گزینه تعطیلی رآکتور آب سنگین اراک
جمعه ۸ آذر ۱۳۹۲ ساعت ۱۰:۳۰
کد مطلب: 328336
به گزارش جهان به نقل از تسنیم متن برخی پرسش ها و پاسخ ها درباره آب سنگین اراک و مذاکرات ژنو به شرح ذیل است:
پرسش: همزمان با مذاکرات ژنو، شاهد انتشار اخبارى درباره راکتور آب سنگین اراک بودیم. لطفاً درباره تأسیسات اراک توضیحاتى بدهید.
پاسخ: جمهورى اسلامى ایران در نزدیکى شهر اراک دو تأسیسات مهم جدا از یکدیگر دارد که عموماً یکى پنداشته مىشود. تأسیسات اول یک راکتور ۴۰ مگاواتى آب سنگین است که همچنان در دست ساخت قرار دارد و طبق آخرین اطلاعاتى که ایران به آژانس ارائه کرده زودتر از سال ۲۰۱۴ راهاندازى نخواهد شد. تأسیسات دوم، کارخانه تولید آب سنگین در خنداب اراک است که در ابعاد صنعتى، آب سنگین تولید مىکند.
پرسش: تفاوت آب سنگین با آب سبک چیست و چرا آمریکا و اسرائیل و برخى کشورهاى غربى به این میزان روى آن حساس هستند؟
پاسخ: براى فهم اینکه چرا تأسیسات اراک تا این حد مهم است، ناچار باید کمى به جزئیات فنى پرداخت.
راکتورهاى آب سنگین ۳ تفاوت اصلى با راکتورهاى آب سبک (شبیه آنچه در تهران یا بوشهر وجود دارد) دارد:
۱- راکتورهاى آب سنگین از اورانیوم خام به عنوان سوخت مورد نیاز خود استفاده مىکند در حالى که سوخت راکتورهاى آب سبک، اورانیوم غنى شده است. هرچه ابعاد راکتور کوچکتر و قدرت آن بالاتر باشد، به اورانیوم با غناى بیشترى نیاز دارد. راکتور آب سبک ایران در تهران اورانیوم با غناى ۲۰ درصد و راکتور قدرت آب سبک ساختهشده در بوشهر، اورانیوم با غناى ۵ درصد مصرف مىکند؛ اما بهعنوان نمونه راکتورهایى که در زیردریایىها مورد استفاده قرار مىگیرد (بهدلیل ابعاد بسیار کوچک خود) از اورانیوم با غناى بالاى ۶۰ درصد استفاده مىکند. بنابراین راکتورهاى آب سنگین از آنجا که نیاز به فرآیند غنىسازى براى تولید سوخت آنها وجود ندارد، بهلحاظ اقتصادى به صرفهتر است.
۲- راکتورهاى آب سبک توسط آب معمولى خنک مىشود اما راکتورهاى آب سنگین توسط آب سنگین خنک مىشود. آب سنگین، همان آب معمولى است که در هسته اتم هیدروژن آن یک نوترون قرار دارد و بهعبارتدیگر، بهجاى هیدروژن معمولى از یکى از ایزوتوپهاى سنگینتر آن به نام دوتریوم تشکیل شده است. ویژگى آب سنگین این است که ظرفیت گرمایى بسیار بالاترى نسبت به آب سبک دارد و در واحد حجم، گرماى بیشترى را جذب مىکند و در نتیجه توان خنککنندگى آن بالاتر است.
۳- سوخت مصرف شده راکتورهاى آب سبک داراى مقدار کمى پلوتونیوم است اما سوخت مصرف شده راکتورهاى آب سنگین حاوى مقدار زیادى پلوتونیوم است که مى تواند پس از طى عملیات بازفرآورى، جداسازى شده و در پروژه تسلیحاتى یا غیر آن مصرف شود.
احتمالاً همین توضیح کوتاه روشن کرده است که مشکل کجاست. آمریکایى ها اعتقاد دارند راکتور آب سنگین یک مسیر کاملاً مستقیم به سمت سلاح هستهاى است و از طریق تولید پلوتونیوم کافى، روشى در اختیار ایران قرار مىدهد که مىتواند بسیار سریعتر از روش غنىسازى به سلاح برسد. بههمیندلیل هم اسراییل و آمریکا خواهان آن هستند که راکتور آب سنگین ایران در هرگونه توافق نهایى بهطور کامل تعطیل شود.
پرسش: آیا در صورت تعطیلى راکتور اراک مىتوان از راکتور تهران استفاده کرد؟
پاسخ: خیر، ایران هدفى کاملاً متفاوت و منطقى از ساخت راکتور IR-۰۴ دارد. هدف ایران این است که با توجه به پایان عمر مفید راکتور تحقیقاتى تهران، بهزودى راکتور اراک را براى مصارف تحقیقاتى و همچنین براى تولید رادیوایزوتوپهاى پزشکى جایگزین راکتور تهران بکند.
ایران هیچ راکتور دیگرى ندارد که بتواند این محصولات را تولید کند و تجربه نشان داده امکان خرید مطمئن رادیودارو از خارج از کشور هم براى آن فراهم نیست. بنابراین سناریوى تعطیلى راکتور اراک کاملاً غیرممکن است. اما مىتوان کارهاى ساخت آنرا براى مدت شش ماه طبق توافق انجامشده متوقف کرد. در بهترین حالت ایران مىتواند بپذیرد که با نصب یک سلسله فیلترها در انتهاى فرآیند در این راکتور، پلوتونیوم تولید نشود یا اگر شد، پروژهاى براى استحصال آن وجود نداشته باشد.
حتى گزینه تعطیلى راکتور آب سنگین اراک و آغاز ساخت یک راکتور آب سبک بهعنوان جانشین راکتور تهران هم منطقى نیست چراکه ایران تا کنون هزینه هاى فراوانى براى راکتور اراک انجام داده و این پروژه رو به اتمام است، بنابراین منطقى نیست که ایران همه این هزینهها را نادیده بگیرد و هزینه ساخت یک راکتور جدید آب سبک را بپردازد.
مهم‌تر از این، ضمانتى نیست که شرکتهاى اروپایى حاضر به ساخت راکتور آب سبک جدید با آن سرعتى باشند که نیازهاى دارویى ایران را تأمین کند. ساخت یک راکتور آب سبک جدید در ایران مشکل دیگرى هم دارد و آن این است که ایران براى تأمین سوخت مورد نیاز آن دچار مشکل خواهد شد در حالىکه تأمین سوخت راکتور آب سنگین اراک بهسادگى براى ایران میسر است.
پرسش: همزمان با مذاکرات ژنو، شاهد انتشار اخبارى درباره راکتور آب سنگین اراک بودیم. لطفاً درباره تأسیسات اراک توضیحاتى بدهید.
پاسخ: جمهورى اسلامى ایران در نزدیکى شهر اراک دو تأسیسات مهم جدا از یکدیگر دارد که عموماً یکى پنداشته مىشود. تأسیسات اول یک راکتور ۴۰ مگاواتى آب سنگین است که همچنان در دست ساخت قرار دارد و طبق آخرین اطلاعاتى که ایران به آژانس ارائه کرده زودتر از سال ۲۰۱۴ راهاندازى نخواهد شد. تأسیسات دوم، کارخانه تولید آب سنگین در خنداب اراک است که در ابعاد صنعتى، آب سنگین تولید مىکند.
پرسش: تفاوت آب سنگین با آب سبک چیست و چرا آمریکا و اسرائیل و برخى کشورهاى غربى به این میزان روى آن حساس هستند؟
پاسخ: براى فهم اینکه چرا تأسیسات اراک تا این حد مهم است، ناچار باید کمى به جزئیات فنى پرداخت.
راکتورهاى آب سنگین ۳ تفاوت اصلى با راکتورهاى آب سبک (شبیه آنچه در تهران یا بوشهر وجود دارد) دارد:
۱- راکتورهاى آب سنگین از اورانیوم خام به عنوان سوخت مورد نیاز خود استفاده مىکند در حالى که سوخت راکتورهاى آب سبک، اورانیوم غنى شده است. هرچه ابعاد راکتور کوچکتر و قدرت آن بالاتر باشد، به اورانیوم با غناى بیشترى نیاز دارد. راکتور آب سبک ایران در تهران اورانیوم با غناى ۲۰ درصد و راکتور قدرت آب سبک ساختهشده در بوشهر، اورانیوم با غناى ۵ درصد مصرف مىکند؛ اما بهعنوان نمونه راکتورهایى که در زیردریایىها مورد استفاده قرار مىگیرد (بهدلیل ابعاد بسیار کوچک خود) از اورانیوم با غناى بالاى ۶۰ درصد استفاده مىکند. بنابراین راکتورهاى آب سنگین از آنجا که نیاز به فرآیند غنىسازى براى تولید سوخت آنها وجود ندارد، بهلحاظ اقتصادى به صرفهتر است.
۲- راکتورهاى آب سبک توسط آب معمولى خنک مىشود اما راکتورهاى آب سنگین توسط آب سنگین خنک مىشود. آب سنگین، همان آب معمولى است که در هسته اتم هیدروژن آن یک نوترون قرار دارد و بهعبارتدیگر، بهجاى هیدروژن معمولى از یکى از ایزوتوپهاى سنگینتر آن به نام دوتریوم تشکیل شده است. ویژگى آب سنگین این است که ظرفیت گرمایى بسیار بالاترى نسبت به آب سبک دارد و در واحد حجم، گرماى بیشترى را جذب مىکند و در نتیجه توان خنککنندگى آن بالاتر است.
۳- سوخت مصرف شده راکتورهاى آب سبک داراى مقدار کمى پلوتونیوم است اما سوخت مصرف شده راکتورهاى آب سنگین حاوى مقدار زیادى پلوتونیوم است که مى تواند پس از طى عملیات بازفرآورى، جداسازى شده و در پروژه تسلیحاتى یا غیر آن مصرف شود.
احتمالاً همین توضیح کوتاه روشن کرده است که مشکل کجاست. آمریکایى ها اعتقاد دارند راکتور آب سنگین یک مسیر کاملاً مستقیم به سمت سلاح هستهاى است و از طریق تولید پلوتونیوم کافى، روشى در اختیار ایران قرار مىدهد که مىتواند بسیار سریعتر از روش غنىسازى به سلاح برسد. بههمیندلیل هم اسراییل و آمریکا خواهان آن هستند که راکتور آب سنگین ایران در هرگونه توافق نهایى بهطور کامل تعطیل شود.
پرسش: آیا در صورت تعطیلى راکتور اراک مىتوان از راکتور تهران استفاده کرد؟
پاسخ: خیر، ایران هدفى کاملاً متفاوت و منطقى از ساخت راکتور IR-۰۴ دارد. هدف ایران این است که با توجه به پایان عمر مفید راکتور تحقیقاتى تهران، بهزودى راکتور اراک را براى مصارف تحقیقاتى و همچنین براى تولید رادیوایزوتوپهاى پزشکى جایگزین راکتور تهران بکند.
ایران هیچ راکتور دیگرى ندارد که بتواند این محصولات را تولید کند و تجربه نشان داده امکان خرید مطمئن رادیودارو از خارج از کشور هم براى آن فراهم نیست. بنابراین سناریوى تعطیلى راکتور اراک کاملاً غیرممکن است. اما مىتوان کارهاى ساخت آنرا براى مدت شش ماه طبق توافق انجامشده متوقف کرد. در بهترین حالت ایران مىتواند بپذیرد که با نصب یک سلسله فیلترها در انتهاى فرآیند در این راکتور، پلوتونیوم تولید نشود یا اگر شد، پروژهاى براى استحصال آن وجود نداشته باشد.
حتى گزینه تعطیلى راکتور آب سنگین اراک و آغاز ساخت یک راکتور آب سبک بهعنوان جانشین راکتور تهران هم منطقى نیست چراکه ایران تا کنون هزینه هاى فراوانى براى راکتور اراک انجام داده و این پروژه رو به اتمام است، بنابراین منطقى نیست که ایران همه این هزینهها را نادیده بگیرد و هزینه ساخت یک راکتور جدید آب سبک را بپردازد.
مهم‌تر از این، ضمانتى نیست که شرکتهاى اروپایى حاضر به ساخت راکتور آب سبک جدید با آن سرعتى باشند که نیازهاى دارویى ایران را تأمین کند. ساخت یک راکتور آب سبک جدید در ایران مشکل دیگرى هم دارد و آن این است که ایران براى تأمین سوخت مورد نیاز آن دچار مشکل خواهد شد در حالىکه تأمین سوخت راکتور آب سنگین اراک بهسادگى براى ایران میسر است.
