طرح جایگزین مدارس سمپاد ناپخته است

او اولین روز اردیبهشت ماه از تصمیم این شورا برای برگزاری آزمون مدارس سمپاد خبر داده بود و تنها دو روز بعد از آن خانواده‌های دانش‌آموزان سمپادی با تجمع در مقابل بنیاد ملی نخبگان اعتراض خود را درباره عدم‌تعیین‌تکلیف این آزمون نشان دادند تا اینکه درنهایت وزیر آموزش و پرورش سوم اردیبهشت اعلام کرد تصمیم نهایی برای این آزمون تا پایان هفته مشخص خواهد شد، با همه این تفاصیل از چند تن از خانواده‌های دانش‌آموزان دعوت کردیم تا با آنها درباره این مدارس گفت‌وگو داشته باشیم که در ادامه می‌خوانید.

شاید یکی از اصلی‌ترین ایراداتی که به مدارس سمپاد گرفته می‌شود، این است که خانواده‌ها فرزندان‌شان را برای قبولی در آزمون سمپاد به کلاس‌های تست‌زنی می‌فرستند، این مساله را قبول دارید؟

جامی: در ابتدا باید بگویم هر دو فرزندم دبستان را در مدارس غیرانتفاعی خوانده‌اند و بدون تعارف هم می‌گویم که سطح تحصیلی دانش‌آموزان مدارس غیرانتفاعی از دولتی بالاتر است؛ با این حال فرزند اولم را که درحال حاضر پایه دهم است و چهار سال را در مدارس سمپاد درس خوانده و می‌خواند، به هیچ کلاس تست‌زنی‌ای نفرستادم و حتی کتاب اضافه‌ای نیز برایش نخریدم.

نیکپور: کلاس‌های تست‌زنی که عنوان می‌شود برخی دانش‌آموزان برای مدارس سمپاد در آن شرکت می‌کنند، اتفاقا تنها برای پاسخگویی به آزمون مدارس غیرانتفاعی مفید است نه مدارس سمپاد؛ چراکه آزمون تیزهوشان حتی در شرایط فعلی که به قهقرا رفته نیز سوالات تحلیلی دارد و حتی سوالات دروسی مانند قرآن، تفکر و پژوهش آن تحلیلی است و نمی‌توان صرفا با حضور در کلاس‌های تست‌زنی به آنها جواب داد؛ به عبارت دیگر اگر دانش‌آموزی هوش بالاتری از جامعه نداشته باشد، نمی‌تواند به آنها جواب دهد؛ از سوی دیگر برخی مدارس غیرانتفاعی کلاس‌های مخصوصی را برای آزمون مدرسه خودشان دارند که این مساله بسیار مهمی است.

ایراداتی که درباره نحوه ورود دانش‌آموزان به این مدارس و سبک آموزشی آنها وجود دارد را قبول دارید؟
نیکپور: در گذشته که ما سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان داشتیم، برای ورود به مدارس سمپاد هر دانش‌آموز باید سه آزمون را پشت‌سر می‌گذاشت؛ ابتدا یک‌سری آزمون تستی و هوش داشتیم، بعد آزمون تشریحی از دروس پایه که سوالات آن نیز تحلیلی بود و بعد به‌عنوان آخرین مرحله مصاحبه حضوری برای دانش‌آموزان قبول‌شده در آزمون‌ها، در نظر گرفته شده بود؛ طبیعتا آن زمان انتخاب دانش‌آموزان بسیار دقیق‌تر از زمان فعلی بوده است. هرچند امروزه صرفا آزمون به صورت تستی برگزار می‌شود و دیگر مصاحبه‌ای هم در کار نیست؛ با این حال اینکه گفته می‌شود دانش‌آموزان برای قبولی در آزمون به کلاس‌های تستی می‌روند را قبول ندارم. حتی پسرم که الان در پایه نهم مدرسه علامه حلی درس می‌خواند نیز گفته بود شرکت در کلاس‌های تستی تنها برای قبولی در آزمون مدارس غیرانتفاعی مفید است و هیچ دانش‌آموزی نمی‌تواند با شرکت در این کلاس‌ها به سوالات آزمون سمپاد به درستی جواب دهد.

جامی: هر آزمونی ممکن است دارای خطاهایی باشد و نمی‌توانیم بگوییم که این آزمون‌ها را صددرصد تیزهوشان جواب می‌دهند ولی مساله مشخص این است که اگر دانش‌آموزی تیزهوش نباشد، حتما جزء افراد باهوش بوده که توانسته به سوالات این آزمون به درستی جواب بدهد. شاید به دلیل خطای دو یا سه درصدی که این آزمون دارد، افرادی که باهوش هم نیستند، بتوانند به مدارس راه پیدا کنند ولی نباید فراموش کنیم که آنها نمی‌توانند بیشتر از یک‌سال در این مدارس دوام بیاورند، چراکه فضای کلاس‌های این مدارس به‌گونه‌ای است که تنها افراد باهوش و تیزهوش می‌توانند آن را تحمل کنند و نمی‌توان این مساله را به همه دانش‌آموزان سمپادی تعمیم داد.

به عبارت دیگر سطح آموزش و همچنین پژوهش در این مدارس بالاست و انتظار زیادی از دانش‌آموزان در آن وجود دارد و اگر دانش‌آموزی توان اولیه را نداشته باشد، ناخودآگاه کنار گذاشته می‌شود و اینکه می‌گویند اگر دانش‌آموزی آزمون را به درستی جواب بدهد می‌تواند به این مدارس راه پیدا کند، شاید در وهله اول درست باشد ولی نباید فراموش کنیم که این تنها اول راه است و ماندن در مدارس سمپاد نیازمند هوش بالایی است.

اگر بحث هزینه کردن خانواده‌ها برای ورود فرزندان‌شان به مدارس سمپاد را قبول کنیم، شما معتقد هستید با وجود هزینه‌کرد نیز این مدارس جزء بهترین مدارس به شمار می‌‌روند؟
جامی: اولا که همه خانواده‌ها این هزینه‌ها را نمی‌دهند و اگر خانواده‌ای این کار را هم انجام دهد، به این دلیل است که یک یا دو سال هزینه‌ای را صرف فرزندش می‌کند ولی درنهایت فرزند او در یک مدرسه نمونه‌دولتی تحصیل می‌کند. البته می‌پذیریم که برخی خانواده‌ها علی‌رغم اینکه فرزندشان استعداد لازم برای حضور در این مدارس را هم ندارد، باز هم به او برای قبولی در آزمون مدارس سمپاد فشار می‌آورند، ولی نباید فراموش کرد که راهکار مقابله با این مساله، حذف مدارس سمپاد نیست؛ چراکه ما اصلا مدرسه خوب دولتی نداریم و برخی خانواده‌ها مجبور به انجام کارهایی برای راه یافتن به این مدارس هستند.

از سوی دیگر نباید فراموش کنیم که مسائل به صورت زنجیره به هم متصل هستند و یکی از دلایلی که خانواده‌ها به سمت مدارس سمپاد و نمونه دولتی می‌روند، این است که مدرسه خوب دولتی که بتوان با خیال راحت فرزندان‌مان را به آنجا بفرستیم، وجود ندارد؛ از این‌رو باید به سمت مدارس غیرانتفاعی برویم که در مقطع دبیرستان واقعا هزینه‌ها بسیار بالاست، از طرفی نیز همه خانواده‌ها توانایی پرداخت هزینه‌های آن را در مقاطع پایین‌تر ندارند. به همین دلیل شاید برخی خانواده‌ها فرزندان‌شان را به کلاس‌های تست‌زنی هم بفرستند تا در آزمون مدارس سمپاد قبول شوند ولی باید مشکل را در جای دیگر ریشه‌یابی کرد و قطعا با حذف آزمون مدارس سمپاد نیز این مساله برطرف نخواهد شد. نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد آن است که شاید بهترین و راحت‌ترین کار این باشد که باید ریشه مدارس سمپاد و نمونه دولتی را زد، مدارسی که برای خانواده‌های متوسط و متوسط به پایین بهترین گزینه است تا بتوانند فرزندان‌شان را به آنجا بفرستند.

یکی از ایراداتی که به مدارس سمپاد وارد می‌شود این است که دانش‌آموزان آنها افراد تک‌بعدی هستند و زمانی که وارد دانشگاه می‌شوند آسیب‌هایی را خواهند داشت، در این‌باره صحبت کنید؟
نیکپور: اینکه گفته می‌شود این دانش‌آموزان تک‌بعدی هستند، درست نیست. اتفاقا در دوره متوسطه اول برعکس سایر مقاطع تحصیلی که تنها می‌خواهند دانش‌آموزان آزمون دهند و مهارت تست‌زنی داشته باشند، این مدارس می‌خواهند دانش‌آموزان مهارت تحلیل را فرا بگیرند و بیشتر انتقاداتی که گاهی خانواده دانش‌آموزان سمپادی مطرح می‌کنند این است که چرا با فرزندان‌شان مهارت تست‌زنی کار نمی‌شود و تنها تمرکز مدارس سمپاد روی مهارت و پژوهش دانش‌آموزان است.

علاوه‌بر آن نباید فراموش کرد که دانش‌آموزان 6 سال ابتدایی را با سایر دانش‌آموزان در یک مدرسه هستند؛ البته باید بگوییم که اگر محیط، محیط ایزوله است باید مدارس غیرانتفاعی در دوران دبستان حذف شود؛ چراکه محیط این مدارس بسیار ایزوله‌تر از سمپاد است تا جایی که شخصا پسرم را، بعد از اینکه دو سال اول را در مدرسه غیرانتفاعی در مقطع دبستان بود، از این مدرسه به مدرسه‌ای دولتی منتقل کردم؛ چراکه واقعا محیط این مدارس ایزوله است و حتی خانواده‌ها هم اجازه ندارند بدون هماهنگی مدرسه  وارد این محیط شوند. از طرفی حتی در مقطع دبیرستان نیز مدارس غیرانتفاعی محیطی ایزوله‌تر از مدارس سمپاد دارند؛ چراکه دانش‌آموزان را در مدارس سمپاد به اردوهای جهادی می‌فرستند ولی این‌گونه کارها در مدارس غیرانتفاعی وجود ندارد.

نائبی: بنده جزء اولین دانش‌آموزان سمپادی بعد از انقلاب اسلامی هستم و باید بگویم که نه آن زمان و نه الان هیچ مشکلی از لحاظ روابط اجتماعی و اختلالاتی که عنوان می‌شود بین دانش‌آموزان و فارغ‌التحصیلان ندیده‌ام و حتی بسیاری از آنها امروزه اساتید دانشگاه‌ها را شامل می‌شوند.

مسئولان آموزش و پرورش به جای مدرسه سمپاد طرح شهاب را پیشنهاد می‌دهند، به نظر شما این طرح می‌تواند جایگزین خوبی برای این مدارس باشد؟
جامی: این طرح در کشوری مانند فنلاند جواب می‌دهد نه در مدارس کشور ما که یک معلم مجبور است با 40 دانش‌آموز سروکار داشته باشد و از سوی دیگر هر دو سال یک‌بار محتوای آموزشی تغییر می‌کند و در مقابل آموزش خوبی هم برای معلمان ما وجود ندارد، همین مهم باعث می‌شود هم دانش‌آموزان بالاتر از حد نرمال برای معلم معضل شوند و هم معلمان برای دانش‌آموزان و طرح شهاب را نمی‌توان به این شکل اجرایی کرد. همچنین رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش عنوان کرده بود طرح شهاب را در کل کشور اجرایی کردند؛ درحالی که این طرح در کمتر از 30 درصد اجرایی شده و آن هم تنها در برخی مدارس و بعضی مناطق پایتخت بوده و حتی خود مدارس نیز اذعان کردند که نتوانستند طرح شهاب را به خوبی اجرایی کنند.

نائبی: تا به‌حال فرزندی نداشتم که در مدارس سمپاد تحصیل کند ولی الان نمی‌دانم فرزندم که 6 سال در سیستم آموزش و پرورش بوده جزء استعدادهای درخشان و تیزهوش قرار می‌گیرد یا خیر؛ درحقیقت ما هیچ سازوکاری در کشور نداریم که بتوانیم بعد از 6 سال دانش‌آموزان را تفکیک کنیم؛ این مهم درحالی است که خودم فارغ‌التحصیل سمپاد هستم و نمی‌توانم درباره فرزندم نظر قطعی بدهم، چراکه ملاک همه ما همان آزمونی بوده که برگزار شده بود.

نیکپور: اولا که باید مدارس سمپاد را به‌عنوان تنها مرجعی که برای افراد باهوش و تیزهوش جامعه وجود دارد، حفظ کنیم و در مقابل اگر ایراداتی به آن وارد است که قطعا است، آن را از بین ببریم نه اینکه به‌طور کامل مدارس سمپاد را حذف کنیم؛ چراکه این مدارس تنها نمونه موفق در مدارس دولتی به شمار می‌روند و چون دیگر مدارس نمی‌توانند به این جایگاه برسند، ترجیح می‌دهند این مدارس به‌طور کامل حذف شوند.
نباید مدارس سمپاد و نمونه‌دولتی که تنها انتخاب خانواده متوسط و پایین به شمار می‌روند، که می‌توانند فرزندان‌شان را با هزینه کمتری به مدرسه خوب بفرستند؛ حذف شود. دیگر جایی برای این قشر در جامعه وجود نخواهد داشت. حذف کردن این مدارس مانند آن است که پدری فرزندش را به درستی تربیت نکرده باشد و چون الان از دستش ناراضی است، بگوید که اسمش را از شناسنامه‌اش حذف می‌کنم، قطعا اگر آموزش و پرورش از مدارس سمپاد راضی نیست، این مدرسه از سوی خود این وزارتخانه تربیت شده و باید ایراداتش برطرف شود.

انتقاداتی که به آزمون این مدارس وارد می‌شود را قبول دارید؟
نیکپور: اگر ایراداتی به آزمون این مدارس وجود دارد باید راهکارهای بهتری به کار برد که آزمون انتخاب‌های بهتری داشته باشد. باز هم می‌گویم این‌گونه نیست که تنها با کلاس رفتن بتوان به سوالات این آزمون جواب داد. علاوه‌بر آن باید قبول کنیم که ما یک هوش پایین‌تر از نرمال و بالاتر از نرمال داریم و وقتی دانش‌آموزان بالاتر از نرمال در کنار دانش‌آموزان عادی درس می‌خوانند خودشان معضلی در مدارس دولتی عادی هستند؛ چراکه آنها همان اولین‌بار متوجه درس می‌شوند و چون حوصله‌شان سر می‌رود، شاید کلاس درس را از حالت عادی خارج کنند. اگر مدارس ما همانند فنلاند بود تا در یک مدرسه برای همه نوع دانش‌آموز امکانات را فراهم کنیم، دیگر نیازی به ایجاد مدارس متفاوت نبود. شخص وزیر هم گفت که حتی در مناطق محروم مدارس ما سرویس بهداشتی ندارند، بهتر است افرادی که هوش بالاتر از نرمال دارند در یک مدرسه و دانش‌آموزان معمولی نیز در یک جا جمع شوند.

از نگاه شما که فرزندان‌تان در این مدارس درس می‌خوانند، عمده مشکل مدارس سمپاد چیست؟
نیکپور: مشکلی که در این مدارس وجود دارد این است که امکانات سمپاد نسبت به مدارس غیرانتفاعی فوق‌العاده ضعیف است و بیشتر معلمان آن؛ فارغ‌التحصیلان سمپادی هستند و بیشتر برای دل‌شان به این مدارس می‌آیند و تدریس می‌کنند و چون سمپاد نسبت به غیرانتفاعی‌ها بودجه کمی دارد، مشکلاتی ایجاد می‌شود، در حالی که این‌گونه القا می‌شود گویی مدارس سمپاد بودجه آموزش و پرورش کشور را می‌گیرد؛ این موضوع در عمل واقعیت ندارد، بلکه آموزش و پرورش از مدارس سمپاد درآمد هم دارد و بودجه را خانواده‌ها تامین می‌کنند.

جامی: آنچه من در چهار سال گذشته در مدارس سمپاد دیده‌ام، این است برخلاف آنچه گفته می‌شود، دانش‌آموزان این مدارس صرفا مشغول درس خواندن نیستند و حتی وقتی پسر خودم را با دانش‌آموزان مدارس غیرانتفاعی مقایسه می‌کنم، می‌بینم پسرم بیشتر از آنها یاد می‌گیرد در حالی که کمتر وقت‌شان را صرف درس خواندن می‌کنند. در بسیاری از مدارس غیرانتفاعی و مدارس برند تهران بیشتر وقت دانش‌آموزان صرف حضور در آزمون‌های تستی می‌شود، آزمون‌هایی که آنها را برای حضور در کنکور آماده می‌کنند. شاید دانش‌آموزان ما نمره فوق‌العاده نیز در آزمون‌های مدارس سمپاد نگیرند و وقتی با مسئولان این مدارس صحبت می‌کنیم، می‌گویند سطح آزمون بسیار بالاست و اتفاقا نتیجه این صحبت‌ها را نیز در آزمون‌هایی می‌بینیم که به صورت استانی برگزار می‌شود و واقعا می‌بینیم که فرزندان‌مان در این آزمون‌ها موفق حاضر می‌شوند ولی شاید در آزمون‌هایی که در مدارس‌شان برگزار می‌شود، چندان نمرات بالایی نیز کسب نکنند.