قائم مقام فراهانی؛ دلایل تبعید به مشهد
شنبه ۱۸ شهريور ۱۳۹۱ ساعت ۰۹:۲۴
کد مطلب: 243485
به گزارش جهان، مهر نوشت: میرزا ابوالقاسم قائم مقام ثانی فرزند دوم میرزا عیسی، مشهور به میرزا بزرگ قائم مقام اول، است. مادرش دختر میرزا محمد حسین وفا، شاعر و وزیر پادشاهان زندیه و عموی میرزا عیسی، بود. در شجره این خاندان، نسبشان از طریق امام زین العابدین(ع) به امام علی(ع) میرسد. نخست در مدینه سکونت داشتند و سلطان سید احمد نامی از این خاندان(جد ۲۹ قائم مقام) در سالهای اواخر قرن سوم و یا اوایل قرن چهارم از مدینه به ایران آمد و در روستای کمال آباد فراهان (اراک) سکونت گزید. چهار تن از اسلاف قائم مقام در دوران صفویه منصب مهرداری پادشاهان صفوی را داشتهاند. در دوران زندیه نیز محمد حسین وفا وزارت چهار تن از پادشاهان زندیه را داشت.
ابوالقاسم پس از درگذشت برادر بزگترش میرزا محمد حسن که وزیر دستگاه عباس میرزا نایب السلطنه بود به پیشنهاد پدرش؛(میرزا عیسی) که در این تاریخ مقام نیابت صدارت عظمی (قائم مقام صدرات) را بر عهده داشت به وزارت عباس میرزا انتخاب شد و او ملقب به قائم مقام ثانی شد. درجایگاه قائم مقامی صدارت عباس میرزا چنان در این جایگاه خوش درخشید و چنان مؤثر و پرنفوذ اداره امور نایب السلطنه و، فراتر از آن، امور کشوری را بر عهده داشت که گویا ثقل اداره کشور از تهران به دارالسلطنه تبریز رفته بود.
او در سالهای اشتغال در سمت صدارت عباس میرزا تا ۱۲۳۹ ه.ق که به سبب سعایت و حسادت حسودان نزد نایب السلطنه از این مقام معزول شد، مصدر و منشأ خدمات ارزندهای به کشور شد. او نیز مانند پدرش در برابر حملات روسها بلافاصله و با پشتکار فراوان مشغول تنظیم ارتش آذربایجان شد و به تنهایی امور گوناگون کشوری را اداره میکرد، یعنی گذشته از وزارت عباس میرزا و پیشکاری کل آذربایجان، به دیگر امور دولتی نیز میپرداخت. مکاتبات رسمی با خط و انشای او صورت میپذیرفت و مهمتر از همه، سیاست هوشمندانه و هدایت صحیح او در مذاکرات برای حل مسائل بحرانی روابط ایران و عثمانی به پیروزی ایران در جنگ و انعقاد عهدنامه ارزنة الروم اول (۱۲۳۹ه.ق) و کسب موقعیت برتر در برابر عثمانی انجامید.
قائم مقام پس از عزل بار دیگر با متوجه شدن فتحعلی شاه به بیگناه بودن وی دوباره به سمت قائم مقامی بازگشت. فتحعلی شاه که از جنگ با عثمانی پیروز در آمده و فتوای برخی از علما و مجتهدان را برای جهاد با روسیه کسب کرده بود قصد کرد با روسیه وارد جنگی دیگر شود و بر این باور بود که در این جنگ بر روسیه غلبه خواهد کرد. قائم مقام او را از جنگی مجدد با روسها بر حذر داشت و گفت بهتر است که با روسها از در صلح برآییم شاه متغیر شد و دشمنان قائم مقام، او را به دوستی با روسها متهم کردند بنابراین وی دوباره معزول شد و او را به مشهد تبعید کردند.
پس از شکست ایران از روس شاه به اشتباه خود پی برد و دوباره قائم مقام را به سمت قبلی خود بازگرداند. قائم مقام هم اقدامات زیر را انجام داد: اجرای آتش بس جنگ دوم ایران و روس، متقاعد ساختن فرماندهان سپاه روس به پیشروی نکردن و حفظ آرامش، برگرداندن فراریان، تدوین معاهدهای که بدون آن تغییر وضع بغرنج و ناگوار غیر ممکن بود. این معاهده همان معاهده ترکمانچای بود که به خط و انشای قائم مقام نوشته شد. روسها سخت اصرار داشتند کل آذربایجان را به خاک روسیه ملحق کنند درایت و مدیریت قائم مقام سبب شد که رود ارس سرحد مرزی دوطرف بشود.
ابوالقاسم پس از درگذشت برادر بزگترش میرزا محمد حسن که وزیر دستگاه عباس میرزا نایب السلطنه بود به پیشنهاد پدرش؛(میرزا عیسی) که در این تاریخ مقام نیابت صدارت عظمی (قائم مقام صدرات) را بر عهده داشت به وزارت عباس میرزا انتخاب شد و او ملقب به قائم مقام ثانی شد. درجایگاه قائم مقامی صدارت عباس میرزا چنان در این جایگاه خوش درخشید و چنان مؤثر و پرنفوذ اداره امور نایب السلطنه و، فراتر از آن، امور کشوری را بر عهده داشت که گویا ثقل اداره کشور از تهران به دارالسلطنه تبریز رفته بود.
او در سالهای اشتغال در سمت صدارت عباس میرزا تا ۱۲۳۹ ه.ق که به سبب سعایت و حسادت حسودان نزد نایب السلطنه از این مقام معزول شد، مصدر و منشأ خدمات ارزندهای به کشور شد. او نیز مانند پدرش در برابر حملات روسها بلافاصله و با پشتکار فراوان مشغول تنظیم ارتش آذربایجان شد و به تنهایی امور گوناگون کشوری را اداره میکرد، یعنی گذشته از وزارت عباس میرزا و پیشکاری کل آذربایجان، به دیگر امور دولتی نیز میپرداخت. مکاتبات رسمی با خط و انشای او صورت میپذیرفت و مهمتر از همه، سیاست هوشمندانه و هدایت صحیح او در مذاکرات برای حل مسائل بحرانی روابط ایران و عثمانی به پیروزی ایران در جنگ و انعقاد عهدنامه ارزنة الروم اول (۱۲۳۹ه.ق) و کسب موقعیت برتر در برابر عثمانی انجامید.
قائم مقام پس از عزل بار دیگر با متوجه شدن فتحعلی شاه به بیگناه بودن وی دوباره به سمت قائم مقامی بازگشت. فتحعلی شاه که از جنگ با عثمانی پیروز در آمده و فتوای برخی از علما و مجتهدان را برای جهاد با روسیه کسب کرده بود قصد کرد با روسیه وارد جنگی دیگر شود و بر این باور بود که در این جنگ بر روسیه غلبه خواهد کرد. قائم مقام او را از جنگی مجدد با روسها بر حذر داشت و گفت بهتر است که با روسها از در صلح برآییم شاه متغیر شد و دشمنان قائم مقام، او را به دوستی با روسها متهم کردند بنابراین وی دوباره معزول شد و او را به مشهد تبعید کردند.
پس از شکست ایران از روس شاه به اشتباه خود پی برد و دوباره قائم مقام را به سمت قبلی خود بازگرداند. قائم مقام هم اقدامات زیر را انجام داد: اجرای آتش بس جنگ دوم ایران و روس، متقاعد ساختن فرماندهان سپاه روس به پیشروی نکردن و حفظ آرامش، برگرداندن فراریان، تدوین معاهدهای که بدون آن تغییر وضع بغرنج و ناگوار غیر ممکن بود. این معاهده همان معاهده ترکمانچای بود که به خط و انشای قائم مقام نوشته شد. روسها سخت اصرار داشتند کل آذربایجان را به خاک روسیه ملحق کنند درایت و مدیریت قائم مقام سبب شد که رود ارس سرحد مرزی دوطرف بشود.
{ADVERTISE_GENERAL_LOCATION_22_BLOCK}{ADVERTISE_GENERAL_LOCATION_23_BLOCK}
