روشن است با وجود فساد گسترده، نه طرح عمرانی اثربخش خواهد بود و نه رفاه حاصل از رشد اقتصادی، پایدار.

جهان نیوز - دکتر سید امیر سیاح: مشاور اقتصادی محترم رییس جمهور در ماه‌های اخیر 6 موضوع را به عنوان ابرچالش اقتصاد ایران معرفی کرده‌اند: آب، بیکاری، محیط زیست، صندوق‌های بازنشستگی، بحران بانکی و بودجه.
در ادبیات مدیریت راهبردی، منظور از چالش در ابعاد ملی، مشکل یا مسأله‌ای است که با روش‌های متعارف، حل نشود و با طولانی و ریشه‌دار شدن، ابعاد و آثار پیچیده‌ای پیدا کند. احتمالاً منظور آقای دکتر نیلی هم از ابرچالش، مسائل و مشکلات بسیار بسیار پیچیده بوده است.
اولویت بندی موضوعات کشور برای جلب توجه و اهتمام سیاستگذاران، رویکردی راهبردی و قابل تقدیر است اما به نظر می‌رسد متولی و مسوول اصلی اقتصاد ایران در سال‌های اخیر، در شناخت مشکلات اساسی اقتصاد ایران، عمداً یا سهواً از حداقل دو چالش مهم و اساسی چشم‌پوشی کرده‌اند؛ رشد فساد و افت سرمایه اجتماعی.
سرمایه اجتماعی به معنای اعتماد متقابل مردم به همدیگر و به مسوولان، مهم است به ویژه در اقتصادی که جراحی‌های سخت و غیرقابل اجتناب پیش رو دارد آن هم در زمانه‌ای که هر شهروند با هزینه صفر می‌تواند منبع و مروج اخبار دروغ باشد.
وقتی سرمایه اجتماعی پایین و افکارعمومی زیر بمباران شدید و دائمی اخبار منفی یا اغراق‌های تلخ (نظیر حقوق‌های نجومی واملاک نجومی) است، همه شهروندان خود را مغبون و منابع کشور را در معرض چپاول خواهند دید. در این فضا، احتمال فراوان وجود دارد که کارگران پیچ‌ها را سفت نخواهند بست، پرستاران برای بیماران دلسوزی نخواهند کرد و آموزگاران در تربیت نسل آتی مأیوس خواهند بود و همینطور مأموران بهداشت در نظارت بر صنایع غذایی...، و مهندسان ساختمان در طراحی پل‌ها و بناها ... و پیمانکاران آسفالت در لکه‌گیری راه‌ها و ...  و آشپزها در استفاده از مواد اولیه مرغوب و...
اثری که افت سرمایه اجتماعی بر افت بهره‌وری و کندی رشد اقتصادی ایران گذاشته، شاید قابل محاسبه نباشد. غفلت عجیب تیم اقتصادی دولت از سرمایه اجتماعی و ترمیم اعتماد عمومی، بدون تردید اجرای بهترین سیاست‌های اقتصادی در ایران را با شکست روبه‌رو خواهد کرد. یادمان نرود وقتی سرمایه اجتماعی پایین است، مردم به فراخوان رییس جمهور برای انصراف از دریافت یارانه‌ها توجهی نخواهند کرد ... .
 
احیای سلامت اقتصادی و مبارزه با فساد هم جایش در چالش‌های مدنظر دکتر نیلی خالی است. خدا کند غفلت مشاور اقتصادی رییس جمهور از ذکر آن به عنوان ابرچالش، سهوی بوده باشد و سکاندار اقتصاد ایران در این سال‌ها، به نظریه برخی تکنوکرات‌های هم‌مشرب خویش دایر بر همزیستی با فساد یا ضرورت فساد برای روغن کاری چرخ‌های اقتصاد، بی اعتقاد باشد.
روشن است با وجود فساد گسترده، نه طرح عمرانی اثربخش خواهد بود و نه رفاه حاصل از رشد اقتصادی، پایدار.
به فهرست چالش‌های غفلت شده توسط تیم اقتصادی دولت می‌توان موارد دیگری نظیر «غیراقتصادی شدن تولید در ایران»،«فقدان راهبرد توسعه صنعتی»،«جدایی واحدهای پژوهشی و تولیدی» و شاید نگران کننده‌تر از همه،«رواج بی‌سابقه ربا و پول‌های حرام در جیب و سفره شهروندان» نیز اضافه کرد.  غفلت آقای دکتر نیلی از دو چالش اساسی سرمایه اجتماعی و فساد اگر عمدی نبوده باشد، می‌تواند ناشی از روش شناسی و عقبه فنی- مهندسی ایشان باشد. مهندسان عاشق روابط اگر-آنگاهی و پیش فرض‌های ساده کننده هستند که در پژوهش‌ها و مقالات اقتصادی موج می‌زنند و دانشکده‌های اقتصاد را از واقعیت‌های کف بازار به شدت دور کرده‌اند.
مهندسان اقتصاددان، وقتی به ادبیات اقتصادی پا می‌گذارند، شیفته عبارت«با فرض ثبات سایر شرایط» می‌شوند چون در این صورت می‌توانند همه چیز را بجز دو متغیر مورد مطالعه، ثابت تلقی کنند و برای روابط دو متغیر تحت مطالعه خویش، به راحتی روابط اگر–آنگاهی کشف کنند. این ماجرا وقتی مشکل ایجاد می‌کند که این مهندسان اقتصاددان، فرض «ثبات سایر شرایط» را به دنیای واقعی هم بسط می‌دهند. به همین دلیل در دنیای ذهنی بسیار محدود شده آنها، نه فساد وجود دارد، نه دیوانسالاری، نه فقر، نه تبعیض و نه احساس فقر و تبعیض.  شاید به همین دلیل، از نظر مهندسان حاکم بر تیم اقتصادی دولت، مهم نیست اختلاف دریافتی کارگر و عضو هیأت مدیره برخی شرکت‌ها به صد برابر رسیده است. نگاه آنها به کارگر، شبیه نگاه به بقیه عوامل تولید است. ماشین آلات ساخته شده از فلز و پیچ مهره؛ عاری از احساس؛ عاری از عشق یا تنفر.  شاید به همین دلیل هم هست که تیم اقتصادی حاکم بر دولت، نسبت به ضجه‌های مالباختگان کاسپین و پدیده و نیز نسبت به حال و روز کارگرانی که ماه‌ها حقوق‌شان عقب افتاده، تقریباً بی‌تفاوت هستند.
بزرگ‌ترین مشکل امروز اقتصاد ایران، نه محیط زیست، نه اشتغال و نه حتی فساد است؛ بزرگ‌ترین مشکل امروز اقتصاد ایران، همین نگاه تک بعدی و دور از واقعیت‌ها در تیم اقتصادی دولت است.
منبع:صبح نو