، مکی به من گفت که جسارت کنم و سرجای مدیر بنشینم، من گفتم نمیشود اما او اصرار کرد بهرحال این کار صورت گرفت و زمانی که دریک به اطاق آمد بسیار تعجب کرد اما بدون هیچ چون و چرا وسایلش را برداشت و پالایشگاه را ترک کرد».
*آیا روزشماری از چگونگی خلع ید وجود دارد؟
بنده یک روزشماری را از همه فعالیتهای خلع ید تهیه کردم، به طور مثال در روز دوم خرداد 1330 نمایندگان مجلس شورای ملی به شرکت نفت اخطار دادند که نمایندگان خود را برای اجرایی شدن قانون ملی شدن نفت بفرستند و گرنه دولت ایران وظایف قانونی خود را انجام میدهد، روز پنجم خرداد شرکت نفت انگلستان و ایران به وزیر دارایی پاسخ داد که به احترام دولت و مجلس ایران نمایندهای میفرستد که فقط اظهارات دولت را شنیده و به لندن گزارش دهد.
ششم خرداد دولت انگلستان در پاسخ به اخطار وزارت دارایی به وزارت خارجه ایران اخطار داد که علیه دولت ایران به دیوان لاهه شکایت میکند و در همان روز نیز تلگرافی به وزارت خارجه رسید که دولت انگلستان علیه ایران دادخواستی تسلیم کرده است و از دولت ایران به خاطر ملی کردن نفت و لغو یک جانبه قرارداد فی مابین شکایت میکند و خواستار غرامت از ایران است.
هفتم خرداد تظاهرات و راهپماییهای گسترده در ایران علیه شرکت نفت سابق و همه شرکتهای استعماری صورت گرفت، در این روز سفیر آمریکا، شخص دکتر مصدق و سفیر انگلستان را برای یک ناهار به جلسه میانجیگری دعوت کرد، مصدق دعوت را رد کرد و اظهار داشت که موضوع نفت ایران مربوط به همه مردم ایران است، این نکته کلیدی بود که به صراحت دعوت دولت آمریکا از طرف شخص دکتر محمد مصدق رد شد.
20 خرداد هیئت مدیره موقت اعزامی در ساختمان مرکزی شرکت نفت در خرمشهر مستقر شد.
کارگران داخلی و خارجی سابق شرکت نفت کماکان به خدمت خود باقی ماندند و عملا" مستخدم و یا کارمند شرکت ملی نفت ایران شناخته میشدند و پرچم ایران برفراز آنجا به اهتزاز درآمد. 23 خرداد نخستین اعلامیه هیئت مدیره شرکت نفت منتشر گردید.
یکی از مهمترین اقدامات دولت مصدق این بود که شمس الدین امیراعلایی وزیر بازرگانی وقت را با حفظ سمت به استانداری خوزستان منصوب کرد و با این عمل نشان داد که مصمم به اجرائی شدن قانون ملی شدن نفت بدون فوت وقت است.
یک نکته حائز اهمیت در تاریخ نفت ایران این است که شرکت نفت انگلستان به قرارداد 1933 بسیار پایبند بود و عملا با قدرت مثال زدنی این قرارداد از سوی ایران بصورت یک طرفه لغو ملی شدن صنعت نفت به مرحله اجرا رسید.
مهندس بازرگان در خاطراتش مینویسد که: صبح 29 خرداد 1330 در فرمانداری خرمشهر جمع شدیم، دسته جمعی به طرف دفتر مرکزی شرکت نفت حرکت کردیم، یک تابلو برنزی هم با خود بردیم و آن را سر در ساختمان نصب و به طرف دفتر دریک حرکت کردیم.
هربرت موریسون وزیر خارجه وقت انگلستان در مجلس عوام درباره تصمیم پیشنهاد ملی شدن نفت میگوید: « این اتفاق(ملی شدن صنعت نفت) موجب امتیاز ایران نسبت به انگلستان شد و معتقد است که متأسفانه این اتفاق شرایط را کامل دگرگون کرد».
روزنامه «دیلی هرالد» نوشته بود: که واقعا جای تأسف است دولت ایران به چنین کار غیر دوستانهای اقدام کرد، اگر این عمل از یک ملت عقب افتاده و غیر متمدن صورت میگرفت، متحیر نمیماندیم ولی برای ملتی با پیشینه شش هزار ساله نگران کننده است!
به هرحال اینها توقع داشتند که ملت ایران به دنبال حقوق خود نباشد و همانند گذشته که نفت ملی نشده کشور را غرت و اداره نمایند و مردم ایران نیز اجازه چپاول نفتشان را به ایشان واگذار نموده و عایدی از آن همه بصورت تمام و کمال نصیب دول غربی شود.
امسال بیش از صد سال است که نفت در ایران کشف شده و از زمان ملی شدن و خلع ید نیز بیش از شصت سال میگذرد و در این سالها هم به تجربه و هم بصورت علمی دانش مهندسی بومی خود را ارتقاء داده و به حمدالله نیاز خود را به دول غربی به حداقل رسانده ایم که میبایست شکر گذار خداوند م متشکر از غیورمردان و زنان این خاک باشیم.
در هر صورت نفت ایران یکی از مهمترین منابع ارتزاق مردم بوده و هم اکنون نیز هست.و آن چنانکه واژه خلع ید از دستان استعماری دول غربی خود یک از زیباترین و با شکوهترین کلمات میباشد که با خون دلی در بهترین وضعیت خود به اجرا رسید.
حسین مکی در کتاب دو جلدی «خلع ید» خود از ساعت به ساعت اجرای این قانون نکته برداری ریز و آموزنده دارد که میتوان گفت یکی از بهترین منابع تاریخ دوره نفت میباشد که بنظر من خوانده تاریخ آن روزگار برای نسل جوان امروزی لازم و شایسته است تا بدانند در گذشته چه روزگاری بر این مردم و این مرز و بوم رفته است. اگر نفت با تلاش مردم و دلیرمردان آن روزگار ملی نمیشد، حال وضعیت معیشت و حال ما گونه ای دگر بود.
و اما یکی از موفقیتهای آن روز که ارتباط مستقیم با ملی شدن و در نهایت خلع ید از شرکت نفت انگلیس داشت ارتباط خوب دو رهبر اصلی حرکت نهضت یعنی آیتالله کاشانی و دکتر مصدق بود که سعی داشتند انسجامشان به گونه ای خاص حفظ شود.
کد مطلب: 608468
آدرس مطلب: https://www.jahannews.com/news/608468/تصور-پوچ-انگلیس-درباره-توانمندی-های-ایرانیان