مردم را از سونامی سرطان نترسانید

با این وجود، دکتر علی قنبری مطلق، رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت  تاکید دارد که آمار ابتلا به سرطان در ایران کمتر از میانگین جهانی است و پدیده «سونامی سرطان» در ایران نداریم. همچنین این مقام مسئول به دستاوردهای ایران در حوزه درمان و پیشگیری از سرطان اشاره می‌کند و می‌گوید: با اجرای طرح تحول سلامت از اردیبهشت 93 تاکنون، کشور ما در حوزه پیشگیری و درمان سرطان، گام‌های بلندی برداشته که البته هنوز با شرایط ایده‌آل فاصله داریم. گفت‌وگوی با این مقام مسئول درباره تحولات ایران در حوزه پیشگیری و درمان سرطان را از نظر می‌گذرانید.

چند روز قبل وزیر بهداشت تاکید داشت که ما در ایران سونامی سرطان نداریم و نباید مردم را بترسانیم. چه آمار و استدلال‌های علمی برای این مدعا وجود دارد؟
برای این‌که اطلاعات درستی از شیوع سرطان در یک جامعه آماری داشته باشیم، باید به آمار ابتلای افراد به سرطان در هر صد هزار نفر جمعیت نگاه کنیم. این شاخص برای مردان ایرانی، 173 مورد در هر صد هزار نفر است، اما این آمار در جهان حدود 205 مورد ابتلا است. همچنین آمار ابتلا به سرطان در زنان ایرانی، 137 مورد در هر صد هزار نفر است، ولی در جهان این شاخص حدود 165 مورد است. بنابراین میزان بروز سرطان در ایران، کمتر از میانگین‌های جهانی است و به همین دلیل نیز از منظر علمی تاکید داریم که سونامی سرطان در ایران نداریم.

در شرایطی که سالانه حدود صد هزار نفر در ایران به آمار مبتلایان به سرطان اضافه می‌شود، چه دستاوردهایی در حوزه ارائه خدمات درمانی به بیماران مبتلا به سرطان داشته‌ایم؟
خوشبختانه در حوزه درمان سرطان، نیروهای انسانی اصلی برای درمان سرطان در طول این سال‌ها تامین شده است. اگرچه در حوزه تامین نیروی انسانی همچنان کمبودهایی داریم، اما تقریبا نیروهای انسانی کافی و مورد نیاز برای درمان سرطان را در کشور در اختیار داریم. برای 10 سال آینده هم پیش‌بینی‌هایی شده و نیروهای انسانی مورد نیاز برای درمان سرطان در حال تربیت است.

این نیروی انسانی در حوزه درمان سرطان، دانش لازم برای درمان مطلوب را کسب کرده است. آنها هم به واسطه ارتباط با علم روز جهان و هم در دسترس بودن خدمات درمانی و آموزشی و علمی، بسیار ماهر شده‌اند و به همین دلایل، درمان سرطان در ایران به استانداردهای جهانی نزدیک شده است.

اما هنوز در حوزه رادیوتراپی به عنوان یکی از درمان‌های اصلی سرطان، کمبودهای جدی در کشور وجود دارد.
وقتی می‌گوییم در حوزه درمان سرطان به استانداردهای جهانی نزدیک شده‌ایم، بیشتر حوزه شیمی‌درمانی مدنظر ماست که کیفیت این نوع درمان در ایران، جهش چشمگیری داشته است. در حوزه جراحی سرطان نیز در مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ، نزدیک به استانداردهای جهانی حرکت می‌کنیم، اما نیاز داریم که در شهرهای کوچک‌تر به استانداردهای جهانی نزدیک شویم.

اما می‌پذیریم که در حوزه رادیوتراپی، نیاز داریم که هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی، استانداردهای خود را ارتقا دهیم که البته این امر نیز به تنهایی از عهده دولت و اعتبارات محدودی که وزارت بهداشت دارد، خارج است.
درواقع به لحاظ در دسترس بودن درمان‌های مختلف در کشور، در شرایط قابل قبولی هستیم، اما قبول داریم که در شرایط ایده‌آل نیستیم و نیاز داریم که در این حوزه، روز به روز پیشرفت کنیم.

در مورد همین در دسترس بودن درمان‌های سرطان، تبعیض‌هایی هم وجود دارد. مثلا در مناطق محروم به نسبت کلانشهرها، توزیع عادلانه امکانات درمان سرطان به چشم نمی‌خورد؟
ما در چهار سال گذشته، اقدامات متعددی را انجام داده ایم تا توزیع خدمات درمان سرطان در کشور عادلانه‌تر شود. در گام اول، طرح آمایش سرزمینی سرطان را اجرا کردیم. در این طرح به‌دنبال این بودیم که بدانیم هم‌اکنون از منظر امکانات درمان سرطان در چه شرایطی قرار داریم و همچنین در 10 سال آینده در هر منطقه کشور به چه تجهیزات، امکانات درمانی و نیروی انسانی نیاز داریم.

در برخی نقاط کشور، امکانات درمانی مطلوبی برای درمان سرطان وجود دارد، اما در برخی مناطق، امکانات درمان سرطان در حوزه جراحی و رادیوتراپی مطلوب نیست. دلیل این مساله هم این است که وقتی امکانات و تجهیزات به اندازه کافی برای همه مبتلایان به سرطان وجود نداشته باشد، در نتیجه در توزیع امکانات هم کمبود وجود خواهد داشت.

چه اقداماتی برای رفع این کمبودها در حوزه درمان سرطان انجام شده است؟
ما برای رفع این کمبودها، مراکز درمان سرطان را به سه نوع مرکز تقسیم کردیم. مراکز تیپ یک درمان سرطان، مراکزی هستند که فعالیتشان در حوزه تشخیص زودهنگام سرطان است. خوشبختانه از سال 94، حدود 137 مرکز درمان تیپ یک در نظر گرفته شده که هم‌اکنون میزان پیشرفت ساخت این مراکز حدود 80 درصد است. با توسعه این مراکز، پیشرفت چشمگیری در حوزه تشخیص زودهنگام سرطان به وجود خواهد آمد.

در مراکز تیپ 2 درمان سرطان، خدمات رادیوتراپی و شیمی‌درمانی به بیماران مبتلا به سرطان ارائه خواهد شد و در مراکز تیپ 3، مراکز جامع سرطان هستند که خدمات پیشرفته‌تری در حوزه تشخیص سرطان، شیمی درمانی، جراحی و رادیوتراپی ارائه خواهند کرد. مراکز تیپ 2 در کشور فعالیت می‌کنند، اما باید تعداد این مراکز افزایش یابد تا بیماران در هر نقطه کشور، دسترسی بهتری به خدمات درمانی داشته باشند. مشکل عمده این که می‌توانیم بگوییم مراکز تیپ 3 در کشور وجود ندارد. براساس پیش‌بینی‌هایی که انجام شده در نظر داریم تا 10سال آینده، تعداد مراکز تیپ 2 افزایش پیدا کند و مراکز تیپ 3 هم ساخته شود. بنابراین پیش‌بینی ما این است که در حوزه درمان سرطان و دسترسی بیشتر ساکنان مناطق محروم به خدمات درمانی، سال به سال از اوضاع بهتری بهره‌مند شویم.

گرچه با اجرای طرح تحول سلامت، پرداخت از جیب بیماران مبتلا به سرطان بسیار کاهش پیدا کرد، اما این بیماران نگران هستند که با وجود محدودیت منابع مالی دولت، دامنه این حمایت‌ها کاهش پیدا کند. چه راهکاری وجود دارد که مراکز تیپ 2 و 3 سرطان در کشور توسعه پیدا کرده و پرداخت از جیب بیماران مبتلا به سرطان نیز افزایش پیدا نکند؟
با اعتبارات دولتی توانستیم مراکز تیپ یک سرطان را راه‌اندازی کنیم، اگرچه برای تجهیز برخی از این مراکز به حضور خیران سلامت و بخش‌خصوصی نیاز داریم تا تشخیص زودهنگام سرطان گسترش پیدا کند، اما واقعیت این است که با اعتبارات دولتی نمی‌توانیم به ساخت و تجهیز مراکز تیپ 2 و3 سرطان اقدام کنیم، زیرا ساخت و تجهیز این مراکز به اعتبارات زیادی نیاز دارد و در این حوزه حتما به سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی و خیران سلامت نیاز داریم. با توجه به این‌که به‌دلیل افزایش سن امید به زندگی و سبک زندگی مردم، آمار ابتلا به سرطان در حال افزایش است، بنابراین نیاز داریم که از نظر کمی و کیفی، خدمات درمانی ارائه شده در حوزه سرطان را ارتقا دهیم که این امر مهم به تنهایی از توان وزارت بهداشت خارج است.

در حوزه تجهیز مراکز فعلی درمان سرطان نیز به اعتبارات کافی نیاز داریم. بخصوص تجهیز دستگاه‌های رادیوتراپی به حضور بخش غیردولتی احتیاج دارد تا این تجهیزات نوسازی شود. بنابراین برای ساخت و تجهیز مراکز درمان سرطان به عزم ملی نیاز داریم و در این زمینه باید همه کمک کنیم. در حوزه پرداختی از جیب بیماران مبتلا به سرطان نیز تغییری ایجاد نخواهد شد و با توجه به عزم دولت و وزارت بهداشت برای تداوم طرح تحول سلامت، حمایت درمانی از بیماران صعب‌العلاج کاهش پیدا نخواهد کرد.