گروه فرهنگ و هنر جهان نیوز، جواد محرمي:«ملي و راه‌هاي نرفته‌اش» جزو آثاري است كه پيش از جشنواره سي و پنجم فجر در سال گذشته به جرم فمنيستي بودن كنار گذاشته شد، فيلم حالا چند روزي است كه در سينماهاي كشور اكران شده است، اثري كه با وجود رگه‌هاي گل درشتي كه ممكن است ضد مرد تعبير و تفسير شود، به مراتب از بسياري از آثار راه‌يافته به جشنواره فجر سال گذشته به لحاظ محتوا سالم‌تر است.

اين سالم‌تر بودن كاملاً نسبي است و بر همين اساس مي‌توان گفت فيلم تهمينه ميلاني در مقايسه با بسياري از آثار به نمايش درآمده در جشنواره فجر قطعاً از صلاحيت بيشتري براي راهيابي به اين رويداد برخوردار بوده و با نگاهي غيركارشناسانه كنار گذاشته شده است.

 

آخرين اثر سينمايي تهمينه ميلاني گرچه فيلمي است كه مانند اغلب آثار اين فيلمساز موتور محرك داستاني‌اش را تضاد مرد با زن تشكيل مي‌دهد و زورگويي و كله‌شقي‌هاي مردانه در آن طبق معمول پررنگ است و مانند اغلب آثار او فرديت و هويت زنانه در جامعه قوه محرك و كانون اصلي داستان را تشكيل مي‌دهد اما مؤلفه‌هايي در آثار ميلاني وجود دارد كه آثار او را در مقايسه با بسياري از فيلم‌هايي كه به ورطه سياه‌نمايي‌هاي رايج و تلخي‌هاي اعصاب خرد كن فرو مي‌غلتند، متمايز مي‌كند.

 

از مهم‌ترين نقاط تمايز اين است كه تضاد ميان دو جنس مخالف در آثار ميلاني هرقدر هم كه انگيزه‌هاي ضد مرد داشته باشد اما در خدمت درام است، يعني درام از مفهوم و محتوا جلوتر است، به همين نسبت محتوا و حرف اصلي فيلمساز بر كارگرداني هم غلبه ندارد.

در واقع اگر فيلمساز قصد انتقاد از مسئله‌اي را دارد آنقدر تحت تأثير ارائه آن حرف قرار نگرفته تا در بيان آن مخاطب را به شكنجه شدن روي صندلي سينما وادار كند، بله در فيلم او باز هم كاراكترهاي مرد به اصطلاح كله خر، زورگو و تا حدي ديوانه به شكلي پر رنگ به چشم مي‌خورند و باز هم يك زن كاملاً مثبت در يك محيط مردسالار به دنبال هويت و فرديت زنانه خود مي‌گردد ولي مخاطب بيش از اينكه شاهد زجه‌موره‌ها و بدبختي‌هاي سلسله‌وار و غيردراماتيك اين دست فيلم‌هاي سينماي ايران باشد با روايت نرم و تقريباً منطقي و البته سينمايي فيلمساز همراه مي‌شود و از اينكه وقت و پولش را صرف سينما كرده، پشيمان نمي‌شود. اين احترامي كه فيلمساز براي مخاطب قائل شده، كاملاً قابل ستايش و البته غيرقابل انكار است.

 

  

اما بزرگ‌ترين اشكال فيلم عقب‌ماندگي محتوايي آن است. تهمينه ميلاني ظاهراً در تاريخ جا مانده و دوست ندارد از نوستالژي دوران كودكي و احتمالاً جواني و باز هم احتمالاً فضاي مردسالارانه‌اي كه يا خود تجربه كرده يا شاهد آن بوده دل بكند. او همچنان دوست دارد براي دختراني كه گرفتار درجه بالاي غيرت مردانه پدران و شوهران و برادران‌شان هستند، دل بسوزاند و براي آنها مرثيه‌سرايي كند؛ چيزي كه در جامعه امروز ديگر يا از آن خبري نيست يا با سرعتي تصاعدي در حال كمرنگ شدن است. ميلاني ظاهراً آن حال و هوا را دوست دارد و نمي‌تواند از آن دل بكند، اگرچه به ظاهر دارد از آن تبري مي‌جويد.

 

 زن ايراني اتفاقاً خواستار همين مردي است كه فيلم ملي و راه‌هاي نرفته آن را نشان مي‌دهد. ميلاني ناخواسته براي زنان و حتي مردان جامعه وارونه اين روزهاي ما يك قهرمان خلق كرده است. سينماي ايران سال‌هاست كه از مردان واقعي تهي شده است، اينكه انگيزه فيلمساز دقيقاً چه بوده مهم نيست، اينكه ما تصويري هرچند تا حدي افراطي از يك مرد واقعي در سينماي ايران مي‌بينيم، اتفاق خوبي است.

جالب است كه به رغم همه تلاش‌هاي فيلمساز براي كانوني كردن كاراكتر زن فيلم، اين مرد داستان است كه با همه كله‌شقي‌هايش قهرمان است. ميلاني باز هم ناخواسته ضربه آخر را بر اين قهرماني مردانه مي‌زند و با كشتن مرد به دست زن يك نقض غرض كامل را انجام مي‌دهد و شمايل مردانه‌اي را كه مخاطب با او همذات‌پنداري مي‌كند، به قهرماني دوست‌داشتني‌تر تبديل مي‌كند.