بازی‌های رایانه‌ای به جای بازی‌های فیزیکی و سنتی سالم اوقات فراغت نوجوانان و جوانان را پر کرده و به دلیل مشغله‌های فکری و اعتقادی خانواده‌ها، فرزندان ساعت‌های متمادی پشت دستگاه رایانه می‌نشینند بدون اینکه نظارتی بر فعالیت آنان وجود داشته باشد.

به گزارش جهان به نقل از کیهان ، بازی‌های رایانه‌ای به جای بازی‌های فیزیکی و سنتی سالم اوقات فراغت نوجوانان و جوانان را پر کرده و به دلیل مشغله‌های فکری و اعتقادی خانواده‌ها، فرزندان ساعت‌های متمادی پشت دستگاه رایانه می‌نشینند بدون اینکه نظارتی بر فعالیت آنان وجود داشته باشد.

در سطح کشور هم بازار داغ بازی‌های رایانه‌ای رواج دارد و تولیدات کشورهای دیگر به قیمتی نازل در اختیار کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد. این واقعیتی است که متاسفانه جامعه ما را درگیر کرده و باید هرچه سریع‌تر برای آن راه حلی در نظر گرفته شود.

رها شدن نوجوانان و جوانان در انواع و اقسام بازی‌های رایانه‌ای نسل جوان را با تهدیدی جدی مواجه می‌سازد و زنگ خطری برای مسئولین و متولیان فرهنگی کشور است که جامعه را از آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی مصون نگه دارند و قابلیت‌های صحیح استفاده از فضای مجازی را به خانواده‌ها آموزش دهند.

رایانه‌ نیز همچون دیگر ساخته‌های دست بشر دو رو دارد، یک روی آن استفاده صحیح در کارها و کمک به رشد و سعادت بشر است و روی دیگر آن استفاده نادرست از آن است.

به جرات می‌توان گفت که مهم‌ترین اثر سوئی که استفاده از رایانه‌ در زندگی ما گذاشته است «اعتیاد» به اینترنت در افراد مختلف و به ویژه اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای در کودکان و نوجوانان است.

راهکارهای استفاده صحیح از رایانه

برخی از افراد ساعت‌های متمادی در اینترنت پرسه می‌زنند و آن‌قدر در فضای مجازی و دنیای الکترونیکی غرق می‌شوند که گذر زمان را احساس نمی‌کنند و از اطراف خود بی‌خبرند.

«پروین اسکندری» دانشجوی رشته‌رایانه‌در گفت‌وگو با خبرنگار کیهان به مخاطرات استفاده نادرست از رایانه اشاره می‌کند و می‌گوید: رایانه‌ خواسته یا ناخواسته وارد خانواده‌ها شده است و با توجه به عصر کنونی که دنیای ارتباطات و توسعه تکنولوژی است نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد، ولی استفاده بهینه از آن و رعایت فرهنگ استفاده صحیح از رایانه می‌تواند نگرانی‌های ما را در این زمینه کاهش دهد.

وی اضافه می‌کند: اما متاسفانه کاربرد نادرست رایانه‌ در برخی از خانواده‌ها منجر به آسیب‌های جدی روانی و عاطفی شده است و نتایج و پیامدهای زیانبخشی برای فرد و جامعه در پی داشته است.

اسکندری تصریح می‌کند: از آنجا که خودم دانشجوی رشته رایانه هستم و به فراز و نشیب‌های استفاده از این محصول ساخته و پرداخته دست بشر کاملا آگاهی دارم، گاهی از پیشرفت تکنولوژی و گستردگی و شمول فضای اطلاعاتی و اینترنتی و کمکی که به پیشرفت علم و دانش داشته‌اند احساس وجد و شادمانی می‌کنم اما هنگامی که متوجه می‌شوم استفاده نادرست از آن چه ضررهایی به افراد وارد کرده است بسیار تاسف می‌خورم.

این دانشجو به اعتیاد اینترنتی، مشکلات خانوادگی، کمرنگ شدن روابط عاطفی میان اعضای خانواده و طلاق و فروپاشی بنیان خانواده‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: شاید باور کردن این که شخصی همسر خود را به خاطر ارتباط با فرد دیگر در اینترنت ترک کرده است برای کسانی که به اینترنت اعتیاد پیدا نکرده‌اند مشکل باشد اما این واقعیتی است که متاسفانه نه تنها در جوامع غربی بلکه در جامعه ما هم اتفاق افتاده است.

به گفته او، چت کردن، رد و بدل کردن اطلاعات شخصی، عکس‌ها و تصاویر نامناسب در فضای اینترنتی شالوده خانواده‌ها را سست می‌کند به ویژه آنکه اکثر این فروپاشی‌ها در شرایطی صورت می‌گیرد که مخاطبان و کاربران هویت اصلی خود را افشا نمی‌کنند و با شخصیت‌های کاذب و مصنوعی به ویران کردن بنیان خانواده‌ها می‌پردازند.

خودتان مقایسه کنید

کارشناسان مسائل اجتماعی بر اساس تحقیقات به عمل آمده این آسیب‌ها را برای استفاده از بازی‌های رایانه‌ای برشمرده‌اند:
- تنبل شدن ذهن کودکان و نوجوانان
- تاثیر منفی بر روابط خانوادگی
- ایجاد روحیه انزواطلبی در کودکان
- تقویت حس پرخاشگری
- اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای
- وسواس‌های فکری و عملی
- آسیب‌های جسمانی
- از خودبیگانگی و ایجاد بحران هویت
- افت تحصیلی
- افت اخلاقی
- آسیب‌های روانی، تربیتی
- فراهم شدن زمینه برای پذیرش فرهنگ‌های وارداتی
محاسن بازی‌های رایانه‌ای
- آسان کردن فرآیند یادگیری
- تمرین مهارت‌های زندگی
- کمک به کودکانی که مبتلا به بیماری‌هایی چون فلج مغزی هستند.
- هماهنگی میان چشم، دست و پرورش عضله
- پر کردن اوقات فراغت معلولان و آموزش به آنها
- آموزش مفاهیم و مبانی ریاضیات
- صرفه‌جویی در وقت و هزینه
- خلاقیت و نوآوری
مقایسه‌ای تطبیقی میان مضرات و محاسن استفاده از رایانه‌ به ویژه بازی‌های رایانه‌ای برای کودکان، نوجوانان و جوانان نشان می‌دهد که جدا از تاثیرات مثبتی که استفاده از رایانه‌ دارد، استفاده نابهنجار و نادرست از آن سبب بروز یک سری چالش‌ها و معضلاتی می‌شود که آسیب‌های جدی به جوانان وارد می‌کند.

دنیای رایانه‌ای و گرداب بازی‌های رایانه‌ای نسل جوان را تهدید کرده و با القای تفکرات و باورهای ناهنجار به ذهن آنان فرهنگ جامعه را دستخوش بحران‌های پیچیده و غیرقابل تصوری خواهد کرد.

نظر دکتر «مهدی تقوی» استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی را درباره بازی‌های رایانه‌ای جویا شدیم. وی در پاسخ به پرسش ما درباره مضرات و معایب بازی‌های رایانه‌ای می‌گوید، کودکان و نوجوانان نسل پیشین اوقات فراغت خود را به بازی‌های سالم و مطالعه یا رفتن به سینما، پارک، دوچرخه‌سواری، فوتبال و ورزش‌های مختلف و پرتحرک می‌گذراندند اما امروزه شرایطی به وجود آمده که نوجوانان و جوانان کمتر به مطالعه می‌پردازند چرا که قیمت کتاب‌ها افزایش یافته و مجلات، نشریات و کتب کافی در اختیار نسل جوان قرار ندارد. به همین دلیل به سوی بازی‌های رایانه‌ای گرایش پیدا کرده‌اند که سهل‌الوصول، کم‌هزینه و قابل دسترس است و نیازی ندارد که با صرف هزینه، پول و وقت فراوان به طور مثال به میدان انقلاب و کتابفروشی‌ها بروند و کتاب تهیه کنند.

وی اضافه می‌کند: جوانان در خانه با فشار یک دکمه وارد دنیایی از اطلاعات، مفاهیم و داده‌ها می‌شوند که می‌توانند بسته به نیاز خود آنان را گزینش و استفاده کنند.

این استاد دانشگاه یادآور می‌شود: تکنولوژی پیشرفت کرده و تحولات زیادی در عصر اطلاعات و ارتباطات به وجود آمده بنابراین کاربران برای رفع نیازهای اطلاعاتی خود به رایانه‌ و اینترنت مراجعه می‌کنند.

وی معتقد است: بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان برای کارهای تحقیقاتی خود از اینترنت استفاده‌های مفیدی به عمل می‌آورند که قابل توجه است و باید آن را از مصادیق سودمند به‌کارگیری رایانه‌ دانست و البته متاسفانه کاربرانی هم هستند که وقت‌گذرانی می‌کنند و فقط از رایانه برای وب‌گردی، چت و رد و بدل کردن اطلاعات شخصی که نتیجه‌ای هم دربر ندارد استفاده می‌کنند و چیزی به معلومات خود اضافه نمی‌کنند بلکه به بازی، تفریح و سرگرمی می‌پردازند.

به گفته این استاد دانشگاه، جدا از اینکه برخی از بازی‌های رایانه‌ای با اهداف مشخصی تولید و روانه بازار می‌شوند خانواده‌ها نیز نباید از تاثیرات روحی و روانی این نوع بازی‌ها غافل باشند زیرا این بازی‌ها از همان لحظات آغازین بازی‌ به ذهن و روح کودک آسیب می‌رساند.

سپری کردن ساعات طولانی در فضای بسته و بدون تهویه مطبوع و سرشار از آلودگی در محیط‌های کافی‌نت‌ها زمینه ابتلا به بسیاری از امراض و بیماری‌های جسمی و روحی را فراهم می‌کند.

اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای

امروزه با رشد فزاینده بازی‌های رایانه‌ای کمتر کودکی به سراغ بازی‌های سنتی و محلی رفته و برای گذراندن وقت خود با دوستان در محله‌ها و پارک‌ها بازی می‌کند.

کارشناسان معتقدند که تماس بیش از حد با بازی‌های رایانه‌ای موجب اعتیاد کودکان به این‌گونه بازی‌ها می‌شود. این تهدید آن قدر جدی است که اگر برای آن راه‌حلی در نظر گرفته نشود آسیب‌های جدی روحی و روانی به کودکان و نوجوانان وارد خواهد کرد.

یک کارشناس مسائل اجتماعی به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: یکی از پیامدهای فردی و اجتماعی اعتیاد به اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای افسردگی، انزوا و کناره‌گیری است، یکی دیگر از پیامدهای اعتیاد اینترنتی، مشکلات خانوادگی، دوری فرزندان از والدین و والدین از یکدیگر و جدایی عاطفی میان اعضای خانواده است.

وی ادامه می‌دهد: خطرات بازی‌های رایانه‌ای و اینترنت تا آنجاست که اخیرا برخی از کشورها کلینیک ترک اعتیاد رایانه‌ای راه‌اندازی کرده‌اند.

اما نگران‌کننده‌ترین جنبه اعتیاد به اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای در کودکان است، آنها به راحتی جذب اینترنت می‌شوند و ساعت‌های متمادی بدون اینکه ذره‌ای ابراز خستگی کنند به بازی‌های رایانه‌ای می‌پردازند.

برخی کودکان برای بازگشت از مدرسه به خانه لحظه‌شماری می‌کنند و حتی از رفتن به میهمانی‌های فامیلی و دوستانه سر باز می‌زنند تا بتوانند ساعاتی بیشتر به بازی مشغول شوند.

راهکارهای موجود

در عصر ارتباطات و فناوری‌های نوین، استفاده از رایانه در خانواده‌ها اجتناب‌ناپذیر است اما با استفاده بهینه از رایانه‌ می‌توان زندگی کودکان و جوانان را بهبود بخشید و از غرق شدن آنان در گرداب بازی‌های اینترنتی و رایانه‌ای جلوگیری کرد.به اعتقاد «رضا باقری اصل» دبیر کمیسیون توسعه دولت الکترونیک کشور و مدیر سابق دفتر فناوری‌های مرکز پژوهش‌های ‌مجلس شورای اسلامی، بازی‌های رایانه‌ای باید درجه‌بندی شود و مدیریت رفتار کودک و نحوه استفاده آنان از رایانه‌ با والدین، مسئولین آموزشی و نهادهای فرهنگی باشد نه خود کودکان.وی می‌گوید: مسئولین آموزش و پرورش، خانواده‌ها و نهادهای متولی امر باید فضای مجازی را کنترل و مدیریت کنند و اجازه ندهند بازی‌هایی که مناسب نیستند در اختیار کودکان قرار بگیرند.به گفته معاون دولت الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات، یک ساعت استفاده از اینترنت برای کودکان و نوجوانان کافی است و نوجوانان باید اوقات خود را به مطالعه، ورزش و فعالیت‌های پرتحرک و مناسب سنشان بپردازند.باقری اصل اضافه می‌کند بازی‌ها باید متناسب با فرهنگ ایرانی، اسلامی تولید و انتخاب شوند و به مسائل تبلیغاتی، تجاری و به فرموده رهبر معظم انقلاب به اقتصاد مقاومتی هم توجه شود. به طور مثال نوع پوشش و لباس بازیگران در بازی‌ها باید متناسب با فرهنگ اسلامی باشد. یا مثلا کالایی که در آن بازی رایانه‌ای تبلیغ می‌شود تولید داخلی باشد.وی معتقد است: وقتی که غربی‌ها حتی در بازی‌های رایانه‌ای خود این همه به تبلیغ فرهنگ غربی می‌پردازند ما چرا نباید به تبلیغ فرهنگ غنی اسلامی و ایرانی خود بپردازیم در حالی که از فرهنگ‌های وارداتی چیزی کم نداریم بلکه بالعکس دارای فرهنگ غنی و پرباری هستیم.