قدم اول ایران می‌توانست بسیار قوی‌تر برداشته شود/ نیازی هم به تعیین مهلت ۶۰ روزه نبود/ از افزایش مقطعی تنش‌ها نباید ترسید/ آنها می‌دانند در ایران جریانی هست که اساسا دلش با این کار نیست پس سعی می‌کنند تهدید بیشتری بکنند

 ارزیابی کلی شما از اقدام ایران در زمینه کاهش تعهدات برجامی‌اش چیست؟
من این اقدام را یک گام کوچک در یک مسیر درست می دانم. فشارهای آمریکا به ایران و عدم همکاری اروپا با ایران در یک سال گذشته، دو علت اساسی داشته است. اول این‌که آمریکایی‌ها تصور می کردند ترکیب گزینه های فشار ایران را ضعیف کرده، ایران قادر به پاسخ دادن به فشارها نیست و فشار به ایران اساسا هزینه ندارد. دوم اینکه تصور می شد دولت آقای روحانی درایران به برجام نیاز داخلی دارد و در نتیجه هرگز به تعهدات برجامی خود دست نخواهد زد. بنابراین آمریکا و اروپا می‌توانند با تقسیم کار پلیس بد و خوب فشار به ایران را برای گرفتن امتیازهای بیشتر یا سوق دادن ایران به سمت فروپاشی بیشتر کنند و خیالشان هم راحت باشد که برنامه هسته ای ایران همچنان تعطیل خواهد ماند. اقدام روز چهارشنبه این محاسبات را به چالش کشیده و مسیری را آغاز کرده برای اینکه به طرف های مقابل نشان بدهد ایران نه تنها ضعیف نیست بلکه در زمانی کوتاه می تواند شرایطی ایجاد کند که هیچ چیز از برجام باقی نماند. من فکر می‌کنم این آغاز یک راهبرد  درست است که اگر هوشمندانه جلو برود روی محاسبات طرف مقابل اثر خواهد گذاشت.

 پس چرا می گویید این یک گام کوچک بوده؟
واقعیت این است که قدم اول می توانست بسیار قوی‌تر برداشته شود. نیازی هم به تعیین مهلت 60 روزه نبود. ما گزینه های زیادی مانند رفع محدودیت‌های تحقیق و توسعه ماشین‌های سانتریفیوژ، نصب ماشین‌های بیشتر و افزایش ظرفیت تولید، کاهش دسترسی ها و بازرسی‌ها و ... داشتیم که استفاده از آنها سیگنال بسیار قوی‌تری به غرب می داد. ضمن این‌که فراتر رفتن از سقف300کیلو برای اورانیوم کم غنی شده یا 130 تن برای آب‌سنگین، با ظرفیت تولید فعلی، حدودا به اندازه همین دو ماه طول می‌کشد. شروع کار از تعهداتی که اساسا اجرای آنها به دلیل تحریم‌های آمریکا غیرممکن شده سیگنال ضعیفی بود ولی از حیث راهبردی در مسیر درستی قرار دارد. الان آنچه مهم است این است که ایران قدم‌های بعدی را مصمم‌تر بردارد. همه چیز باید طبق آن جمله کلیدی در بیانیه شورای عالی امنیت ملی پیش برود که می گوید ایران خروج گام به گام از برجام را آغاز کرده است.

 ظاهرا اروپا از همین حالا ضرب‌الاجل ایران را رد کرده. دیگر آیا نیازی به پایبندی ایران به ضرب‌الاجل 60 روزه هست؟
اروپا سعی خواهد کرد از این زمان 60 روزه برای فشار به ایران به منظور کنار گذاشتن تهدیدی که کرده و ضرب‌الاجلی که داده استفاده کند. در آغاز راه من مطلقا انتظار ندارم نه اروپا و نه آمریکا قدم جدی برای جبران خسارت اقتصادی ایران از تحریم‌ها یا کاهش فشارها بردارند. برعکس، آنها چون می دانند در ایران جریانی هست که اساسا دلش با این کار نیست و تهدیدهای غرب را هم همیشه بزرگ‌تر از اندازه واقعی اش می‌بیند، سعی خواهند کرد تهدید بیشتری بکنند و با فشار روانی جدی‌تر عزم ایران را بشکنند. به نظر من اگر فشارها از حد معینی فراتر برود و اروپا حرف آخر را بزند اساسا نیازی نیست ایران منتظر 60روز دیگر بماند. اگر ما مصمم باشیم با توجه به نیاز امنیتی غیرقابل جایگزینی که غربی‌ها به برجام دارند، روند به‌تدریج متفاوت خواهد شد و درخواست‌ها برای مذاکره با ایران برای این‌که راضی به بازگشت به تعهداتش شود جدی‌تر می‌شود. از افزایش مقطعی تنش‌ها نباید ترسید. در واقع دیپلماسی پشتوانه پیدا می‌کند در حالی که مذاکرات یک سال گذشته با اروپا کاملا بی‌پشتوانه و ملتمسانه بوده است. ایران نیاز به یک عزم راهبردی دارد تا بتواند محاسبات دشمنان خودش را تغییر بدهد. این یعنی اگر لازم شد و اروپا کاملا تکلیف را روشن کرد، باید قبل از زمان 60 روزه بخش‌های کلیدی‌تری از تعهدات متوقف شود.

 واکنش‌ها را تا اینجا چطور تحلیل می‌کنید؟
بر خلاف کسانی که می‌گفتند اگر ایران دست به برجام بزند زمین و آسمان به هم می ریزد، روسیه و چین به آمریکا ملحق می‌شوند، تحریم‌ها یک شبه منفجر می‌شود و حتی ممکن است جنگ بشود، شما همین واکنش‌های دو روز گذشته را اگر با دقت تحلیل کنید می‌بینید همه از جمله آمریکا محتاطانه واکنش نشان داده‌اند. روس‌ها و چینی ها تلویحا از کار ایران دفاع کرده‌اند. از همه مهم‌تر این است که بحث‌ها دوباره برگشته روی این‌که چطور برنامه هسته ای ایران مهار شود و دیگر کسی از برنامه موشکی و منطقه ای حرف نمی‌زند. اگر ما جدی باشیم، به‌زودی می توان درباره بازگشت تحریم‌ها به عقب هم مذاکره کرد.

 فکر می‌کنید هدف واقعی دولت آقای روحانی چیست؟
در وهله اول من فکر می‌کنم دولت تصور می‌کند می‌تواند چیز مختصری از اروپا بگیرد، اعلام پیروزی کند و سر دو ماه به برجام پایبند بماند. این پیش‌بینی قطعا اشتباه است. اروپا نه می‌خواهد و نه می‌تواند چیز درخوری به ایران بدهد. هرچه هم که بدهد جبران خسارت‌هایی که ایران در یک سال خورده نیست. ثانیا دولت عادت دارد با توجیهات مبتنی بر اعتماد به غرب به‌ضرب‌الاجل ها و تهدیدهای خودش پایبند نماند. این یک تهدید بسیار جدی است. نباید با وعده ها فریفته شد. اگر غربی‌ها ذره ای حس کنند دولت عزم واقعی برای برداشتن گام های جدید در 60 روز آینده ندارد، هیچ پشتوانه واقعی برای دیپلماسی ایجاد نخواهد شد. همچنین کسانی در دولت ممکن است به دنبال باز کردن باب مذاکره مستقیم با آمریکا باشند. همه اینها ریسک های واقعی است. دولت نشان داده ذهنیت راهبردی پیشرفته ای ندارد و بنابراین باید گام به گام از وضعیت مراقبت کرد.

 آیا این احتمال وجود دارد که فشارها در اثر اقدام ایران خیلی سنگین تر شود؟
فشارها اکنون در سقف قرار دارد. همین تحریم فلزات چیزی است که آمریکایی ها قبلا هم یک‌بار دیگر اعمال کرده بودند. دیگر جز عملیات روانی چیزی برای آمریکا نمانده. می بینید اعزام ناوی را که از مدت ها قبل برنامه آن اعلام شده به عنوان فشار بر ایران مطرح می کنند. حتی اگر پرونده ایران به شورای امنیت بازگردد فشار اقتصادی عملی بیش از اینکه الان هست نمی‌تواند بشود. منتها نکته این است که ما الان اهرمی برای هزینه‌مند کردن فشارهای غرب و وادار کردن آن به محاسبه مجدد درباره هزینه گام‌هایش در اختیار داریم. این چیزی است که قبلا نبود و تفاوت اصلی است که ایجاد شده است.