مستند؛ رسانه‌ای برای تمام فصول
مصباح الهدی باقری کنی
پنجشنبه ۷ دی ۱۳۹۶ ساعت ۰۶:۲۱
کد مطلب: 576856
در سالهای اخیر، فیلم های مستند نه تنها عرصه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصاد سیاسی را درنوردیده، بلکه به مانند فیلم های سینمایی، به روی پرده سینماها اکران می شود و مورد اقبال تماشاگران نیز قرار می گیرد. عرصه مستند حالا پرتره های شخصی افراد و سلبریتی ها از گونه های مختلف را نیز دربر‌گرفته است.
مایکل مور و الیور استون که سابقه ساخت فیلم های سینمایی را نیز دارند، دو مستندساز شهیر جهانی هستند که با ساخت گونه های جدید، توجه عمومی را به خود جلب کردند. مایکل مور در آخرین اثرش در حمایت از کاندیداتوری هیلاری کلینتون، فیلم "مایکل مور در سرزمین ترامپ (ترامپ لند)" را ساخت و الیور استون بعد از دو سال همنشینی و مصاحبت با پوتین، مستند 4 اپیزودی "مصاحبه با پوتین" را آماده و منتشر کرد.
اما عرصه ساخت مستند در کشورمان، سابقه زیادی ندارد. شاید بعد از مستند "آزادی" (مربوط به جریان پیروزی انقلاب اسلامی)، اولین مستندهای فاخر در ایران را بتوان به نام شهید سید مرتضی آوینی زد. او با "روایت فتح" اش، نوعی جاودانگی به تصاویر دفاع مقدس بخشید. مستندهایی که با نریشن های نغز و پرحس و حال شهید آوینی، زمینه ای بکر و البته تازه و خلاقانه را پیش روی مخاطب ایرانی گذاشت. البته با شهادت آوینی، #روایت_فتح با محمد آوینی و محمد نوری زاد ادامه پیدا کرد، اما نسخه اصل نشد.
در اواسط دهه 70، برنامه "با طبیعت"، با اجرای قدرتمند اسماعیل میرفخرایی و پخش مستندهایی در خصوص حیات وحش و #محیط_زیست، استاندارد جدیدی از ساخت مستندهایی دراین ژانر را در تلویزیون نشان داد و سطح توقعات مخاطب را بالا برد.
سپس مستند "ایران" به کارگردانی حمید مجتهدی و با استفاده از فناوری های روز تصویربرداری، جذابیت های باستانی، گردشگری و جامعه شناسی زندگی ایران و ایرانی را به رخ کشید. محمدرضا اصلانی نیز در همین ژانر، توفیقات زیادی را بدست آورد.
اما در دهه هشتاد و به تناسب اقتضائات و فضای سیاسی و اجتماعی کشور، مستندها به سمت ژانر #اجتماعی رفت و مسعود ده نمکی با سابقه رسانه های مکتوبش به سمت رسانه تصویری رفت و تجربه اول خود را با دو مستند انتقادی و اجتماعی "فقر و فحشا" و "کدام قرمز، کدام آبی"، محک زد . جالب اینکه به نسبت تکنولوژی روز مستندهایش بسیار خوب دیده شد.
حوزه مستندها در دهه اخیر ساحت های مختلفی را طی کرده و به صورتی فاخر و قابل احترام، مخاطبان بسیاری در حوزه ها و بخش های مختلف را درگیر خود ساخته است. در ژانر علمی و #سیاست_علمی، شمقدری با سه گانه میراث آلبرتا و در ژانر دفاع مقدس و #انقلاب، محمد حسین مهدویان با آثار ارزشمندی چون آخرین روزهای زمستان (شهید باقری)، ایستاده در غبار (احمد متوسلیان) و ماجرای نیمروز (ترورهای منافقین در سال 60) در جایگاه بالاتری قرار گرفته اند.
در چند سال گذشته جشنواره #حقیقت، جشنواره #عمار و گروه های تلویزیونی و برنامه ساز مختلف (مانند #ثریا) در تنور سینمای مستند دمیده اند و نسلی از دغدغه مندان جوان برای انتقال ایده ها و عقایدشان در حوزه های مختلف را انگیزه مند نموده اند.
در همین جشنواره اخیر سینمای حقیقت، سه فیلم مستند "اشرف، همزاد شاه" (درخصوص زندگی و زمانه اشرف)، "ارثیه پدری" (در خصوص دوره شاهنشاهی تا مرگ محمدرضا پهلوی ملعون) و "ترور سرچشمه" (در خصوص حادثه هفتم تیر 60 و شهادت بهشتی مظلوم) که به ترتیب توسط خانم نیک اختر، مهدی نقویان و محمدحسین مهدویان کارگردانی و اکران شد، مورد توجه بسیار قرار گرفت.
اکران مستندهای قائم مقام (درخصوص آیت‌الله منتظری) و ترخیص (در خصوص شفافیت در حوزه سلامت) نیز در دو ماهه گذشته، چیرگی و چربش این گونه تصویرسازی را نشان داد. ضمناً در آینده نزدیک، مستند "دوم شخص" (در خصوص مرحوم هاشمی) و مستند "زخم تازه" (در خصوص روز عاشورای سال 88)، مخاطبان منتظری دارد.
قطعاً، این گونه رسانه ای، یکی از کانال های جدی است که می تواند مطالعات، پژوهش ها، بررسی ها، ارزیابی ها و ارزشیابی های صورت گرفته بوسیله هسته های مختلف علمی را جهت و انتقال داده و سیاستگذاران و سایر مخاطبین هدف را تحت تاثیر خود قرار دهد و ما را به نقطه اثر نزدیک گرداند.
نکته آخر اینکه، جبهه مقابل انقلاب هم یک راه جدی مقابله را در همین عرصه جستجو می کند. مستندهای مشهور "انقلاب 57" و "خط و نشان رهبر" از این دست هستند. #مستند_را_جدی_بگیریم.
