سه دلیل برای عصمت حضرت معصومه(س)/ جایگاه شهر قم در روایات چیست؟

حجت الاسلام والمسلمین یوسف ربیعی، کارشناس مسائل مذهبی در توضیح این عبارت زیارتنامه حضرت معصومه(س) که می‌فرماید «فإنّ لک عند الله شأن من شأن» گفت: شأن به معنی جایگاه است. خطاب به حضرت معصومه عرض می‌کنیم یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه یعنی مرا در بهشت شفاعت کن. ظاهر کلام این را می‌رساند که حضرت معصومه مقامی دارد که در بهشت هم حق شفاعت دارد. لذا یکی از وجوه این شأن می‌تواند موضوع شفاعت باشد که نشان دهنده آن جایگاه والاست. معمولا در روایت وقتی مطلبی سر بسته بیان می‌شود نشان دهنده عمق مطلب و اهمیت آن است. بعنوان مثال در قرآن آمده است که «فاوحی الیه ما اوحی» یعنی به او وحی کردیم آنچه وحی کردیم. ظاهرا وحی عظمتی داشته که گویا مظروف در ظرف کلمات نمی‌گنجد.

وی در ادامه در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه زیارتنامه حضرت معصومه(س) توسط امام معصوم صادر شده است پس چگونه عبارت «اشفعی لی فی الجنه» قابل تحلیل است؟ گفت: امام معصوم به ما یاد می دهد که چطور زیارت کنیم. در مورد امیرالمومنین(ع) روایت داریم که وقتی بعضی صحابه، ایشان را همراهی می‌کردند حضرت خطی را معین می‌کردند و می‌فرمودند حق ندارید از این جلوتر بیایید! راوی می‌گوید من تنها صدای راز و نیاز حضرت را می‌شنیدم و عبارت‌های ایشان را متوجه نمی‌شدم. اما وقتی چیزی مثل دعای کمیل خوانده شده طوری گفته‌اند که برای ما نیز قابل استفاده باشد.

سه دلیل برای عصمت حضرت معصومه(س)

این کارشناس مذهبی در باب عصمت حضرت معصومه(س) خاطر نشان کرد: ما عصمت را در مورد چهارده معصوم و انبیا با توجه به مباحث کلامی و حکمت واجب می‌دانیم. علما می‌فرمایند اثبات شی نفی ماعدا نمی‌کند. یعنی اثبات مساله‌ای به منزله‌ی نفی غیر از خود نمی‌باشد. بدلیل مسائل دینی و شرعی اثبات معصومیت اهل بیت لازم است. اما در مورد غیر ائمه لزومی برای اثبات عصمت وجود نداشته است اما حقیقت امر این است که در مورد بعضی از امامزادگان مثل وجود نازنین حضرت عباس(ع) و حضرت علی اکبر(ع) و حضرت معصومه(س) ما شواهد و قرائنی داریم که برای این بزرگواران عصمت را ثابت می‌کند. مثلا مرحوم مقرم در کتاب علی اکبر(ع) خود برای آن حضرت با توجه به آیاتی که امام حسین(ع) برای بدرقه حضرت علی اکبر خوانده از آن عصمت استشمام شده و ایشان قائل به عصمت ایشان بودند.



حجت الاسلام ربیعی گفت: در مورد حضرت معصومه(س) هم یکی از شواهدی که بعضی ارائه می‌دهند این است که معصوم را به غیر از معصوم نمی‌تواند دفن کند و در این مورد روایت است که برای دفن حضرت معصومه(س) امام رضا(ع) و امام جواد(ع) حضور یافتند. حتی در مورد کربلا این سوال وجود دارد که اگر معصوم باید به دست معصوم دفن شود پس در مورد دفن حضرت سیدالشهدا چطور این موضوع قابل توجیه است؟ ائمه جواب داده‌اند که امام سجاد از زندان کوفه به معجزه و کرامت امامت به کربلا آمدند و با کمک بنی‌اسد ابدان مطهر شهدا را دفن کردند. بنابراین یکی از دلایل اینکه گفته می‌شود حضرت معصومه(س) دارای عصمت‌اند همین موضوع بوده است.

وی افزود: دلیل دوم این است که اسم حضرت معصومه(س) فاطمه است ولی ما در روایت امام رضا(ع) داریم که «من زار المعصومه بقم کمن زارنی» اینکه امام لقب معصومه به حضرت فاطمه بنت موسی بن جعفر(س) داده‌اند هم یکی از شواهد است. شاهد دیگر که برای عصمت ایشان عنوان می‌شود عدم ازدواج آن حضرت است که کفوی برای ایشان پیدا نشد و بخاطر همین او با کسی ازدواج نکرد چون کفوی نداشت.

جایگاه شهر قم در روایات چیست؟

این کارشناس دینی در مورد چرایی انتخاب شهر قم توسط حضرت معصومه و جایگاه آن در روایات افزود: شهر قم بنا بر روایت «عُش آل محمد» به معنی آشیانه آل محمد است. روایتی از امام صادق(ع) وجود دارد که می‌فرمایند خدا حرمی دارد که مکه است، پیغمبر حرمی دارد که مدینه است، امیرالمومنین حرمی دارد که کوفه است و ما اهل بیت حرمی داریم که حرم ما شهر قم است.

وی ادامه داد: قم از قرن اول شیعه داشته است. در روایات داریم که سه در بهشت رو به قم باز می‌شود. لذا بخاطر اینکه قم مرکز تشیع بوده، حضرت معصومه(س) خودشان را به قم رساندند و مردم قم هم بسیار گرم از ایشان استقبال کردند و حتی بعد از سال‌ها در همین سالگرد ورود حضرت معصومه که ۲۳ ربیع الاول است مردم قم مسیر ورود ایشان را گلباران می‌کنند.در روایات آخر الزمان داریم که علم از قم منتشر می‌شود، لذا می‌بینید الان همین‌گونه است و علمای بزرگ و همچنین امثال شیخ نمر و شیخ ابراهیم زکزاکی از قم نشو و نما پیدا کرده‌اند و همه مدیون شخص حضرت معصومه(س) هستند.علامه طباطبایی در ماه رمضان افطار خود را با بوسه به ضریح حضرت معصومه(س) باز می‌کرد و یا مرحوم ملاصدرا نقل می‌کند که هر موقع مسئله یا معضلی در فلسفه برای من پیش می‌آمد به حرم حضرت معصومه می‌آمدم و دو رکعت نماز می‌خواندم و همان موقع مسئله حل می‌شد.آیت الله جوادی آملی نقلی به این مضمون دارند که وقتی در قم هستیم هم کلام از علوم در دهان ما جاری می‌شود و هم در تالیف بهتر عمل می‌کنیم و همینکه از قم فاصله می‌گیریم می‌بینیم که همه برکات از قم بوده است. لذا فهم ما از عظمت حضرت معصومه قاصر است.

جلال و جبروت قبر حضرت زهرا(س)

وی در پایان به نقل عجیبی از آیت الله مرعشی نجفی اشاره کرد که: ایشان چله گرفته بودند که قبر حضرت زهرا(س) را پیدا کنند اما پس از چهل روز در عالم رویا به ایشان گفتند که قبر حضرت زهرا(س) تا ظهور امام عصر(عج) بنا نیست که پیدا شود ولی اگر قرار بود قبر آن حضرت معلوم باشد همه آن جلال و جبروتی که خدا برای قبر حضرت فاطمه زهرا(س) می‌خواست قرار دهد همه در حرم حضرت معصومه(س) متجلی است.

مقام و جایگاه رفیع حضرت معصومه(س)

حجت الاسلام و المسلمین چوبچیان از دیگر کارشناسان مذهبی کشورمان در مورد مقام و جایگاه رفیع حضرت معصومه(س) گفت: ۴۵ سال قبل از ولادت حضرت معصومه(س)، امام صادق(ع) فرمودند «سَتُدفَنُ فيهَا امْرَأةٌ مِن أولادِي تُسَمّي فاطِمَةَ ، فَمَن زارَها وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ» این را امام صادق(ع) زمانی فرمودند که امام کاظم(ع) خود نوزادی بودند که حضرت صادق(ع) با نگاه به نوزاد خود می‌فرمایند به زودى بانويى از فرزند من در قم دفن مى شود که نامش فاطمه است. هرکسى او را زيارت کند بهشت بر او واجب مى شود، که این نشاندهنده عظمت این وجود مقدس است.

وی افزود: نکته دیگر اینکه وجود نورانی پیامبر(ص) به حضرت صدیقه طاهره(س) فرمودند «فداها ابوها» که همین جمله را امام کاظم(ع) نیز خطاب به حضرت معصومه(س) فرمودند. در یکی از جریاناتی که حضرت معصومه(س) در جواب سوالات یکی از شیعیان در نبود امام کاظم(ع) در اختیار آنها قرار می‌دهند، وقتی امام کاظم(ع) که در مدینه حضور نداشتند در میان راه کاروان و جواب سوالات را می‌بیند با دیدن این جواب‌ها که به درستی به آنها پاسخ داده شده بود، می‌فرمایند «فداها ابوها». لذا این مخدره جلوه‌ای از جلوات عصمت الله الکبری بوده‌اند.

این کارشناس دینی در مورد زیارتنامه حضرت معصومه(س) گفت: زیارتنامه‌ها شناسنامه اهل بیت است، اگر سیر زیارتنامه حضرت معصومه(س) را ببینید مشخص است که این زیارتنامه شناسنامه معرفی این مخدره عالی مقامی است که شاید مقام ایشان بر مردم پوشیده بوده است. وجود مبارک امام رضا با این زیارتنامه می‌خواهند مقامات این مخدره را در این قالب بیان بفرمایند. همچنین چون شاید یکی از آن چیزهایی که در ذهن مردم بر اساس خوی جاهلیت شکل گرفته بود این بود که برای زن‌ها جایگاهی قائل نبودند، همین الان کشورهایی در حاشیه خلیج فارس وجود دارد که زن ها بعضاً شناسنامه ندارند و یا از حقوق شهروندی و اجتماعی بی بهره‌اند، لذا اشاره حضرت رضا(ع) به این زیارتنامه از این جهت است که خواسته ایشان را معرفی کند که از فرزندان حضرت زهرا(س) هنوز هستند بانوانی که جز شاهکارهای خلقت حضرت حق در عالم بوده و نور وجودی‌شان عالم را پر کرده است.

حجت الاسلام چوبچیان ادامه داد: نکته بعدی این است که شاید طلب شفاعت حضرت رضا(ع) در این زیارتنامه این طور قابل تحلیل باشد که در آخرین وداع امام حسین(ع) با حضرت عقیله بنی هاشم(س) آمده است که ایشان خطاب به حضرت زینب(س) می‌فرماید که «یا اختاه! لا تنسيني في صلاه الليل» یعنی من را در نماز شبت فراموش نکن. حضرت سیدالشهدا می‌خواهد با این کار به همگان مقام حضرت زینب(س) را معرفی کند که ایشان آنقدر در نماز و تهجد قوی است که می‌تواند برای ولی خدا دعا کند. لذا طلب شفاعت حضرت رضا(ع) در زیارتنامه حضرت معصومه(س) اشاره به مقام نورانی حضرت معصومه(س) دارد.



ازدواج به درجات کمال است، در صورتی است که کفوی باشد

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه گفته شده ازدواج به درجات کمال است، این امر چونه با عدم ازدواج حضرت معصومه(س) قابل ارزیابی است، گفت: در زمان امام باقر(ع) بانویی به سبب ریاضت و کسب فضیلت ازدواج نمی‌کرد امام باقر(ع) به او فرمودند که اگر در ترک ازدواج فضیلتی به دست می‌آمد حضرت زهرا(ع) در ترک ازدواج سزاوار تر از تو بود، چون هیچ بانویی به اندازه حضرت زهرا به جهت فضائل پیشی نگرفته است. اما این امر در صورتی است که کفوی باشد امام صادق(ع) فرمودند اگر علی خلق نمی‌شد کفوی برای فاطمه از آدم تا آخرین انسان پیدا نمی‌شد.نکته بعدی این است که شاید تنها دلیل عدم ازدواج حضرت معصومه عدم وجود کفو نبوده است بلکه به دلیل سخت گیری‌های بسیار زیادی که خلفای سفاک علیه خاندان اهل بیت روا می‌داشتند کسی جرئت نمی‌کرد که داماد امام کاظم شود، چراکه شرایط بسیار سختی بر این خانواده حاکم بوده است. بخاطر همین نه تنها حضرت معصومه بلکه برخی از خواهران ایشان هم از ازدواج نکردند.

حضرت معصومه(س) دارای جلواتی از جلوه عصمه الله الکبری است

چوبچیان در توضیح مراتب عصمت و همچنین عصمت حضرت معصومه توضیح داد: در درجه اول مقام عصمت به اراده الهی است. اصل مقام عصمت برای وجود نورانی چهارده معصوم است اما در مورد شخصیت‌های دیگر هم آنها می‌توانند تالی تلو معصوم باشند یعنی قدم جای پای معصوم بگذارند. بعنوان مثال در تاریخ با توجه به مقاماتی که برای حضرت زینب(س) قائل شده‌اند شبهه عصمت در ایشان وجود دارد. بزرگان در احوالات بعد از شهادت امام حسین(س) و در زمانی که امام سجاد به اراده الهی به شدت بیمار بودند به گونه‌ای که اگر کسی ایشان را می‌دید گمان می‌کرد کار ایشان به ساعات پایان عمرشان کشیده شده، فرمودند که سیدالشهدا مقداری از وظایف امامت را به حضرت زینب واگذار کردند. چه کسی می‌تواند عهده‌دار مقام امامت یا بخشی از آن باشد؟ قطعا کسی می‌تواند که شعباتی از عصمت در او وجود داشته باشد وگرنه هر کسی نمی‌تواند کفیل امام معصوم باشد. در القاب حضرت زینب آمده است که کفیله السجاد؛ چه کسی می‌تواند کفیل امام زمانش باشد؟ قطعا او هم شعباتی از عصمت را دارا بوده است. مطالبی که از لسان مبارک ائمه معصومین در مورد حضرت معصومه آمده است همه اشاراتی به جلواتی از جلوه عصمه الله الکبری در وجود این مخدره عالی مقام است.
وی افزود: در مورد حضرت عباس(ع) هم همینطور است. فردی پیش خود گمان کرده بود که آیا مقام سلمان بالاتر است که در مورد او آمده «منّا اهل البیت» یا مقام حضرت عباس؟ امیرالمومنین در مکاشفه به این ولی خدا فرمود «جَفَوتَنی» یعنی جفا کردی؛ عباس اگر به عالم نگاه کند همه عالم سلمان می‌شود. لذا نگاه قمر بنی هاشم در عالم سلمان‌ساز است.

این کارشناس مذهبی در پایان تصریح کرد: آنقدر مقام قمر بنی هاشم بالاست که امام معصوم به او فرمود «بنفسی انت» یعنی جان خود را فدایی قمر بنی‌هاشم قرار داده است. تعارف برای امام معصوم دورغ محسوب می‌شود لذا امام تعارف نمی‌کند. قطعا این نشان از یک جلوه از معصومیت خاصه است. البته در کنار خورشید ائمه مصومین این بدور منیره و این ماه‌های درخشان چنان جلوه‌ای ندارند. شبیه این مضمون را وجود نورانی امام کاظم(ع) به حضرت معصومه(س) فرمودند که «فداها ابوها» و جان خود را فدایی فرزندنش قرار داده است. لذا می توان برخی از درجات عصمت را برای این اولیا در نظر گرفت.   
منبع: مهر