اردکانی: رفع ریزگرد ظرف ۵ سال آینده پوچ است

به گزارش جهان نيوز؛ پدر علم هواشناسی ایران گفت: بنده برای آقای عیسی کلانتری نامه‌ای نوشته‌ام و تاکید کرده‌ام شما که مدعی رفع مشکل ریزگردها در پنج سال آینده ‌شده‌اید، آیا با این هزینه‌ها و حتی مبلغ تخصیصی صندوق توسعه ملی، این بودجه‌ها جوابگوی رفع معضل ریزگردها در منطقه جنوب غرب خواهد بود؟

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

استاد اردکانی: باید در روزهای اوج آلودگی هوا موضوع جاروب شدن آلاینده‌ها از غرب به شرق شهر تهران مورد توجه قرار گیرد و در برخی روزها که شدت آلودگی هوا در شرق پایتخت مشاهده می‌شود به دلیل نوع جاروب شدن آلودگی توسط باد است، البته ساختمانها و نوع جاگیری آنها هم بسیار حائز اهمیت است.

 

ساختمانها و محل تثبیت آنها در زمان ساخت و ساز باید شبیه‌سازی شود اما متاسفانه این کار مهم در شهر تهران انجام نگرفته است.

 

 

 

متأسفانه برخی ساختمانها در برخی نقاطی احداث شده‌اند که مانع جاروب شدن آلاینده‌ها و چرخش باد غالب می‌شود و این عدم راه فرار آلاینده‌ها موجب وضعیت نامناسب در آلودگی هوا خواهد شد؛ به طور قطع در نقاطی که تعداد ساختمانها کمتر است و جاروب مناسبی توسط باد انجام می‌گیرد، آلاینده‌ها متمرکز نمی‌شوند و با یک باد غالب و مناسب روند خوبی را در کاهش آلودگی هوا شاهدیم.

 

قطعاً مهندسی شهری  و نوع چیدمان ساختمانها در کاهش آلودگی هوا اثرگذار است اما تصور نمی‌کنم کار پژوهشی از سوی نهاد خاصی صورت گرفته باشد و ماکت یا شبیه‌سازی صورت نگرفته است تا باد غالب نقاط نامناسب را مشخص شود.

 

به عنوان نمونه در کشور ژاپن برای ساخت‌وساز شهری ابتدا ماکت آن شهر را می‌سازند و بعد از شبیه‌سازی، باد غالب به آن می‌دهند تا راههای خروج باد و عبور از آلاینده‌ها را مورد توجه قرار دهند که متاسفانه برای تهران کارهای مطالعاتی لازم انجام نشده و در حال حاضر نمی‌دانیم ورود و خروج باد غالب در غرب و شرق تهران چگونه است و به چه ترتیبی انجام می‌گیرد.

 

چرا مسئولان ذیربط اعم از شهرداریها، محیط زیست، اداره پایش و ... چنین پروژه‌های مهم و ضروری را در تهران و کلان‌شهرها انجام نداده‌اند؛ آیا برای ایجاد باد غالب در تهران یا کلانشهرها، راهکار خاصی داریم؟

 

استاد اردکانی: باید کنفرانسی در این رابطه برگزار شود و کارشناسان ذیربط نظرات و مدلهای علمی خود را ارائه دهند تا از این وضعیت بسیار اسف‌بار آلودگی هوا رهایی یابیم.

 

استاد زمانیان: مسئولیت این قضیه با سازمان هواشناسی است؛ این سازمان باید مدلی برای چرخش هوا طراحی کند و آن را به نمایش گذارد که مشخص شود چه زمانی "باد غالب" ایجاد می‌شود و نوع تغییرات به چه صورتی خواهد بود.

 

 

البته استاندارد نبودن ایستگاههای پایش آلاینده‌ها نیز اثرگذار است چرا که بیشتر ایستگاهها، استاندارد نیست و اشتباه انتخاب کردن محل ایستگاهها نیز یکی از دلایل نادرست بودن اندازه‌های شاخصها محسوب می‌شود.

 

 

به طور قطع وجود ایستگاههای پایش و اندازه‌گیریها در داخل بافت شهری ایراد و اشکالی ندارد اما استاندارد بودن محل آنها بسیار حائز اهمیت است حتی زمانی که محل سازمان محیط زیست در خیابان نجات الهی قرار داشت یکی از ایستگاههای اندازه‌گیری و پایش آلاینده‌ها در داخل حیات خلوت این اداره واقع شده بود! بنابراین این محلهای غیراستاندارد تاثیر بسزایی در اندازه‌گیری آلاینده‌ها دارد.

 

اگر ایستگاههای پایش استاندارد باشد در اعداد شاخصها اثرگذار است اما در هر حال اصل مدل سازیها در این حوزه با سازمان هواشناسی است.

 

استاد اردکانی: ایستگاههای ما برای اندازه‌گیری اعداد نباید در مناطق «واگرا» و «همگرا» قرار گیرد و توضیحات باید مبتنی بر واقعیات باشد به عنوان مثال اگر محل ایستگاهی در منطقه «واگرایی» باشد مقدار آلاینده‌ها را کمتر نشان می‌دهد و اگر محل ایستگاه در قسمت «همگرایی» باشد میزان آلاینده‌ها بیشتر نشان داده می‌شود.

 

محل ایستگاهها باید مناسب و کارشناسی شده باشد تا واقعیات ارائه شود و این داده‌ها یا اطلاعات مبنای تصمیمات شهری و مقابله با بحرانها خواهد بود که در هر حال ایستگاههای مناسبی نداریم و سنجش صحیحی انجام نمی‌شود اما به غیر از موضوع ایستگاهها و ارائه اعداد پایش، بحث ماکت و شبیه‌سازی نیز باید مورد توجه جدی قرار گیرد یعنی بعد از شبیه‌سازی‌ها باید باد غالب داده شود تا نقاط تمرکز همگرا و واگرا مشخص باشد.

 

باید در نوع ساختمانها و برخی ساخت‌وساز‌ها دقت شود یعنی اگر با وجود باد غالب، آلاینده‌ها در برخی نقاط، همگرا شدند باید آن ساختمانها که در مسیر باد و راه  فرار آلاینده‌ها قرار دارند، تخریب شود یا اینکه راهکارهای دیگری مورد توجه قرار گیرد.

 

 

استاد اردکانی: در ایران هیچ مشکلی از نظر تحقیقات و دانش نداریم و همه کارشناسان ما می‌توانند این کار را انجام دهند اما مهمترین مسئله بحث مدیریت راهبردی و کارآمد است؛ مدیریت باید به جای خرجهای اضافی کار صحیح و علمی را از نیروهای کارشناس خبره بخواهد.

 

متاسفانه در مورد کارهای علمی و نتایج آن اطلاعاتی در دست نیست و در خصوص احداث ایستگاه های سنجش در نقاط مناسب نیز آمار دقیقی وجود ندارد.

 

 

استاد زمانیان‌: ساخت بسیاری از شهرها در نقاط مختلف بر مبنای ویژگیهای اقلیمی انجام می‌گیرد و بر همین مبنا جانمایی‌ها انجام می‌شود و این مهم به نوعی پایه و اولویت یک نقشه جامع است.

 

 

برخی از مدیران ذیربط شاید علاقمند نباشند که کارهایی اساسی ترتیب دهند و بیشتر به فعالیتهای نمایشی و فوری روی می‌آورند چراکه کارهای مدلسازی سنگین و بسیار پرزحمت است؛ مدیران ذیربط تا زمانی که در پی مدلهای آماری هستند به دنبال مدلسازی نمی‌روند چراکه که مدلسازی کاری سنگین است و حتی برخی مدیران نمی‌دانند که این مهم چقدر ضرورت دارد و چگونه باید انجام شود؛ برخی مدیران هم تصور می‌کنند که می‌توان مدلسازی را از خارج کشور وارد کرد!

 

اگر کارهای مدلسازی انجام نشود نمی‌توانیم پیش‌بینی درستی انجام دهیم بنابراین این مسئله اهمیت ویژه‌ای خواهد داشت و حتی اگر پیش‌بینی درستی در زمینه آلودگی هوا انجام شود در تعطیلی مدارس و طرحهای کمیته‌های اضطرار  آلودگی هوا اثرگذار خواهد بود.

 

استاد اردکانی: یک بحث به آلودگی هوا و موضوع دیگر به پیش‌بینی هوا مربوط می‌شود و می‌توان به این دو از لحاظ علمی و کارشناسی توجه داشت.

 

 

بنابراین ماکت شهر تهران باید با همین وضعیت موجود شبیه‌سازی شود و حتی نبود باد یا باران و عدم وقوع ناپایداریهای جوی هم مدنظر قرار گیرد اما نحوه کار اینگونه است که با توجه به ماکت شبیه‌سازی شده به آن باد غالب روزانه (یعنی باد کوه به دره و باد دره به کوه) می‌دهیم و آن زمان بیشترین تمرکز و راه فرار آلاینده‌ها در زمانهای مختلف مورد توجه قرار می‌گیرد یعنی سنجش نقاط واگرایی و همگرایی آلاینده‌ها را مورد توجه قرار می‌دهیم حتی در وضعیتی که باد غالب وجود ندارد هم باید راهکارهای مناسبی مدنظر قرار گیرد؛ باد غالب بین 30 تا 40 کیلومتر در ساعت است و اگر این میزان باد وجود داشته باشد در صورت نبود بارندگی هم از آلاینده‌های جوی و ذرات معلق کاسته می‌شود.

 

اگر با ورود یک سامانه جوی، صرفاً وزش باد داشته باشیم شرایط آلاینده‌های هوا بهبود می‌یابد اما اگر این باد وجود نداشته باشد، توانایی جاروب کردن آلاینده‌ها از غرب به شرق و سپس خروج آنها وجود نخواهد داشت؛ تندی و شدت باد هم باید به حدی باشد که این آلاینده‌ها را از نقاط عبوری خارج کند اما اگر باد غالب وجود نداشته باید باید راهکارهای دیگری اندیشیده و اجرایی  شود.

 

 

 

اما تمامی برنامه‌های ذکر شده از سوی مسئولان ذیربط مبنی بر از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و ... در حالی است که آلاینده‌های تهران و حتی کلانشهرهای کشور تغییرات محسوسی نداشته  و حتی با ورود خودروهای جدید به جای خودروهای فرسوده نیز تغییرات چشمگیری رخ نمی‌دهد و باید توجه به خودروهای هیبریدی مورد توجه ویژه قرار گیرد.

 

خودروهای غیر هیبریدی قاعدتاً بعد از چند سال دوباره آلایندگی تولید می‌کنند و چرخه آلودگی هوا نیز به ترتیب قبل‌تر ادامه می‌یابد یعنی باید خودروهای هیبریدی و سپس برقی در کلانشهرها استفاده شود لذا باید راهکارهای تشویقی برای بهره‌گیری از خودروهای هیبریدی انجام گیرد یعنی ضمن برداشتن برخی موانع بعضی از اعمال تشویقی نیز در دستور کار قرار گیرد و این راهکار قطعاً در کاهش آلودگی هوا موثر خواهد بود.

 

یکی از سؤالاتی که باید از مسئولان ذیربط شود این است که چرا کارخانه‌های داخلی به سمت هیبریدی شدن نرفته‌اند؛ متاسفانه یک مدت مسئله آلاینده‌های تهران به بحث روز تبدیل می‌شود و در زمان دیگری همه مسئولان آن را از خاطر می‌برند و حتی این رویکرد در مسائل دیگری همانند زلزله، ریزگردهای جنوب غرب کشور و ... هم انجام می‌گیرد بنابراین باید نگاه کارشناسی و علمی برای بهبود وضعیت انجام پذیرد.

 

به عنوان نمونه پدیده ریزگردها و حتی قطعی برق خوزستان و خاک گرفتگی مقره‌‌ها که در سال گذشته نیز به‌وقوع پیوست هم یکی از مسائلی است که باید از سوی مدیران ذیربط مورد توجه قرار گیرد و برای رفع مشکلاتی از این دست به راهکارهای علمی اندیشیده شود.

 

 

حتی در مورد قطعی برق خوزستان  و خاک گرفتن مقره‌ها هیچ تحقیقی در رابطه با آن صورت نگرفت و این مسئله پدیده‌ای مخصوص بود که باز هم اتفاق می‌افتد و من نیز در این رابطه تحقیقات لازم را انجام داده‌ام.

 

در رابطه با پدیده خاک گرفتگی مقره‌ها و قطعی برق مناطقی از خوزستان باید گفت در آن ایام یک توده خاک به همراه رطوبت بسیار بالا از دریای عرب به روی عدن ورود یافت و از این منطقه به سوی یمن آمد و از روی یمن به جنوب عربستان رسید، سپس خلیج فارس را در برگرفت و با خاکی که از کشور عراق وارد شده بود، ممزوج شد و یک رطوبت بسیار شدید را ایجاد کرد که در نهایت به پدیده قطعی برق استان خوزستان منجر شد.

 

چنین پدیده‌هایی دوباره اتفاق می‌افتد بنابراین باید اعلام  خطر کنیم و از هم‌اکنون در فکر جلوگیری از چنین مسائلی در کشور  باشیم اما در مورد مسائلی نظیر آلایندگی هوا در کلانشهرها و به ویژه تهران نیز پرسشهایی مطرح می‌شود که با این وضعیت ساختمانها و نبود ماشینهای هیبریدی باید چه برنامه‌ای را برای این منظور انجام داد.

 

 

 

 

طبق تحلیلی که بنده مطرح کرده‌ام می‌توان باد مصنوعی و غالب 30 تا 40 کیلومتر در ساعت را در تهران به حرکت درآوریم و این کار تاثیرات بسزایی برای کاهش آلودگی هوا به دنبال دارد اما در مورد نحوه ایجاد باد غالب می‌توانیم ابتدا به شبیه‌سازی بپردازیم، سپس به نصب ژنراتورهای باد با تعداد مشخص و محاسبه شده در کوههای شمال غرب پایتخت اقدام کنیم؛ تعبیه این ژنراتورها و ایجاد باد غالب می‌تواند در ایجاد ناپایداری‌ و از بین بردن آلاینده‌ها و خروج آنها از شهر اثرگذار باشد.

 

نصب ژنراتورهای باد که با نیروی برق فعالیت خواهند داشت باوجود هزینه‌بَر بودن، می‌تواند فواید بسیاری را برای سلامت شهروندان داشته باشد البته برخی افراد می‌گویند چنین الگویی در هیچ یک از نقاط دنیا اجرا نشده است که بنده تاکید دارم می‌توان در این رابطه یک نوع الگو ایجاد کرد و بهتر است مدل آن را ایران طراحی و اجرا کند.

 

 

 

 

استاد زمانیان:  کشورهای که در این مسئله آلودگی هوا سابقه دارند، راهکارهای مختلفی را برای این منظور انجام داده‌اند که مهمترین آنها ایجاد شهرها بر اساس "توانش اقلیمی" است به عنوان مثال باید نوع ساختمان‌سازی در شهر تهران به‌گونه‌ای باشد که آلاینده‌ها با یک باد اندک نیز جابه‌جا شوند و شرایط بهبود کیفیت هوا به سادگی به‌قوع بپیوندد.

 

ما حتی به غیر از توسعه شهری باید نکاتی نظیر توسعه کشاورزی را هم در کشور مدنظر قرار دهیم یعنی برای این منظور نکات علمی مورد توجه قرار گیرد؛ یعنی اگر می‌خواهیم توسعه کشاورزی را در منطقه‌ای لحاظ کنیم باید میزان بارشها در آن منطقه را مدنظر داشته باشیم و این کارهای مطالعاتی یا علمی تاکنون به درستی انجام نشده است؛ متاسفانه علم هواشناسی را هم دیر یاد گرفته‌ایم چرا که اگر زودتر به این موضوعات توجه می‌کردیم، تاثیرات بسزایی در شهرسازیها و توسعه کشاورزی کشور داشت.

 

در مورد کاهش آلاینده‌های کلانشهرها مهمترین موضوع بهره‌گیری از خودروهای هیبریدی یا دورگه است و دیگر اینکه به افزودن سرانه فضای سبز و افزایش اکسیژن باید توجه شود؛ در مورد گونه‌های درختان برای افزایش سرانه فضای سبز نیز هنوز روی گونه خاصی کار نکرده‌ایم و دست‌اندرکاران ذیربط باید در این حوزه وارد شوند اما در هر حال باید گونه‌هایی مدنظر قرار گیرند که رشد سریعی برای افزایش اکسیژن داشته باشند.

 

بنابراین هر نقطه‌ای از شهرها که قصد توسعه دارد یا اینکه برنامه‌های توسعه کشاورزی باید بر مبنای توانش اقلیمی باشد تا مشکلات کنونی در بحث آلودگی هوا و سایر مسائل رخ ندهد.

 

به عنوان مثال در مورد بارشها و میزان آب نیز باید دقت کامل صورت گیرد و حتی در نقطه‌ای مانند یزد که میزان بارشها 60 میلیمتر است نباید توسعه کشاورزی بیش از حد داده شود اما متاسفانه در برخی نقاط متناسب با میزان بارشها برداشت آب صورت نگرفته و  و برداشت بیش از آن چیزی است که تصور می‌کنیم و تنها حرکت در حال حاضر بحث توسعه با توانش اقلیمی است.

 

 

 استفاد از خودروهای هیبریدی بسیار اثر مثبتی در کاهش آلودگی هوای کلانشهرها دارد  اما در مورد تاثیرات خودروهای دیزلی باید گفت که آنها هم آلایندگیهایی را به‌دنبال دارند.

 

 

استاد اردکانی: به طور قطع این دست از خودروها نیز آلایندگی دارند؛ در کشورهای اروپایی یا امریکایی به هیچ عنوان از خودروهای دیزل استفاده نمی‌کنند و حمل و نقل عمومی نیز شامل این خودروها نمی‌شود و همه جا از هیبرید یا دورگه‌ها بهره می‌گیرند.

 

در کشور خودمان نیز باید در تمام نقاط با قطعیت از خودروهای هیبرید استفاده کنیم و راهکار جایگزینی خودروهای فرسوده اثر دائمی ندارد و فقط به صورت مقطعی خواهد بود چراکه کارکرد مناسبی محسوب نمی‌شود.

 

 

 استاد اردکانی: جنوب غرب کشور عزیزمان با معضل بزرگ ریزگردها روبه‌رو است که نام دیگر آن طوفان خاک است و شدتهای آن تفاوت دارد؛ بنده تجربه 50 ساله در علم هواشناسی دارم و به صورت کامل با ریزگردهای جنوب غرب کشور و علل وارد شدن آن آشنا هستم.

 

ریزگردها یا طوفان خاک با شدتهای مختلف، تعریفهای گوناگونی دارد اما به صورت ساده باید گفت خاکها در صحراهای مستعدی ایجاد می‌شود که بادهای شدیدی در آنها می‌وزد؛ ذرات خاک بعد از وزش باد و بلند شدن از روی سطح، تا ارتفاع دو متر بالاتر می‌رود و اثرات خود را در بهبود کیفیت هوا باقی می‌گذارند.

 

 

در مورد ریزگردها یا طوفان خاک باید گفت که ریزگردها و طوفان خاک در منطقه جنوب غرب با جنوب شرق متفاوت است چراکه در شرق کشور بیشتر طوفان خاک به همراه شن به‌وقوع می‌پیوندد اما در مورد جنوب غرب کشور باید گفت که خاک در این منطقه از چهار مسیر مختلف وارد می‌شود و این راهها در فصول سال نیز متفاوت است.

 

به عنوان مثال در بهار هواشناسی که از اسفند ماه  شروع می‌شود و تا 10 خرداد ادامه دارد 25 تا 30 روز طوفان خاک ایجاد شده و دید افقی کمتر از 5 کیلوکتر بوده است.

 

در حقیقت بیشترین وضعیت ریزگردها و طوفان خاک را در فصل بهار برای خوزستان داریم؛ در این ایام خاک از غرب و جنوب غرب وارد کشور می‌شود یعنی این خاک از عراق یا شمال عربستان ورود می‌یابد و خشک  بودن تالاب‌ها باعث پخش خاکها می‌شود اما ورود باد و ایجاد ریزگردها از سمت بادهای شمال نیز در این منطقه وجود دارد و این موضوع غالباً در تابستان به‌وقوع می‌پیوندد؛ در این فصل خاک را از جنوب غرب نداریم و در تیرماه شرایط نامناسب‌تری را مشاهده کرده‌ایم.

 

 

 

حرکت گردوخاکها بستگی به جهت بادها و سامانه‌ها و این دو در فصلهای زمستان با تابستان تفاوت دارد؛ به عنوان مثال در فصل تابستان تعداد روزهایی که طوفان خاک به‌وجود آمده بیشتر شده اما در زمستان حدود 13 تا 18 روز خاک داشته‌ایم.

 

این سامانه مربوط به ریزگردها و طوفان خام در زمستان از سوی غرب می‌‌آید یعنی یک مرکز پرفشار باعث ایجاد آن می‌شود و خاک از سمت جنوب غرب وارد می‌شود به عنوان مثال برخی کارها همانند آبگیری تالابها، درختکاری و ... تا حدودی از خاک و اثرات ریزگردها می‌کاهد اما در حقیقت از چهار مسیر ایجاد ریزگردها فقط یک مسیر مسدود می‌شود.

 

 

 رئیس کنونی سازمان محیط زیست تاکید کرده که مردم خوزستان در پنج سال آینده نفس راحتی خواهند کشید! اما از نظر بنده آقای کلانتری فقط یک منطقه را با این برنامه‌ریزی‌ها می‌پوشاند در حالی که باید هر چهار منطقه ورود ریزگردها مورد توجه قرار گیرد؛ به عنوان مثال خاکی که از شمال عربستان یا از غرب یا شمال غرب وارد می‌شود چگونه می‌تواند کنترل شود.

 

اما در مورد سامانه‌ها یا نظام‌های جوی باید اعلام کرد که برخی از سامانه‌ها دارای رطوبت و بارندگی نیستند و تنها به طوفان خاک کمک  می‌کنند که نمونه آن را در سالهای اخیر شاهد بوده‌ایم؛ در  خرداد ماه سال 93 بر اثر پدیده طوفان چندین نفر دچار مصدومیت شده و تعدادی افراد نیز جان خود را از دست دادند که این پدیده نیز یکی از همان طوفانهای ذکر شده بوده است؛ اما در مورد این طوفان باید تاکید کرد که این مهم قابل پیش‌بینی بود.

 

اما در همان ایام طوفان سال 93، سازمان هواشناسی اعلام کرد که این موضوع در  مقیاس کوچک و "خرد مقیاس" بوده است و قابل پیش‌بینی نبود!! در حالی که بنده چند مقاله علمی در این رابطه به نگارش درآورده‌ام که این طوفان قابل پیش‌بینی بوده است؛ به عنوان مثال در  سال 44 این پدیده در تهران اتفاق افتاده بود بنابراین مسئله غیر ممکنی محسوب نمی‌شود.

 

 

به طور قطع پدیده طوفان خاک با سامانه‌های جوی و شرایط مخصوص جوی از جایی به جای دیگر منتقل می‌شود و اگر خوب پیش‌بینی شود و مسیرها را بیابیم این مسئله قابل کنترل خواهد بود.

 

در حال حاضر نیز رئیس سازمان محیط زیست تاکید کرده که در پنج سال آینده رفع گردوغبار صورت می‌گیرد و بنده برای وی نامه‌ ای نوشته‌ام که این عمل منوط به تعقیب صحیح ورود مسیرهای گردوغبار به کشور است.

 

بنده برای رفع این معضل نیز برنامه‌ها و طرحهایی دارم و تنها هدف بنده نجات کشور از این مسائل است.

منبع:تسنیم