در دوران غیبت، جز دینداران ناب که یقین در جانشان رسوخ کرده و خداوند از آنان بر ولایت ما پیمان گرفته و ایمان را در جانشان ثابت کرده و به دم الهی یاریشان نموده است، کسی بر اعتقاد خود، استوار نخواهد ماند.

گروه فرهنگ جهان نیوزـ اَللّهُمَّ عَرِّفْنى نَفْسَكَ فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنى نَفْسَكَ لَمْ اَعْرِف نَبِيَّكَ اَللّهُمَّ عَرِّفْنى رَسُولَكَ فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنى رَسُولَكَ لَمْ اَعْرِفْ حُجَّتَكَ اَللّهُمَّ عَرِّفْنى حُجَّتَكَ فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنى حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دينى(1)
 
وضعیت شیعیان در دوران غیبت
 
روشن است که آزمایش مؤمنان و غیر مؤمنان، در هر عصر و زمانی، از سنتهای الهی است و مخصوص دوره‌ی غیبت نیست و خداوند، هر شخص و گروهی را به چیزی امتحان می کند. این امت، پس از پیامبر و امامان علیهم السلام، به غیبت - حضرت مهدی(عج) - و بعضی چیزهایی دیگر مبتلا و آزمایش شده اند- و از آزمایش الهی نمی توان گریخت - چنانکه خدای تعالی می فرماید: (احسب الناس ان یترکوا ان یقولوا آمنا و هم لا یفتنون و لقد فتنا الذین من قبلهم فلیعلمن الله الذین صدقوا و لیعلمن الکاذبین)(2)

از روایات معلوم می شود که مؤمنان در دوره‌ی غیبت گرفتار آزمایشهای بزرگی خواهند شد و همین روایات بیان می کند که چه کسی رستگار و پیروز و چه کسی زیانکار است. (3) رستگاری کامل جز برای دینداران ناب - مخلصین- و کسانی که جانشان با یقین در آمیخته و اعتقادشان محکم و شناختشان از نادانیها و نادرستیها پیراسته شده است، برای کسی دیگر میسر نیست.(4)
 
 وضع شیعه در زمان غیبت در روایات
 
از امير مؤمنان عليه السّلام نقل است كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:«اى ابا الحسن بر خدا محقّق است اين‌كه اهل ضلال(گمراهان)را به بهشت داخل نمايد»منظور رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله از اين گفتار،مؤمنانى هستند كه در زمان فتنه(فساد)بر امامت امام غايب و پوشيده شده از چشم‌ها،پابرجا بمانند،كسانى كه به امامت امام زمان عليه السّلام اقرار كنند و به ريسمانش چنگ زنند و منتظر ظهورش باشند.آنان كه صبر در مصايب دوران غيبت دارند و تسليم اوامر ائمّه دين هستند و در اطّلاع از وضعيت امام غايبشان دچار گمراه ىشدند.حضرت امير عليه السّلام مى‌فرمايد:دليل صحّت اين تفسير،اين است كه اگر خداوند، خورشيد را كه براى شناختن اوقات نماز،راهنما قرار داده است،در پشت پرده قرار دهد،در آن صورت براى مردم وجوب نماز خواندن در اوّل وقت موسّع(آزاد) مى‌شود تا براى ايشان،با برآمدن آفتاب وقت شناخته شود و يقين كند كه ظهر شده است.

به همين نحو است براى كسى كه منتظر خروج امام و چنگ‌زده به امامتش باشد، عمل به واجبات خداوند برايش موسّع است و با(رعايت)حدودش از او پذيرفته و از معناى آن‌چه كه بر او واجب شده است،بيرون نمى‌شود،پس او صبركننده و تحمّل شونده‌اى است كه غيبت امامش برايش ضرر نمى‌رساند.(5)
 
امیرمؤمنان علیه السلام: در ميان پرندگان مانند زنبور عسل باشيد. همۀ پرنده‌ها او را ناتوان مى‌شمارند و اگر پرنده‌ها بدانند در جوف آن‌ها چه بركتى نهفته است،اين رفتار را به آن‌ها روا نمى‌داشتند!(شما هم با)مردمان با زبان و بدن‌هايتان به هم بپيونديد و معاشرت كنيد،اما با دل‌ها و رفتارتان از آن‌ها دورى كنيد.قسم به كسى كه جان من در دست(قدرت)اوست!آن‌چه را كه دوست مى‌داريد،به آن نمى‌رسيد(ظهور امامتان را نمى‌بينيد)تا به روى همديگر آب دهان بيندازيد و تا بعضى بعضى ديگر(يكديگر)را دروغ‌گو بناميد و تا از شما-شيعيانم-نماند،مگر مانند سرمه در چشم و نمك در طعام.

به‌زودى به شما مثلى مى‌زنم، مثل مردى را كه طعامى(حبوباتى)داشته باشد و آن را تصفيه و پاك كند و بعد آن را در خانه‌اى جا دهد و تا خدا خواهد مدّتى صبر كند و دوباره به‌سوى آن طعام برگردد و ببيند سوس افتاده است،باز آن را تميز نمايد و تصفيه كند و سپس به خانه برگرداند،باز آن را بيرون نموده و ببيند مقدارى از آن را بيد زده است و هم‌چنين اين كار را تكرار نمايد تا از آن مقدار اندكى بماند كه ديگر آفت نتواند به آن ضرر برساند،شما نيز چنين هستيد(آن‌قدر تصفيه و غربال مى‌شويد)تا از شما نماند مگر گروه كمى كه هيچ‌فتنه‌اى نتواند(آن‌ها را از راه حقّ منحرف نمايد و)به آن‌ها ضرر برساند.(6)
 
جعفى گويد:به(امام باقر)عليه السّلام گفتم فرج شما چه‌زمانى خواهدبود؟! فرمود:هيهات،هيهات!فرج ما نخواهد شد(سه‌بار فرمود)تا شما غربال شويد باز غربال شويد و باز غربال شويد،تا كدرها برود و صاف‌ها بماند.»(7)
 
محمد بن منصور از پدرش نقل می کند که گروهی خدمت امام صادق علیه السلام نشسته بودیم و صحبت می کردیم که ایشان به ما فرمودند: «چه می گویید؟- و به اصطلاح کجای کار هستید؟- هیهات! هیهات! نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه غربال شوید، نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه - مؤمن و متزلزل شما- از هم جدا شوند، نه به خدا قسم آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه آزمایش شوید؛ نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر بعد از اینکه ناامید شوید، نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر بعد از آنکه شقی و بدبخت به شقاوتش برسد و سعید و نیک انجام به سعادتش دست یابد.» (8)

محمد بن ابی نصر می گوید: «امام موسی کاظم علیه السلام فرمود: «بدانید که به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر آنکه - مؤمن و متزلزل- از هم جدا شوند، مورد آزمایش قرار گیرید تا اینکه جز افراد بسیار نادری از شما باقی نماند»، آنگاه آیاتی از قرآن تلاوت فرمود که: (ام حسبتم ان تترکوا و لما یعلم الله الذین جاهدوا منکم)،(9)(و یعلم الصابرین)، (10) «آیا پنداشتید که بدون مشخص شدن مجاهدان و استقامت کنندگان، - از شما دست برداشته می شود؟» (11)

امام رضا علیه السلام از پدران بزرگوارش از امیر المؤمنین نقل می کند که فرمود: «...در دوران غیبت، جز دینداران ناب که یقین در جانشان رسوخ کرده و خداوند از آنان بر ولایت ما پیمان گرفته و ایمان را در جانشان ثابت کرده و به دم الهی یاریشان نموده است، کسی بر اعتقاد خود، استوار نخواهد ماند.»(12)

 اسحق بن سعد اشعری می گوید: امام عسکری علیه السلام فرمود: «به خدا قسم غیبتی خواهد داشت که جز آنها خداوند در اعتقاد به امامت او استوارشان کرده و برای دعا در تعجیل فرجش موفقشان کرده، کسی دیگر، از نابودی رهایی نخواهد یافت.» به آن حضرت عرض کردم: «یا بن رسول الله! آیا غیبتش به طول می انجامد؟» فرمود: «آری به خدا قسم، تا آن قدر به درازا می کشد که بیشتر معتقدان به او از اعتقادشان بر می گردند و جز آنها که خداوند درباره‌ی ولایت ما از آنها پیمان گرفته و ایمان را در قلبشان راسخ کرده و به دم الهی یاریشان کرده است کسی دیگر بر اعتقاد به او باقی نخواهد ماند.» (13)

منابع:
 
1- شيخ كلينى و غير او از احضرت صادق عليه السّلام روايت كرده‏اند: اين دعا را تعليم زراره فرمود: كه در زمان غيبت و امتحان شيعه بخوانند.
 2- عنکبوت/2و3 - آیا مردم گمان می کنند همینکه به زبان بگویند ایمان آوردیم، دست از سر آنها بر می داریم و دیگر آزمایش نمی شوند؟ مردمی را که قبل از ایشان بودند نیز آزمودیم و خداوند می داند که چه کسانی راستگو و چه کسانی دروغگویند - و در امتحان، درست یا نادرست از آب در می آیند.
3- ظهور نور،علی سعادت پرور ص100
4- همان
5-بحار الأنوار:١۴٣/۵٢ ب ٢٢ ح ۶١ از تفسير نعمانی
6- سیمای جهان در عصرامام زمان عج ج 1 ص591-590 به نقل از غيبت نعمانى:ص ٨ و ١١٢؛بحار الأنوار:١١۵/۵٢ ب ٢١ ح ٣٧ از غيبت نعمانى؛بشارة الإسلام:ص ۵٢؛الزام النّاصب:ص ٨٠؛يوم الخلاص:ص ١٨٨
         
7- بحار ج52ص113ب21 ح28 از غیبت طوسی
 
8- ظهور نور ص 97 به نقل از اثبات‌الهداه، ج 3، ص 510، روایت 329

 9-توبه: 16- آیا گمان کردید که بدون آزمایش الهی و مشخص شدن مجاهدانتان، از شما دست برداشته می شود؟
10-آل عمران: 142
 11- ظهور نور ص 97 به نقل از اثبات‌الهداه، ج 3، ص 510، روایت 330
12- همان ص 464، روایت 117
13- همان ص 479، روایت 180