آداب مهمانی در قرآن کریم
پنجشنبه ۱ فروردين ۱۳۹۲ ساعت ۰۵:۲۰
کد مطلب: 277758
انسان می‌خواهد عواطف و احساسات خویش را به برخی از افراد كه آنان را دوست خود می‌گیرد یا سرمشق خود قرار می‌دهد، بروز دهد. یكی از روشهای ابراز احساسات، ضیافت و مهمانی دادن است. لذا از ضیافت به عنوان مصداقی از تكریم یاد شده است.
یک میهمانی رسمی الهی
انسان موجودی اجتماعی است. ریشه این گرایش آدمی هرچه باشد، او را به سوی همنوع می‌كشاند؛ چرا كه دست كم نیاز عاطفی و احساسی او مقتضی ارتباط و هم كلامی و همنشینی با همنوع است. این ارتباط در مواردی به شكل زیبایی درمی آید و نوعی انس و الفت میان افراد ایجاد می‌كند، به گونه‌ای روح و روان آدمی به آرامشی خاص دست می‌یابد. از جمله ارتباطاتی است كه در سفر میان افراد پدید می‌آید و همگی همانند یك واحد عمل می‌كنند و تشتت و اختلافها یا به طور كامل برداشته یا كاسته می‌شود؛ چرا كه سرنوشت مشترك همراه بودن در سفر و خطر، پیوندی استوار در میان ایشان پدید می‌آورد.
هم سفره شدن و در یک ضیافت برگرد هم جمع آمدن نیز این گونه است كه تشتت را به وحدت و واگرایی را به همگرایی تبدیل می‌كند. از این رو ارتباط میان دوستان هنگامی كه با مهمانی تقویت شود، ارتباطی استوارتر و پایدارتر است.
از سویی انسان می‌خواهد عواطف و احساسات خویش را به برخی از افراد كه آنان را دوست خود می‌گیرد یا سرمشق خود قرار می‌دهد، بروز دهد. یكی از روشهای ابراز احساسات، ضیافت و مهمانی دادن است. لذا از ضیافت به عنوان مصداقی از تكریم یاد شده است.
از گزارش‌های قرآنی برمی آید كه پیامبر(صلی الله علیه و آله) برای ابلاغ دعوت و رسالت خویش، ضیافتی تشكیل می‌دهد و خویشاوندان خود را به مهمانی فرا می‌خواند و در آن ضیافت شام به ابلاغ رسالت و دعوت خود اقدام می‌كند؛ چرا كه می‌داند تاثیرگذاری بر عواطف و احساسات مهمان بر سر سفره غذا و طعام، آسانتر است.
زلیخا به هدف معرفی یوسف(علیه السلام) و اثبات زیبایی آن حضرت و پاسخ گویی به نجواها و شایعات در جامعه، اقدام به برگزاری ضیافت نیم روزی می‌كند و آن حضرت(علیه السلام) را در جلسه زنانه خود می‌آورد تا دیگران از زیبایی او متحیر شوند و علت گرایش و خیانت خود را بدین وسیله توجیه كند. (یوسف، آیه 31)
فرشتگان نیز برای دادن بشارت به حضرت ابراهیم(علیه السلام) به عنوان مهمان برآن حضرت وارد می‌شوند تا در شرایط مناسبی بشارت خاص فرزنددار شدن را به آن حضرت بدهند. (ذاریات، 24 تا 29)
همین فرشتگان به عنوان انذار به قوم لوط(علیه السلام) و بشارت به آن حضرت جهت خلاصی از امت فاسق و فاجر و كافر، به عنوان مهمان بر آن حضرت وارد می‌شوند. (هود، آیه 81 و نیز حجر، آیات 58 تا 68)
پیامبر(صلی الله علیه و آله) بارها و یا برطبق گزارشی تاریخی، همانند حضرت ابراهیم(علیه السلام) هر روزه مهمانی برگزار می‌كرد. این مهمانی‌ها به قصد ایجاد ارتباط عاطفی بود تا آموزه‌های وحیانی را به گوش مردم برساند و آنان را احكام و آموزه‌های اسلامی آشنا سازد. (احزاب، آیه 53)
به هر حال، یكی از مهمترین ابزارهای ارتباطی تاثیرگذار، برگزاری مهمانی است. این روشی است كه خردمندان و پیامبران در طول تاریخ از آن برای ایجاد ارتباط و تاثیر عاطفی و احساسی بر روی مهمان استفاده كرده‌اند.
میهمان ازمنظر قرآن محترم است و می بایست مورد تکریم و احترام قرار گیرد صاحب خانه باید دور از چشم مهمان به سراغ تهیه غذا رفته و غذارا درخانه تهیه کند و مهمان غذا را بپذیرد و میل کند تاصاحبخانه دغدغه نداشته باشد.
«هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ ضَیْفِ إِبْرَاهِیمَ الْمُکْرَمِینَ، إِذْ دَخَلُوا عَلَیْهِ فَقَالُوا سَلَامًا قَالَ سَلَامٌ قَوْمٌ مُّنکَرُونَ، فَرَاغَ إِلَى أَهْلِهِ فَجَاء بِعِجْلٍ سَمِینٍ، فَقَرَّبَهُ إِلَیْهِمْ قَالَ أَلَا تَأْکُلُونَ»
آیا داستان میهمانان گرامی ابراهیم به تو رسیده است؟ آن‌گاه که بر او وارد شدند و سلام گفتند، ابراهیم در پاسخ گفت: سلام، شما را نمی‌شناسم، پس پنهانی به سراغ خانواده خود رفت و گوساله فربه (و بریان شده‌ای) را آورد، پس غذا را نزدیک مهمانان گذارد (ولی با تعجب دید دست به سوی غذا نمی‌برند) گفت: چرا نمی‌خورید؟ (ذاریات، 24-27) با توجه به این آیات و آیات پس از آن، برخی آداب مهمانی در قرآن به دست می‌آید که از آن جمله می توان به محترم بودن مهمان اشاره کرد؛ « ضَیْفِ… الْمُکْرَمِینَ»
موضوع دیگر این که مهمان، هنگام ورود به منزل میزبان می بایست سلام کند. «قَالُوا سَلَامًا» همچنین جواب سلام او لازم است. «قَالَ سَلَامٌ» صاحب خانه باید دور از چشم مهمان به سراغ تهیه غذا رفته «فَرَاغَ» و غذا را در خانه تهیه کند «إِلَى أَهْلِهِ»
از دیگر نکات قابل توجه در این زمینه آن است که پذیرایی باید سریع باشد «فَجَاء» (حرف «فاء» نشانه سرعت و زمانی کوتاه است) دیگر این که بهترین غذاها فراهم شود «عِجْلٍ سَمِینٍ» مهمان را نزد سفره نبریم، بلکه سفره را نزد مهمان بیاندازیم«فَقَرَّبَهُ إِلَیْهِمْ» از مهمان نپرسیم که غذا خورده است یا نه «فَرَاغَ إِلَى أَهْلِهِ فَجَاء» ( آنچنان که حضرت ابراهیم بدون پرسش از مهمان، به سراغ خانواده و تهیه غذا رفت)
غذا در دسترس مهمان باشد «فَقَرَّبَهُ إِلَیْهِمْ» و مهمان غذا را بپذیرد و میل کند که صاحب خانه دغدغه نداشته باشد «لَا تَأْکُلُونَ»
از دیگر آداب مهمانی که در این آیات بیان شده آنست که اول پذیرایی و سپس گفتگو انجام شود « فَجَاء بِعِجْلٍ سَمِینٍ…» بعد پرسیدند «فَمَا خَطْبُکُمْ أَیُّهَا الْمُرْسَلُونَ» اگر مهمان خبر تلخ و شیرینی دارد، ابتدا خبر شیرین و سپس تلخ را عنوان کند « بَشَّرُوهُ… أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ » (ابتدا بشارت فرزند سپس نزول عذاب بر مجرمان)
