کام‌گیری میلیاردی بنگاه ها از نام محرومان
يکشنبه ۲۶ شهريور ۱۳۹۶ ساعت ۰۱:۰۰
کد مطلب: 549983
به گزارش جهان نيوز به نقل از جوان، نفوذ نظام سرمايه‌داري و سياست‌هاي ماترياليستي در كشورمان حالا با نقابي تازه در پي جلب اعتماد عمومي براي سودآوري بيشتر پيش مي‌رود؛ نقابي كه تحت عنوان «مسئوليت اجتماعي» دستگاه‌ها و سازمان‌هایي همچون بهزيستي و سازمان غذا و دارو را هم نمك‌گير كرده است و اين سازمان به‌طور رسمي با يكي از فروشگاه‌هاي اينترنتي عرضه‌كننده محصولات فريبنده‌اي نظير تونيك رفع سفيدي مو يا داروي رفع ريزش مو و داروهاي لاغري كه هيچ كدام نظر موافق پزشكان متخصص را با خود همراه نكرده است، شكل تازه‌اي از تبليغات بازرگاني را با رنگ و لعابي انسان‌دوستانه و تحت‌عنوان مسئوليت اجتماعي به نمايش گذاشت. اين شيوه جديد تبليغات و بازاريابي به همراه جلب اعتماد عمومي حالا به‌قدري در جامعه گسترش يافته و حلاوتش به دهان شركت‌ها مزه كرده كه شركت‌ها براي پيوستن به طرح مسئوليت اجتماعي به رقابتي جدي كشيده شده‌اند. نكته قابل‌توجه در اين ميان مزايايي است كه اين مسئوليت اجتماعي در چشم‌پوشي از تخلفات يا معافيت‌هاي مالياتي براي شركت‌هاي حاضر در مسئوليت اجتماعي دارد. بايودنت، همراه اول، دنون و آب معدني دماوند ديگر شركت‌هايي هستند كه به مسئوليت اجتماعي پيوسته‌اند؛ موضوع پر ابهامي كه بيشتر تبليغات بازرگاني اين شركت‌ها به شمار مي‌رود تا گره‌گشايي از فقرا و آسيب‌ديدگان اجتماعي.
اقدامي كه نيكوكارانه نيست
بر‌خلاف تصور عمومي مسئوليت اجتماعي شركت‌ها همان اقدام بشردوستانه يا نيكوكارانه نيست، اين مسئوليت در تعريف گسترده‌تر عبارت است از اقداماتي كه شركت‌ها در سطحي فراتر از مقررات و براي ايجاد توازن بين نيازهاي ذينفعان و نياز به سودآوري انجام مي‌دهند. هر چند ريشه مسئوليت اجتماعي در شكل امروزي‌اش را مي‌توان در جنبش حسابرسي اجتماعي در دهه ۷۰ ميلادي جست‌وجو كرد، اما افزايش اهميت و توجه به اين موضوع تازگي دارد. مسائلي مثل متهم شدن نايكي و شركت‌هاي ديگر به استفاده از نيروي كار ارزان و اجبار به كار پرفشار از اولين رخدادهايي بودند كه به واكنش شركت‌هاي بزرگ در مقابل خيزش عليه نهاد شركت‌هاي سودآور منجر شد.
مجله اكونوميست در نقدي كه در سال ۲۰۰۵ به مُد شدن اين بحث منتشر كرد، استدلال كرد كه تنها مسئوليت اجتماعي هر شركت كسب درآمد است – و اجراي برنامه‌هاي مسئوليت اجتماعي در بهترين حالت برنامه‌اي است كه به بيراهه رفته است، اما وجود برخي انگيزه‌هاي قوي در كسب و كار باعث شده شركت‌ها به اجبار يا اشتياق با حركت در مسير مسئوليت اجتماعي شركت‌ها همراه شوند. براي نمونه، شركت‌هايي مثل نايكي كه در دهه ۱۹۹۰ با خطر تحريم خريد محصولات رو به‌رو بوده‌اند، يا مك‌دونالد كه خطر شكايات حقوقي پرسروصدا را به دليل دغدغه چاقي مردم پيش روي خود مي‌ديده است. شايد مسئوليت اجتماعي را راهبردي براي ارائه چهره‌اي دوستانه‌تر به عموم مردم بدانند. اين پديده در كشور ما هم به آرامي نفوذ كرده است.
سودآوري مسئوليت اجتماعي
از نظر اقتصاددانان مسئوليت اجتماعي تنها در صورتي مدنظر بنگاه‌هاي اقتصادي قرار مي‌گيرد كه براي آنان سودآور باشد. يكي از مزاياي ورود به عرصه مسئوليت اجتماعي اصلاح ديدگاه منفي جامعه نسبت به سودآوري بنگاه‌هاست. بر همين اساس مسئوليت اجتماعي در بنگاه‌هاي سرشناس در سطح جهان بخش مهمي از سلسله مراتب سازماني به حساب آمده و تبليغ و برندسازي نيز منطبق با استراتژي مسئولانه شركت صورت مي‌گيرد. فردين عليخواه، جامعه‌شناس در اين‌باره مي‌گويد: «برخي ديدگاه‌هاي اقتصادي تحقق مسئوليت اجتماعي شركتي را موجب افزايش سود شركت مي‌دانند و معتقدند مزاياي اقتصادي اين امر در نهايت به خود شركت باز‌خواهد گشت. هر شركت شاخص‌هايي در اين زمينه براي خود تعريف کند و در جهت تحقق آن بكوشد، در نهايت موجب كسب شهرت و محبوبيت نام يا برند خود خواهد شد و روشن است كه اين وضع بر سود اقتصادي شركت‌ها مؤثر خواهد بود.»
اين استاد دانشگاه معتقد است: «بودجه دولت‌ها براي برطرف‌كردن برخي آسيب‌ها و بحران‌هاي اجتماعي محدود است و از اين جهت تلاش مي‌كنند از طريق تعريف معافيت‌هاي مالياتي براي شركت‌هايي كه در زمينه مسئوليت اجتماعي فعاليت مي‌كنند، از منابع مالي اين بنگاه‌هاي كلان در راستاي بهبود وضع جامعه بهره بگيرند.»
وي تأكيد مي‌كند: «هيچ شركتي دلش براي من و شما نسوخته است، قسمت پنهان قضيه اين است كه همه بنگاه‌هاي اقتصادي تمام هزينه‌هايي را كه در بخش مسئوليت اجتماعي صرف مي‌كنند، در قيمت تمام‌شده محصول حساب مي‌كنند و از من و شما مي‌گيرند. زماني كه حسابرس مالياتي سراغ آنها بيايد، متوجه خواهد شد كه اين شركت درصدد بوده هزينه‌هايش را بيشتر از آنچه هست نشان بدهد، اما مسئوليت اجتماعي باعث مي‌شود كه حسابرس هزينه‌هاي اضافه شده را بپذيرد و مالياتي از شركت نگيرد.»
تطهير در سايه مسئوليت اجتماعي
حكايت تفاهمنامه ميان يك شركت اينترنتي با محصولاتي كه همين يك سال پيش با نامه‌نگاري رئيس سابق سازمان غذا و دارو تبليغاتشان از صدا و سيما حذف شد حالا به عنوان شركت نمونه در حوزه مسئوليت اجتماعي معرفي مي‌شود. رسول ديناروند، رئيس سازمان غذا و داروي دولت يازدهم درباره محصولات عجيب اين فروشگاه در حوزه چاقي و لاغري يا رويش موهاي ريخته شده اينگونه توضيح داده بود: «وزارت بهداشت كاملاً با اين تبليغات مخالف است و به هيچ عنوان اين تبليغات و ادعاهاي آنها را تأييد نمي‌كنيم. اين كالاها هيچ فرقي با كالاهاي ماهواره‌اي ندارند مردم به اين تبليغات توجه نكنند و بدانند كه اين نوع تبليغات و ادعاها از نظر قانوني هم ممنوع است.»ماجراي تطهير اين شركت با امضاي تفاهمنامه‌اي با سازمان بهزيستي به‌گونه‌اي رقم خورد كه سازمان غذا و دارو هم به طور رسمي از مواضعش در اين حوزه عقب‌نشيني كند تا جايي كه نامه منتشر شده از سوي يكي از كارشناسان اين سازمان درباره سلامت محصولات اين شركت در فضاي مجازي از سوي وي تكذيب شد. كبري ناصري، معاونت غذا و داروي دانشگاه علوم پزشكي بيرجند درباره نامه‌اش اينگونه توضيح مي‌دهد: «اين نامه صرفاً يك نامه داخلي و اداري بود و جنبه اطلاع‌رساني عمومي نداشته و انتشار آن در فضاي مجازي غيرقانوني است.» وي مي‌افزايد: «از نظر ما هر محصولي كه توسط اين سايت عرضه مي‌شود در صورت داشتن مجوزهاي وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو بلامانع است و مقصود ما تنها محصولات بدون مجوزهاي قانوني است.»
مسئوليت اجتماعي زماني مي‌تواند در يك جامعه به اهداف بلندبالاي خود يعني رفع بحران‌هاي اجتماعي و اقتصادي دست پيدا كند كه فراگير باشد و وظيفه به حساب آيد نه لطف، اما انگار در كشور ما مسئوليت اجتماعي به درآمدزايي از فقر، آسيب و به نام فقرا و به كام ثروتمندان تبديل شده است.
