حرم حضرت ابوالفضل العباس (علیه السلام)/ متولیان حرم حضرت ابوالفضل العباس(علیه السلام)

به گزارش جهان نيوز،از آغاز سده چهارم هجری، حاجبان و دربانانی بر مرقد امام حسین(علیه السلام) و مرقد ابوالفضل العباس(علیه السلام) گماشته شدندتا حرمت این دو بارگاه را پاس بدارند و آنجا خدمت گزارند. معمولا (سادن) یا همان تولیت حرم، از بزرگان خاندان‌های علوی و گاه غیر علوی عراق بوده و در بیشتر اوقات یکی از عالمان عهده‌دار این قسمت شده است.
تولیت از سمت‌های مهمی است که از روزگار آل بویه تا روزگار صفویان جایگاه درخور توجهی داشته و در عصر صفویان به طور خاص از رشد و عظمت دو چندانی برخوردار شده است. از سده دهم هجری قمری به این سوی، برخی از خاندان‌های ساکن کربلا فرمان‌هایی از پادشاه صفوی دارند که تولیت را به آنان واگذاشته است. در دوران سلطه امپراتوری عثمانی بر عراق، نام‌های برخی از متولیان و خدمتگزاران حرم امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل(ع) در دفتر ویژه‌ای در اوقاف ثبت شد و آنان به موجب همین فهرست، حقوقی ماهیانه دریافت می‌کردند.
اکنون نیز چنین است و خاندان‌هایی که تولیت را در اختیار دارند آن را برای فرزندان خود به ارث می‌گذارند. البته گاه که تولیت از سادات است وی نقابت و پیشوایی علویان را نیز در اختیار می‌گیرد و در نتیجه حکمران کربلا می‌شود و گاه تنها تولیت را در اختیار دارد و نقابت علویان با کسی دیگر است. تنها در اواخر حکومت صفویه و اوایل دوران سلطه عثمانی بر عراق، متولیانی غیر از علوی تولیت را عهده‌دار شده‌اند.
معمولا تولیت حرم حضرت ابوالفضل العباس(ع) جزو وظایف متولیان حرم امام حسین(ع) بوده و آنان با بر عهده داشت این مسئولیت، فردی شایسته را در خصوص اداره حرم حضرت ابوالفضل العباس(ع) به نیابت می‌گماشته‌اند.
اینک فهرستی از متولیان حرم حضرت ابوالفضل العباس(ع) را فراروی دارید که بر پایه اسناد و مدارک کهن فراهم شده است:
1. محمد بن نعمة الله؛ چونان که از مهر وی بر وقفنامه (فدان الساده) پیداست در سال 1025 حرمدار بوده است.
2. شیخ حمزه؛ از خاندان سلالمه، عالمی فاضل که در فاصله سال‌‌‌های 1091 تا 1106 هجری قمری عهده‌دار حرم بود و یادداشت‌های ارزشمندی نیز درباره تاریخ کربلا از خود بر جای گذاشت. فرزندی از او نمانده است.
3. شیخ محمد شریف؛ چنان که از مهر وی بر اوراق معلمچی به دست می‌آید، وی به سال 1161 هجری قمری متولی حرم بوده استو
4. شیخ احمد خازن؛ به سال 1187 هجری قمری تولیت حرم را بر عهده داشته و گردآورنده دیوان سید نصرالله حائری، او را (ادیب فرهیخته ستوده) خوانده است.
5. شیخ علی بن عبدالرسول؛ از سال 1188 تا 1222 هجری قمری عهده‌دار این سمت بوده است.
6. عبدالجلیل طعمه؛ در سال 1224 هجری قمری تولیت حرم را بر عهده داشته است.
7. سید محمد علی بن درویش بن محمد بن حسین آل ثابت؛ از سال 1225 تا 1229 هجری قمری عهده‌دار این سمت بوده است.
8. سید ثابت بن درویش بن محمد بن حسین آل ثابت؛ در سال 1232 هجری قمری عهده‌دار حرم شده و در سال 1238 هجری قمری و زمانی پس از آن نیز در همین سمت بوده است.
9. سید حسین بن حسن بن محمد علی بن موسی؛ جدّ بزرگ آل وهاب؛ در چهارم شوال 1240 هجری قمری و در پی برکناری سید ثابت متولی پیشین حرم، این سمت را بر عهده گرفته است.
10. سید وهاب بن محمد علی بن عباس آل طعمه؛ در آغاز متولی حرم امام حسین(ع) بود و پس از آن درسال 1243 هجری قمری تولیت حرم ابوالفضل(ع) را بر عهده گرفت.
11. سید محمد بن جعفر بن مصطفی بن احمد آل طعمه؛ به سال 1250 هجری قمری تولیت حرم بوده است.
12. سید حسین بن حسن بن محمد علی بن موس وهاب؛ در پی عزل سید محمد بن جعفر متولی پیشین به موجب فرمان مورخ 25 جمادی الاولی سال 1254 هجری قمری تولیت حرم حضرت ابوالفضل العباس(ع) به او سپرده شد و در سال 1256 هجری قمری از این سمت برکنار گردید. در فاصله سالهای 1256 تا 1259 هجری قمری دفتر سید محمد جعفر،‌متولی اسبق، عهده‌دار تولیت حرم بود و پس از این تاریخ مجددا خود او به تولیت حرم رسید و تا سال 1265 هجری قمری در این سمت ماند.
13. سید سعید بن سلطان بن ثابت بن درویش آل ثابت؛ به سال 1265 هجری قمری دو دوره زمانی جدای از هم، عهده‌دار سمت تولیت شده و در این مدت به انجام کارهای بزرگی توفیق یافته است، از جمله این که با دربار عثمانی وارد گفت و گو شد و از آنان خواست افراد خاندان‌های متولی حرم امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل(ع) را از پرداخت حق دفت در حرم معاف بدارد و به آنان حقوقی هم بدهد. دربار عثمانی این درخواست را پذیرفت و برای حرم امام حسین(ع) و حرم حضرت ابوالفضل العباس(ع) هر کدام 15 خدمتگزار گماشت تا ماهانه از صندوق اداره اوقاف حقوق دریافت کنند.
14. سید حسین معروف به نائب التولیه؛ فرزند سید سعید بن سلطان آل ثابت؛ چون در هنگام به ارث بردن سمت تولیت خردسال بود،‌ به نیابت از او سید حسین بن سید محمد علی آل ضیاء الدین عهده‌دار امور حرم شد، تا آن که ناصرالدین شاه در سفر خود به کربلا، سید حسین نایب التولیه را عزل کرد و رسما این سمت را به سید حسین آل ضیاءالدین سپرد. در پی این اقدام، سید حسین آل ثابت ناگزیر به استانبول رفت تا به کمک حکومت عثمانی سمت خود را باز پس گیرد. اما در این کار توفیقی نیافت و در نیتجه راهی ایران شد و در آنجا به تلاش‌هایی دست زد. شاه ایران در نتیجه این تلاش‌ها،‌ تولیت حرم امام رضا(ع) را به او سپرد.
15. سید حسین بن محمد علی بن مصطفی بن محمد بن شرف الدین بین ضیاءالدین بن یحیی بن طعمه (طعمه اول)؛ به سال 1282 هجری قمری عهده‌دار تولیت شد و تا پایان زندگی، یعنی سالی 1288 هجری قمری در این سمت ماند.
16. سید مصطفی بن سید حسین بن محمد علی ضیاءالدین؛ پس از درگذشت پدرش سید حسین متولی پیشگفته، این سمت را در اختیار گرفت و تا سال 1297 هجری قمری آن را عهده‌دار بود.
17. سید محمد مهدی بن محمد کاظم بن حسین بن درویش بن احمد آل طمعه؛ پس از درگذشت تولیت پیشین در سال 1297 هجری قمری بدین سمت گماشته و به سال 1298 یعنی سال بعد برکنار شد. او که خطیبی فاضل بود و به سال 1334 هجری قمری درگذشت، نیکوکاری‌های فراوانی داشت. از آن جمله اقدامی است که روزنامه الزورای بغداد آن را چنین گزارش می‌کند: (سید محمد مهدی آل طعمه کلیددار حرم حضرت ابوالفضل مبلغ 125000 قرش کمک به ساخت کتابخانه رشید در بغداد کمک کرد).
18. سید مرتضی بن مصطفی بن حسن آل ضیاء الدین؛ چون در هنگام به ارث رسیدن تولیت به وی،‌هنوز خرسال بود،‌او سید محمد مهدی تولیت پیشگفته در ردیف 17، این سمت را در اختیار گرفت تا هنگامی که نزد حکومت بغداد از او بدگویی کردند. هنگامی که حکمران بغداد به زیارت کربلا آمد، از نزدیک اطمینان یافت. سید مرتضی توانایی اداره حرم را داراست. از همین روی،‌ به سال 1298 هجری قمری دربار عثمانی فرمان تولیت او را صادر کرد. از این زمان تا هنگام رسیدن سید مرتضی به سنّ‌ بلوغ، عمویش سید عباس سید حسین آل ضیاء الدین به نیابت از او امور حرم را عهده‌دار بود. در روز پنج‌شنبه 18 ربیع الاول سال 1357 هجری قمری (17 ماه مه 1938 م) درگذشت. از اقدامات شایسته او می‌توان از طرح آبرسانی کربلا یاد کرد.
19. سید محمد حسین بن سید مرتضی آل ضیاءالدین؛ پس از درگذشت پدرش به سال 1357 هجری قمری تولیت حرم را در اختیار گرفت. او که از شخصیت‌های برجسته و فرهیخته و دارای صفات برجسته‌ای بود، اقدامات و مواضع شایسته‌ای داشت که از جمله است: اهدای هدیه تشکر ارزشمندی به عباس محمود عقاد به مناسبت تألیف کتاب ابوالشهداء، برقراری صلح میان مردم کاظمین و نجف در شب عاشورای 1946م، بازداشتن پلیس از ورود به حرم حضرت ابوالفضل العباس(ع) در خلال قیام مردمی در اکتبر 1952 م. او در روز 16 ربیع الثانی سال 1372 هجری قمری برابر با سال 1953م. درگذشت و در چهلم درگذشتش مجلس بی‌همانندی ترتیب دادند و شاعران و ادیبان او را رثا گفتند.
20. سید بدرالدین بن سید محمد حسن آل ضیاءالدین؛ در سال 1372 هجری قمری عهده‌دار تولیت و به سال 1385 هجری قمری از این سمت برکنار شد و در روز پنجشنبه 4 شوال 1406 هجری قمری درگذشت.
پس از برکناری‌اش در سال 1385 هجری قمری،‌سید حسن سید صافی آل ضیاءالدین به جای وی اداره حرم را در دست گرفت.
21. سید محمد حسین بن مهدی آل ضیاءالدین؛ از سال 1402 تا 1411 هجری قمری عهده‌دار تولیت بود. این کار را با درست‌اندیشی و تدبیر به انجام رساند.