پای محمد بن زاید فراتر از گلیم ژئوپلتیک

هرچند ترامپ و تیلرسون اختلاف خود را درباره برجام و روسیه جلوه دادند اما برکناری وزیرخارجه ایالات متحده به این شکل نشان دهنده اختلافات عمیق تر میان دو نفر درباره مسائل دیگری همچون کره شمالی، رابطه تجاری با اروپا و بحران خلیج فارس نیز است. هرچند مسئله برجام، راشا گیت و مذاکره مستقیم با رهبر کره شمالی می تواند دلایل مهمی برای برکناری تیلرسون باشد اما طی این روزها یکی دیگر از دلایل مهم تضعیبف جایگاه وزیرخارجه سابق آمریکا در کاخ سفید کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

نکته اینجاست که از نگاه برخی کارشناسان، اختلاف درخصوص بحران اخیر خلیج فارس یکی از پیش‌ران های اصلی تشدید اختلافات رئیس جمهور و وزیر خارجه آمریکا بوده است که زمینه برکناری تیلرسون را فراهم آورد. در همین زمینه هفته گذشته بی‌بی‌سی گزارش داد به ایمیل‌هایی دست یافته که حاکی از لابی و تلاش یک بازرگان وابسته به امارات عربی متحده در آمریکا برای برکناری وزیر خارجه ایالات متحده است. متن ایمیل‌ها نشان می‌دهد که الیوت برویدی یکی از حامیان مهم مالی کارزار انتخاباتی دونالد ترامپ و بازرگان وابسته به امارات عربی متحده، اکتبر 2017 با رئیس‌جمهور آمریکا دیدار کرد و از او اخراج آقای تیلرسون را خواستار شد.در یکی از ایمیل‌ها، این تاجر وابسته به امارات، وزیر خارجه آمریکا را «ضعیف» و «یک فرد بی اراده» توصیف می‌کند.

سوال اینجاست که چرا باید اماراتی ها با تیلرسون اینگونه دشمن شده باشند؟ در بحبوحه بحران سیاسی در خلیج فارس که با چراغ سبز ترامپ به عربستان و امارات آغاز شده بود، این تیلرسون بود که با کمک جان کلی رئیس کارکنان کاخ سفید و جیمز ماتیس رئیس پنتاگون مانع از اجرای طرح کوشنر، محمد بن زاید و محمد بن سلمان برای هدف قرار دادن قطر شد. دخالت تیلرسون ناجی قطر از حمله نظامی قریب الوقوع بود که براساس گزارش ها قرار بود نیروهای اماراتی و سعودی با هلی برن در شهر دوحه و همچنین بمباران مراکز حیاتی این کشور، اوضاع را تحت کنترل خود درآورند.
حالا انتظار می رود باردیگر لابی امارات توسط یوسف العتیبه آقازاده اماراتی که رهبری لابی این کشور در آمریکا را برعهده دارد باردیگر با قدرت علیه قطر فعال شود تا ترامپ برای اتخاذ تصمیماتی چون انتقال پایگاه نظامی از قطر به امارات و همزمان ورود نیروهای نظامی کشورهای محور به قطر، وارد عمل شوند. آنچه مهم و غیرقابل چشم پوشی است ناتوانی کشورهای عرب خلیج فارس در مدیریت روابط خارجی است و ماجراجویی شاهزاده های اماراتی درحال تبدیل شدن به دردسری جدید برای منطقه همانند جنگ عراق با کویت است.

در این میان نقش دو نفر قابل اشاره است، اول محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی که از وی با عنوان «شیطان خاورمیانه» نامبرده می شود و دیگر یوسف العتیبه پسر وزیر نفت اسبق امارات که هم اکنون سفیر این کشور در واشنگتن است. العتیبه که همانند محمد دحلان در خاورمیانه بازوی اجرای سیاست های محمد بن زاید در آمریکاست از طریق لابی گری و پرداخت رشوه با سیاستمداران جمهوری خواه و دموکرات تلاش می کند تا طرح های اماراتی ها که در همسویی با اسرائیل است، به پیش ببرد.

العتیبه که سمت سفارتش چند ماه قبل به وزارت ارتقاء یافته و به دلیل جایگاه خانوادگی و سابقه هفت سال مشاور امور خارجی محمد بن زاید بودن، نقش مهمی در تصمیم گیری ها در امارات دارد. سفیر اماراتی که به «مرد جذاب» ملقب است تا دوسال قبل نامی کمتر شناخته شده در رسانه‌های غربی هرچند در جمع‌های سیاسی در آمریکا، وی فردی شناخته شده بود که دوستانی از هر دو حزب داشت؛ از سوزان رایس دموکرات تا کوشنر، همه نزدیکان وی در آمریکا محسوب می شوند و روی حمایت‌های مالی اش حساب باز می‌کنند. 

انتشار ایمیل‌های ‌العتیبه در بحبوحه بحران سیاسی در خلیج‌فارس و تقابل محور سعودی ـ اماراتی با قطر، نام وی را بر سر زبان‌ها انداخت و به سوژه رسانه ها تبدیل شد، یوسف العتیبه در روزهای اخیر هم بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است به طوری که با جنجال اخیر درباره روابط خارج از چارچوب کوشنر با اماراتی ها که توسط روزنامه واشنگتن پست منتشر گردید، باردیگر نام وی در رسانه ها مطرح شده و ممکن است در ادامه حتی هدف تحقیقات بازرس مولر هم قرار گیرد، هرچند وی از مصونیت سیاسی برخوردار است.

واشنگتن پست تصریح دارد که برخی دیپلمات ها مخفیانه در زمینه نفوذ بر کوشنر با توجه به مناسبات تجاری ، نیاز به سرمایه گذاری و کم تجربگی در سیاست خارجی مذاکراتی داشته اند. این روزنامه آمریکایی در لیست خود اشاره ای هم به نام امارات در کنار رژیم صهیونیستی اشاره دارد.

  هرچند امارات و العتیبه به تنهایی فاقد چنین توانایی هستند که بتوانند در سیاست داخلی آمریکا بازیگری تعیین کننده باشند و قطعا نقش اصلی را لابی اسرائیل و شخص ترامپ به دلیل اختلاف نظر با تیلرسون در زمینه کره شمالی و برجام داشته اما صرف تلاش امارات برای بازیگری در سپهر سیاسی ایالات متحده امری جالب توجه و البته خطرناک برای این کشور کوچک جنوب خلیج فارس است. آنچه گفته شد حکایت از نقش فعال و فراتر از واقعیات ژئوپلتیک امارات عربی متحده دارد که می تواند هزینه های خطرناکی برای این کشور درپی داشته باشد اما محمد بن زاید فرد شماره یک این روزهای امارات که به لطف دلارهای نفتی توهم قدرت وی را دربرگرفته است، نمی خواهد این مسئله را بپذیرد و به همان مسیری گام نهاده است که کویت در دهه80 میلادی و قطردر ابتدای هزاره جدید گام نهاد که سرانجام با قدرت سخت مجبور به پذیرش محذوریت های خود در عرصه قدرت شدند.

یادداشت: سید کاظم صادقی