دیپلماسی نامتقارن ورشته‌هایی که‌پنبه شد/التزام به‌فتوای ولی‌فقیه

به گزارش جهان، مذاکرات هسته ای در استانبول با دستاوردهای مهمی برای طرفین به پایان رسید. با فروکش کردن هیاهوهای رسانه ای و تبلیغی در این مدت، قصد داریم نگاهی به آنچه اتفاق افتاده است بیندازیم.

دورنمای مذاکرات استانبول 2: تفرقه در اردوگاه غرب؛ بن بست در نتایج!

دو روز قبل از آغاز مذاکرات استانبول 2، نشریه تایم در یادداشتی به موضوع "دسته بندی مواضع طرف های غربی مذاکره" (menu of options) پرداخت.

در این تحلیل پیش بینی می شد سخت ترین مواضع را کشورهای اروپایی (فرانسه، آلمان و انگلیس) اخذ کنند. سیاستی که "همه یا هیچ" نامیده می شد چرا که پیشینه مذاکرات کشورهای اروپایی با ایران، آنها را از توانمندی جمهوری اسلامی در مذاکرات و گرفتن امتیازات، هوشیارتر ساخته بود. از سوی دیگر احتمال می رفت که روسیه و چین مواضعی نرم تر نسبت به فشار همه جانبه اتخاد کنند و از سوی دیگر متمایل به استفاده از ابزارهای اعتمادساز باشند. آمریکا نیز در این میانه با الگویی متناقض در جلسه حاضر شود چرا که هم به دنبال دستاورد در مذاکرات است و هم اینکه از سوی جمهوری خواهان در داخل تحت فشار است. این تشتت رویکردها همراه با دیپلماسی درخواست های بزرگ، امتیازات کوچک نمی توانست آغاز خوبی برای 1+5 باشد و حتی برخی اخبار از تزلزل در جایگاه اشتون و نارضایتی از عملکرد او توسط قدرت های بزرگ خبر می داد.

این مسئله باعث شده بود رسانه ها نیز از رویارویی غرب متفرق و ایران منسجم انتظار نتیجه ای که دو طرف از آن راضی باشند را نداشته و افق روشنی را از مذاکرات مخابره نکنند. با همین رویکرد خبرنگار یورونیوز که در استانبول مستقر شده بود در تحلیلی گفت: «فکر نمی‌کنم که این دور از مذاکرات پیشرفت محسوسی داشته باشد. انتظار می‌رود ایران تلاش خواهد کرد تا زمان بیشتری را بدست آورد و کشورهای غربی هم اعمال فشار اقتصادی و سیاسی بیشتر بر ایران را مد نظر قرار خواهند داد.»

سیاست خوانی درست ایران از پالس های آمریکا

بن بست احتمالی در نتایج مذاکرات استانبول 2، اوباما را به وحشت انداخت که جمهوری خواهان از این رهگذر گوی سبقت را از وی نربایند و همین مسئله باعث افت آرا و از دست رفتن کرسی ریاست جمهوری آتی نشود. بر این اساس وی در یکی از سخنرانی های خود تأکید کرد « آنها که دم از حمله می زنند عده ای لاف زن و گنده گو هستند.» موسسه ISIS -كه عملاً بازوي پژوهشي سازمان سيا درباره جنبه هاي فني برنامه هسته اي ايران محسوب مي شود- در ادامه اظهار نظر کرد كه غني سازي 3 تا 5/5 درصد در ايران قابل پذيرش است و بايد همه تلاش ها را بر اين متمركز كرد كه ايران از سطوح بالاتر غني سازي صرف نظر كند. همین مسئله باعث جلب نظر تهران در ادامه روند "سیاست خوانی" طرف آمریکایی پیش از مذاکرات شد. گفتنی است مهر 82 و در بیانیه تهران تأکید شده بود ایران باید تمامی فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم را تعلیق نماید اما موضع جدید آمریکا می توانست ضمن به رسمیت شناختن حقوق هسته ای ایران، "چراغ سبزی به مذاکرات نتیجه بخش" باشد. این رویکرد غیرطلبکاری و رام شده آمریکا که البته باید آن را در سطح تاکتیک بازخوانی کرد – و نه راهبرد – به همراه بکارگیری تمام اهرم های فشار و فقدان گزینه دیگر تهدیدی به عنوان برگ برنده باعث می شد طرف آمریکایی علاقه مندی خود را به "گام های متقابل" اعلام نماید. رویکردی که تا کنون مشاهده نمی شد و ایران یک تنه در برابر خواست های متعدد و گاه متناقض 1+5 قرار می گرفت. سرگئي لاوروف وزير خارجه روسيه هنگام بازگشت از اجلاس «جي 8» - که هماهنگی 1+5 برای استانبول 2 در آنجا شکل گرفت- گفت همه طرف ها {با تأکید بر آمریکا} به اين باور رسيده اند كه بايد يك روند گام به گام در پيش گرفته شود كه در آن به ازاي هر يك گامي كه ايران برمي دارد طرف مقابل هم يك گام بردارد.

اشتون در کنار محافظان و هیأت همراه

آغاز مذاکرات: نیش های کشیده آمریکا و جدیت گروه ایرانی

وندی شرمن نماینده آمریکا به همراه یک تیم آمریکایی شامل روبرت اینهارن، گری سیمور، پانت تالور و مایک هامر به عنوان اولین نفرات در محل گفتگوها حاضر شدند. گروه ایرانی 20 دقیقه بعد وارد سالن شد. پس از گرفتن عکس یادگاری جلیلی و اشتون گفتگوها آغاز می شود و کشورهای غربی تصمیم می گیرند در ابتدای مذاکرات، مطالبات جدید خود را مطرح نکنند. از سوی دیگر تیم ایرانی نیز با مشاهده رویکرد گروه 1+5 از ادبیاتی استفاده می کند که مورد استقبال اعضا واقع می شود و آن را گامی جدی در جهت نتیجه بخش بودن مذاکرات ارزیابی می کنند.

شنیده ها حاکی است موضع گیری نماینده روسیه در آغاز گفتگوها باعث تعجب شده بود، رویکردی که تا انتهای مذاکرات پابرجا نماند و برخی گپ و گفت های دیپلماتیک، توانست عمق کم و نمایش گونه آن را برملا سازد به نحوی که ریابکوف در گفتگو با رسانه ها نیز عاقبت تحریم ها را بن بست سیاسی دانست. همچنین کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با تأکید بر اهمیت دور بعدی مذاکرات، به جهت نشان دادن چنگ و دندان، تهدید اسرائیل را مهم دانست و مذاکره مستقیم ایران با نماینده آمریکا را خواستار شد. نماینده آمریکا نیز اظهار داشت روابط تهران و واشنگتن نباید اینقدر بد باشد.

محورهای بحث گروه 1+5 از کجا آمده بود؟

اعضای گروه 1+5 خواهان مذاکرات بر اساس موضوعات تأیید شده در جلسه هفته گذشته خود در واشنگتن بین وزرای خارجه 8 کشور صنعتی بودند. گفتنی است روز پنج شنبه 14 فروردین 1391 (12 آوریل 2012) وزرای 8 کشور صنعتی با حضور در واشینگتن برای دست یابی به یک مدالیته مذاکراتی مشترک در مقابل ایران، تلاش کرده بودند. این نشست با حضور مذاکره کنندگان و وزاری خارجه 1+5 در واشینگتن برگزار شده است اما خبرها حکایت از آن دارد که چین در این مذاکرات حضور نداشته است.

دیپلماسی نامتقارن و رشته هایی که پنبه شد

رویکرد تیم ایرانی منجر به تغییر اولویت های مذاکره شد. خبرگزاری رویترز در گزارشی با اشاره به توانمندی ایران در مذاکرات با ۱+۵ استانبول اعلام کرد که ایران با استفاده از "دیپلماسی نامتقارن" مخالفان قدرتمند خود را در نشست استانبول شگفت‌زده و آشفته کرد. دیپلماسی نامتقارن ابزاری است که کشورهایی چون ایران رقبا را به حالت غیرمتعادل و نامتوازن در‌می‌آورند.

نماینده ارشد مذاکره کننده ایرانی در حال ارزیابی طرف های مذاکره

تقاضای گروه آمریکایی از نوعی دیگر

همچنین اخباری مبنی بر اصرار نمایندگان آمریکا نسبت به تحویل یک پاکت به تیم ایرانی شنیده شده است که گویا از قبول آن اجتناب گردیده و تأکید شده است به میزبان مذاکرات {ترکیه} ارائه شود اما هیأت آمریکایی پس از رد تقاضای خود با ناراحتی از این کار منصرف شده اند.

التزام به فتوای ولی فقیه مهمترین نکته در فهم استراتژی هسته ای ایران

مذاکره کنندگان ایرانی با تأکید بر این نکته که به هیچ عنوان نمی توان از دایره ی فتوای ولی فقیه خارج شد نکاتی را پیرامون اهمیت نظر آیه الله خامنه ای بیان کردند. چندی پیش نیز اردوغان در دیدار با هیلاری کلینتون به وی تأکید کرده بود: «فتوای رهبر ایران درباره حرام بودن سلاح هسته ای را باید باور کرد چرا که از سوی ولی فقیه عنوان شده و چنین حکم هایی چون و چرا بردار نیست.»

در ادامه هیأت ایرانی به دولت آمریکا پیشنهاد کرد دست از حمایت اسرائیل بردارد تا بتواند رأی مردم آمریکا را به دست بیاورد. همچنین مذاکره کنندگان ایرانی ضمن موثر دانستن رویکرد گام به گام تأکید کردند طرف های مذاکره باید گام های اجرایی بردارند و برداشتن تحریم ها اولین گام خواهد بود. نماینده ارشد مذاکره کننده ایران نیز گفت 1+5 باید به همکاری های سخاوتمندانه ای که تا حالا ایران با آژانس کرده پاسخ بدهد.

اقامه نماز در زمان حل اختلافات اعضای 1+5

در بخشی از مذاکرات که مسائل مهمی مطرح شده بود و اختلافاتی وجود داشت هیأت ایرانی با تأکید بر اینکه با اختیارات کامل در این دور از مذاکرات حاضر شده است با زیر سوال بردن دایره ی اختیارات اعضای طرف مذاکره گفت شما اختیارات کافی ندارید و برای هر کدام از موارد مطرح شده باید موضع خود را هماهنگ کنید که این مسئله به مذاکرات لطمه می زند. اشتون در این دیدار اعلام کرد که اختیارات کافی برای ادامه بحث ندارد و باید با اعضای 1+5 مشورت کند. بر این اساس بود که در زمان صحبت و رایزنی کاترین اشتون و دیگر اعضا در راهرو برای رسیدن به اجماع، هیأت ایرانی زمان را مناسب دید تا با توجه به موعد اذان مغرب و عشاء به اقامه نماز بپردازند.

بنر نصب شده در روز کنفرانس مطبوعاتی انتهای مذاکرات

برگ برنده ایران قبل از آغاز مذاکرات بغداد:

مذاکرات در روز فتح خرمشهر و روز ملی مقاومت، ایثار و پیروزی

گفتنی است دور دوم مذاکرات که روز سوم خرداد است در تقویم رسمی جمهوری اسلامی روز فتح خرمشهر و روز ملی مقاومت، ایثار و پیروزی است. از سوی دیگر بغداد به عنوان یکی از قوی ترین پایگاه های تعامل سازنده جمهوری اسلامی و باطلاقی برای نیروهای آمریکایی و غربی مکان مذاکرات است که پیش از آغاز مذاکرات باید دور بعدی گفتگوها را پیشاپیش برد جمهوری اسلامی ایران دانست. گزارش ها حاکی است گروه 5+1 بعد از قبول زمان و مکان گفتگوها با اطلاع از مناسبت عظیم این روز برای ایرانیان تقاضای جابجایی زمان مذاکرات را داشتند که با مخالفت جمهوری اسلامی ایران مواجه شدند.

اعلام نتایج: شادی حزبی دموکرات ها

پس از اعلام نتیجه مذاکرات استانبول 2 با اینکه مسوولان عالی رتبه ایالات متحده در سفر به کلمبیا به سر می بردند اما تصاویری از شادی و عیش و نوش وزیر امور خارجه آمریکا در روزنامه ها و پایگاه های آمریکایی منتشر شد که باعث تعجب گشت. این درحالی است که هیلاری کلینتون پیش از آغاز مذاکرات گفته بود: « امیدی به نتیجه گرفتن از مذاکرات هسته ای آتی ندارد ولی برای اینکه گفته نشود آمریکا از میز مذاکرات فرار کرد در این مذاکرات شرکت خواهد کرد.» به هر حال به نظر می رسد دولت اوباما به خاطر منافع حزبی اینچنین در خفا به شادی می پردازد اما سعی می کند در بین کشورهای اروپایی که در تنبیه و قطعی صادرات نفت ایران به سر می برند و همچنین در میانه ی فشارهای اسرائیل حفظ ظاهر کند و سیاست هویج و چماق را پیاده سازی نماید.

پس از مذاکرات: فشار بر اوباما؛ تداوم دورویی

نتیجه مذاکرات استانبول 2 و اینکه جمهوری اسلامی ایران بدون کوچک‌ترين عقب‌نشيني از مواضعش در موضوع هسته‌اي توانست طرف های مذاکره را وادار به قبول حقوق مصرح در NPT پس از ده سال پیگیری سیاست تنش آفرینی کند یک موفقیت بزرگ به حساب می آید. همچنین فاصله گرفتن غربي‌ها از ادبيات تعليق غنی سازی یک دستاورد بزرگ است که در این مذاکرات حاصل شد. به همین خاطر اوباما به شدت از سوی جمهوری خواهان، لابی صهیونیست ها و اسرائیل تحت فشار است و مجبور شد در سخنانی عجولانه تأکید کند: « هیچ امتیازی به ایران داده نشده است» و « ایران چیزی را نبرده است». هم اکنون این سوال در میان سیاستمداران آمریکا وجود دارد که اوباما به منظور دستیابی به چه امتیازی حاضر به توافق در مذاکرات و حتی تحقیر آمریکا! شده است؟ همین مسئله باعث شد اندیشکده آمریکایی "بروکینگز" در گزارشی به قلم "دنیل پلتکا" به تحلیل مذاکرات اخیر گروه 5+1 با ایران بپردازد و تأکید کند: ایران بدون تردید پیروز این مذاکرات بود. بروکینگز تأکید می کند: این گفت‌وگوها پیروزی برای ایران بود و تحقیری برای دولت اوباما و هیأت مذاکره کننده فلک‌زده آمریکایی بود که تنها می‌گفتند، "لطفا بیایید با ما مذاکره‌ کنید".

اما سخنان گری سیمور که جزو تیم همراهی کننده وندی شرمن در مذاکرات استانبول 2 و مشاور اوباما در امور خلع سلاح بود طی روزهای گذشته این احتمال را تقویت می کند که رویکرد آمریکا به صورت تاکتیکی مستکبرانه نبوده و این احتمال وجود دارد که با فعالیت لابی صهیونیست ها، مذاکرات بغداد به چالش کشیده شود. وی با اشاره به تحریم بانک مرکزی ایران در آخر ماه ژوئن توسط ایالات متحده و آغاز تحریم نفت ایران از اول ماه ژوئیه توسط اتحادیه اروپا اشاره کرده است که هرچه به تابستان نزدیک می‌شویم موضع غرب قدرت بیشتری پیدا می‌کند. این سخنان نشان می دهد که هنوز هم رگه هایی از سیاست استکباری آمریکا و اروپا مشاهده می شود و نباید به دستاوردهای استانبول2 بسنده کرد بلکه باید با جدیت و از سر قدرت برنامه ریزی لازم را برای توفیق در مذاکرات بغداد داشت.

*دیدبان